[:gj]ગાંધીનગર, 21 માર્ચ 2023
ગાંધીનગરનું ઔષધીય વનસ્પતિ ઉદ્યાન લુપ્ત થઈ રહેલી ઔષધીય વનસ્પતિ અને વૃક્ષોના જતન કરવામાં આવે છે. ઉદ્યાનમાં ઉમરડો, બ્રાહ્મી, સિંદુર, શંખ પુષ્પી, મામેજવો, બિલી, અર્જુન સાદર, આંબળા, અરીઠા, રામફળ, મધુનાશિની વગેરે ઔષધીય વનસ્પતિનો ઉછેર કરીને લોકોને નિ: શુલ્ક અપાય છે.
21 માર્ચને વિશ્વ વન દિવસ તરીકે દુનિયાભરમાં ઉજવામાં આવે છે. કુદરતે આપણને હંમેશા કંઇક ને કઇંક આપ્યું છે. પૃથ્વી પરના વનોના ઉપયોગથી જ માનવી આદિમાનવથી આધુનિક માનવ બન્યો છે. આ વનોમા થતી ઔષધીય વનસ્પતિઓએ માનવીની બિમારીઓ સહિતની તકલીફ દૂર કરી છે. આધુનિક યુગમાં લોકોની બિમારીઓ વધી અને તેના નિદાન માટેની પદ્ધતિઓ પણ વિકસી. એલોપથી જેવી ચિકિત્સા પદ્ધતિ રોગને ઝડપથી મટાડે એટલે લોકો એની તરફ વળ્યાં પણ એનાથી થતાં નુકસાન વિશે ન ગણકાર્યું. પણ આપણે એવું જાણીએ કે ઘણું કઠતી પથરીને પાનફૂટી નામની વનસ્પતિ જડમૂળથી મટાડે છે કે એવું જાણીએ કે અસ્થિભંગ માટે હાડસાંકળ નામની વનસ્પતિ રામબાણ છે તો એના તરફ આકર્ષાવાના. પણ આવી એક નહીં પણ અનેક વનસ્પતિઓ આપણી ઘણી ખરી બિમારીઓને જડ મૂળથી મટાડે છે. ગાંધીનગરમાં આવેલા સરકારી ઔષધીય વનસ્પતિ ઉદ્યાનમાં આવી અનેક વનસ્પતિઓનો ઉછેર કરવામાં આવ્યો છે જે આપણા માટે ઘણી ઉપયોગી છે.
સરકારી ઔષધીય વનસ્પતિ ઉદ્યાન વર્ષ 1980માં ગુજરાત વન વિભાગ તરફથી ઊભું કરવામાં આવ્યું હતું. અત્યારે તે ગુજરાત ઔષધીય વનસ્પતિ બોર્ડના હસ્તક કામ કરે છે. આ ઉદ્યાન 12 હેકટરમાં ફેલાયેલું છે. આ ઉદ્યાન સર્કિટ હાઉસથી અને અક્ષરધામની નજીકના વિસ્તારમાં આવેલું છે.
ઔષધીય વનસ્પતિનો ઉછેર, સરકારને આયુર્વેદિક ફાર્મસીને રો મટેરિયલ પૂરું પાડવું, લોકોમાં ઔષધીય વનસ્પતિ વિશે જાગૃતિ ફેલાવવી, આયુર્વેદિક અને બોટનીના વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસ માટે ફિલ્ડ પૂરું પાડવું અને લોકોમાં ઔષધીય વનસ્પતિનું વિતરણ કરવાનો મુખ્ય ધ્યેય છે. આ માટે ઉદ્યાનમાં ટેકનિકલ સ્ટાફ નિયુક્ત કરવામાં આવ્યો છે. આ ઉપરાંત સ્થાનિક માળી લોકો ઉદ્યાનમાં રોપાનો ઉછેર કરે છે. અને આ રોપાને નિશુલ્ક વહેચવામાં આવે છે. ઉદ્યાનમાં નર્સરી, હર્બલ પાર્ક, રોપા ઉછેર કેન્દ્ર અને રો મટિરિયલ કલેક્શન માટે વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે.
ઉદ્યાનમાં ગુજરાતમાં લુપ્ત થવાના આરે હોય તેવા વૃક્ષો ચંદન, સીતા અશોક, બિયો, રાગોટ રોહીડો, બિલી, અરણી, ટેટૂ, વગેરેને ઉછેરીને તેનું જતન કરવામાં આવી રહ્યું છે. આ ઉપરાંત વિવિધ જાતની તુલસી, વિવિધ જાતની અરડૂસી, હડસકંદ, પાનફૂટી, નગોડ, પારિજાત, લીંડી પીંપળ, અર્જુન સાદડ, કુંવારપાઠું, સરગવો, હરડે વગેરે જેવી ઔષધીય વનસ્પતિઓ પણ ઉછેરવામાં આવી છે. ઉદ્યાનમાં આવેલી નર્સરીમાં ગુજરાતમાં લુપ્ત થવાના આરે હોય એવી ઔષધીય વનસ્પતિને ઉગાડવામાં આવી છે. ઉમરડો, બ્રાહ્મી, સિંદુર, શંખ પુષ્પી, મામેજવો, બિલી, બદામ, અરડૂસી, નાગરવેલ, ફણસ, જાસૂદ, પારિજાત, અર્જુન સાદર, આંબળા, અરીઠા, રામફળ, મધુનાશિની, ગળો, ચંદન, અંજીર, લસણવેલ, અશ્વગંધા, બહેરાં, ચણોઠી વગેરે ઔષધીય વનસ્પતિનો ઉછેર કરીને લોકોને નિ:શુલ્ક વહેચવામાં આવે છે.
વનસ્પતિઓને સૂકવીને ફાર્મા ઉદ્યોગ માટે તેમજ વિવિધ અભ્યાસ માટે મોકલાય છે: શ્રીમતી કૃષ્ણા સખરેલીયા, ઉદ્યાનના અધિકારી
ઔષધીય વનસ્પતિ ઉદ્યાનના અધિકારી શ્રીમતી કૃષ્ણા સખરેલીયાના જણાવ્યા અનુસાર ઉદ્યાનમાં હર્બલ પાર્ક ઊભો કરવામાં આવ્યો છે. જેમાં ગુજરાતમાં ઓછી જોવા મળતી અને વ્યવહારુ જીવનમાં વપરાતી ઔષધીય વનસ્પતિઓનો ઉછેર કરવામાં આવ્યો છે. નર્સરી ઉપરાંત ઉદ્યાનમાં સોલાર ડ્રાયર લાવવામાં આવ્યું છે જેમાં કરિયાતું, અરડૂસી, બહેડાં, આમળાં, ડોડી, વરધારો વગેરે જેવી વિવિધ ઔષધીય વનસ્પતિઓને સૂકવીને ફાર્મા ઉદ્યોગ માટે તેમજ વિવિધ અભ્યાસ માટે પ્રાયોગિક પૃથક્કરણ માટે મોકલવામાં આવે છે.
ડિઝીટલ રીતે પણ વનસ્પતિ વિશે ગુજરાતી, હિન્દી અને અંગ્રેજી ભાષામાં વિગતવાર માહિતી મેળવી શકાય છે
ઔષધીય વનસ્પતિ ઉદ્યાનમાં મુલાકાતીઓ ઉપરાંત ઘરે બેઠા લોકો ઔષધીય વનસ્પતિની માહિતી મેળવી શકે તે માટે ઇ હર્બલ પાર્ક ઊભો કરવામાં આવ્યો છે. જ્યાં દરેક ઔષધીય વનસ્પતિ કે વૃક્ષની આગળ QR કોડ મૂકવામાં આવ્યો છે જેને સંસ્થાની બોટનીકલ ગાર્ડન ગાંધીનગર એપમાં સ્કેન કરીને જે તે વનસ્પતિ વિશે ગુજરાતી, હિન્દી અને અંગ્રેજી ભાષામાં પણ વિગતવાર માહિતી મેળવી શકાય છે.
વિદ્યાર્થીઓ અને અભ્યાસુઓનેનિષ્ણાતો દ્વારા માહિતી અને માર્ગદર્શન પણ અપાય છે
સંસ્થાના માળી દશરથજી ઠાકોર ઔષધીય વનસ્પતિઓને લાવીને રોપે છે. ઔષધીય વનસ્પતિ ઉદ્યાનમાં ખેડૂતો, વિદ્યાર્થીઓ, લોકો વનસ્પતિની માહિતી લેવા માટે આવે છે. વિદ્યાર્થીઓ અને અભ્યાસુઓને ઉદ્યાનમાં આવેલા પતંજલિ પરિસંવાદ કક્ષમાં ઔષધીય વનસ્પતિ માટે વિષય નિષ્ણાતો દ્વારા માહિતી અને માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે.[:en]Gandhinagar, 21 March 2023
The Gandhinagar Medicinal Botanic Garden preserves endangered medicinal plants and trees. Medicinal plants like Umrado, Brahmi, Vermilion, Shankh Pushpi, Mamezjo, Cat, Arjun Sadar, Ambala, Aretha, Ramphal, Madhunashini etc. are grown free of cost in the park.
March 21 is celebrated as World Forest Day across the world. Nature has always given us something or the other. Man has become modern man from primitive man only by the use of forests on earth. The medicinal plants found in this forest have cured many diseases including human. In the modern era, the diseases of the people increased and the methods of their diagnosis also developed. People turned to treatment like allopathy because it cures the disease quickly but did not consider the damage caused by it. But if we know that the root of a plant called panfooti cures many hard stones, or if we know that a plant called hudsankal is a medicine for broken bones, we should be attracted to it. But not one such but many herbs eliminate many of our real diseases from the root. Many such plants are cultivated in the Government Medicinal Botanical Garden of Gandhinagar which are very useful for us.
The Government Medicinal Botanical Garden was established in the year 1980 by the Gujarat Forest Department. Presently he works under Gujarat Medicinal Plants Board. This park is spread over 12 hectares. The park is located in the vicinity of Circuit House and Akshardham.
Cultivation of medicinal plants, providing raw material to Government Ayurvedic Pharmacy, creating awareness about medicinal plants among people, providing study area to Ayurvedic and Botany students and distribution of medicinal plants to people are the main objectives. For this, technical staff has been appointed in the park. In addition, local gardeners plant trees in the park. And these plants are distributed free of charge. The park has arrangements for nursery, herbal park, seedling center and raw material collection.
Sandalwood, Sita Ashok, Bo, Ragot Rohido, Cat, Arni, Tattoo etc. are being conserved in the park by growing trees standing on the verge of extinction in Gujarat. Apart from this, different types of Tulsi, different types of Ardusi, Hadaskand, Panfuti, Nagaud, Parijat, Lindi Pimple, Arjun Sadad, Kuvarpathu, Sargava, Harde etc. medicinal plants have also been grown. Medicinal plants which are on the verge of extinction in Gujarat have been planted in the nursery of the park. Umrado, Brahmi, Sindoor, Shankh Pushpi, Mamjawa, Cat, Almond, Ardusi, Nagarvel, Fanas, Jasud, Parijat, Arjun Sadar, Ambala, Aretha, Ramphal, Madhunashini, Galla, Chandan, Anjeer, Garlic, Ashwagandha, Behra, Chanothi etc. . Medicinal plants are cultivated and distributed free of cost to the people.
The plants are dried and sent to the pharma industry as well as for various studies: Mrs. Krishna Sakharelia, Horticulture Officer
According to Medicinal Botanic Garden Officer Mrs. Krishna Sakharelia, Herbal Park has been made in the park. In which very few medicinal plants found in Gujarat and useful in practical life have been cultivated. In addition to the nursery, a solar dryer has been brought into the park in which various medicinal plants like Kariyatu, Ardusi, Behedan, Amla, Dodi, Varadhara etc. are dried and sent for experimental analysis for pharma industry as well as for various studies.
Digitally also one can get detailed information about plants in Gujarati, Hindi and English languages
In addition to the visitors, an e-herbal garden has been set up in the Medicinal Plant Garden so that people sitting at home can get information about medicinal plants. Wherein a QR code has been placed against each medicinal plant or tree which can be scanned in the Institute’s Botanical Garden Gandhinagar app which provides detailed information about that plant in Gujarati, Hindi and English languages as well.
Students and practitioners are also provided with information and guidance by experts
The gardener of the institute Dashrathji Thakor brings and plants medicinal plants. Farmers, students, people come to the Medicinal Botanical Garden to get information about plants. Information and guidance is given to the students and doctors by subject experts for medicinal plants in the Patanjali seminar room located in the park.[:hn]गांधीनगर, 21 मार्च 2023
गुजरात का गांधीनगर औषधीय वनस्पति उद्यान लुप्तप्राय औषधीय पौधों और पेड़ों को संरक्षित करता है। पार्क में उमरदो, ब्राह्मी, सिंदूर, शंख पुष्पी, ममेज्जो, बिल्ली, अर्जुन सदर, अंबाला, आरेथा, रामफल, मधुनाशिनी आदि औषधीय पौधे नि:शुल्क उगाए जाते हैं।
21 मार्च को विश्व भर में विश्व वन दिवस के रूप में मनाया जाता है। प्रकृति ने हमेशा हमें कुछ न कुछ दिया है। पृथ्वी पर वनों के उपयोग से ही मनुष्य आदिम मनुष्य से आधुनिक मनुष्य बन गया है। इस जंगल में पाए जाने वाले औषधीय पौधों ने मानव सहित कई बीमारियों को ठीक किया है। आधुनिक युग में लोगों की बीमारियाँ बढ़ीं और उनके निदान की विधियाँ भी विकसित हुईं। लोग एलोपैथी जैसे इलाज की ओर इसलिए मुड़े क्योंकि इससे बीमारी तो जल्दी ठीक हो जाती है लेकिन इससे होने वाले नुकसान पर विचार नहीं किया। लेकिन अगर हम जानते हैं कि पानफूटी नामक पौधे की जड़ से कई कठोर पथरी ठीक हो जाती हैं, या अगर हम जानते हैं कि हडसंकल नामक पौधा हड्डी टूटने की दवा है, तो हमें इसकी ओर आकर्षित होना चाहिए। लेकिन ऐसी एक नहीं बल्कि कई जड़ी-बूटियां हमारी कई असल बीमारियों को जड़ से खत्म कर देती हैं। गांधीनगर के सरकारी औषधीय वनस्पति उद्यान में कई ऐसे पौधों की खेती की जाती है जो हमारे लिए बहुत उपयोगी हैं।
सरकारी औषधीय वनस्पति उद्यान की स्थापना वर्ष 1980 में गुजरात वन विभाग द्वारा की गई थी। वर्तमान में वह गुजरात औषधीय पादप बोर्ड के अधीन काम करते हैं। यह पार्क 12 हेक्टेयर में फैला हुआ है। पार्क सर्किट हाउस और अक्षरधाम के पास के क्षेत्र में स्थित है।
औषधीय पौधों की खेती, सरकारी आयुर्वेदिक फार्मेसी को कच्चा माल उपलब्ध कराना, लोगों में औषधीय पौधों के प्रति जागरूकता पैदा करना, आयुर्वेदिक और वनस्पति विज्ञान के छात्रों को अध्ययन के लिए क्षेत्र उपलब्ध कराना और लोगों को औषधीय पौधों का वितरण करना मुख्य उद्देश्य हैं। इसके लिए पार्क में तकनीकी अमला नियुक्त किया गया है। इसके अलावा स्थानीय बागवान पार्क में पौधे लगाते हैं। और ये पौधे नि:शुल्क वितरित किए जाते हैं। पार्क में नर्सरी, हर्बल पार्क, सीडलिंग सेंटर और कच्चे माल के संग्रह की व्यवस्था है।
गुजरात में विलुप्त होने के कगार पर खड़े पेड़ों को उगाकर पार्क में चंदन, सीता अशोक, बीओ, रैगोट रोहिडो, बिल्ली, अरनी, टैटू आदि का संरक्षण किया जा रहा है। इसके अलावा विभिन्न प्रकार की तुलसी, विभिन्न प्रकार की अर्दूसी, हडसकंद, पानफुटी, नागौद, पारिजात, लिंडी पिंपल, अर्जुन सादाद, कुवरपथु, सरगवा, हरदे आदि औषधीय पौधे भी उगाए गए हैं। गुजरात में विलुप्त होने के कगार पर खड़े औषधीय पौधों को पार्क की नर्सरी में लगाया गया है। उमरदो, ब्राह्मी, सिंदूर, शंख पुष्पी, ममजवा, बिल्ली, बादाम, अर्दूसी, नागरवेल, फनास, जसुद, पारिजात, अर्जुन सदर, अंबाला, अरेठा, रामफल, मधुनाशिनी, गल्ला, चंदन, अंजीर, लहसुन, अश्वगंधा, बेहरा, चनोथी आदि। औषधीय पौधों की खेती की जाती है और लोगों को निःशुल्क वितरित की जाती है।
पौधों को सुखाकर फार्मा उद्योग के साथ-साथ विभिन्न अध्ययनों के लिए भेजा जाता है: श्रीमती कृष्णा सखारेलिया, उद्यान अधिकारी
औषधीय वनस्पति उद्यान अधिकारी श्रीमती कृष्णा सखारेलिया के अनुसार पार्क में हर्बल पार्क बनाया गया है। जिसमें गुजरात में बहुत कम पाए जाने वाले और व्यवहारिक जीवन में काम आने वाले औषधीय पौधों की खेती की गई है। नर्सरी के अलावा पार्क में एक सोलर ड्रायर लाया गया है जिसमें विभिन्न औषधीय पौधे जैसे करियातु, अर्दुसी, बेहेदन, आंवला, डोडी, वरधारा आदि को सुखाकर फार्मा उद्योग के साथ-साथ विभिन्न अध्ययनों के लिए प्रायोगिक विश्लेषण के लिए भेजा जाता है।
डिजिटल रूप से भी कोई गुजराती, हिंदी और अंग्रेजी भाषाओं में पौधों के बारे में विस्तृत जानकारी प्राप्त कर सकता है
औषधीय पादप उद्यान में दर्शनार्थियों के अतिरिक्त ई-हर्बल उद्यान की स्थापना की गई है ताकि घर बैठे लोग औषधीय पादपों के बारे में जानकारी प्राप्त कर सकें। जहां प्रत्येक औषधीय पौधे या पेड़ के सामने एक क्यूआर कोड लगाया गया है जिसे संस्थान के बॉटनिकल गार्डन गांधीनगर ऐप में स्कैन किया जा सकता है जो गुजराती, हिंदी और अंग्रेजी भाषाओं में भी उस पौधे के बारे में विस्तृत जानकारी प्रदान करता है।
छात्रों और चिकित्सकों को भी विशेषज्ञों द्वारा जानकारी और मार्गदर्शन प्रदान किया जाता है
संस्थान के माली दशरथजी ठाकोर औषधीय पौधे लाते और लगाते हैं। औषधीय वानस्पतिक उद्यान में किसान, विद्यार्थी, लोग पौधों के बारे में जानकारी लेने आते हैं। पार्क स्थित पतंजलि संगोष्ठी कक्ष में औषधीय पौधों के लिए विषय विशेषज्ञों द्वारा विद्यार्थियों व चिकित्सकों को जानकारी व मार्गदर्शन दिया जाता है।[:]
