[:gj]ગુજરાતનું શિક્ષણ વિભાગ ટેકનોલોજીમાં આગળ શિક્ષણમાં પાછળ
દિલીપ પટેલ
ગાંધીનગર, 12 જૂન 2023
દેશના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની ભાજપની કેન્દ્ર સરકારના એક બોર્ડ દ્વારા ગુજરાતના પૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની પોલ ખોલી છે. મોદીએ જ મોદીની પોલ ખોલી છે.
રાજ્યમાં 12 અને 13 જૂન 2023માં શાળા પ્રવેશોત્સવની શરૂઆત મુખ્ય પ્રધાન ભૂપેન્દ્ર પટેલ આ ગોલથરા પ્રાથમિક શાળાના શાળા પ્રવેશોત્સવમાં ગયા હતા.
2023માં ધોરણ 1માં અંદાજે 2 લાખ 30 હજાર વિદ્યાર્થીઓ અને બાલવાટિકામાં 9 લાખ 77 હજાર સાથે, અંદાજે 12 લાખ 70 હજાર બાળકોનો શાળા પ્રવેશ થશે.
2021માં ધોરણ -1માં વિદ્યાર્થીઓનો નામાંકન દર 75 ટકા હતો. બીજા જ વર્ષે 2004-05માં નામાંકન દર વધીને 95.64 ટકા થયો. 2012-13માં નામાંકન દર 99.25 ટકા સુધી પહોંચ્યો. ત્યારથી શાળા નામાંકન દર 100ટકાની નજીક જ રહ્યો છે. 2004-05માં રાજ્યમાં ધોરણ 1થી 8નમાં શાળા છોડી જેવાનું પ્રમાણ 18.79 ટકા હતું. ધોરણ 1 થી 5નો ડ્રોપઆઉટ રેટ 10.16 ટકા હતો.
વર્ષ 20201-22 સુધીમાં ધોરણ 1થી 8માં અભ્યાસ કરતા વિદ્યાર્થીઓનો ડ્રોપઆઉટ રેટ ઘટીને 2.80 ટકા થયો હતો. જ્યારે ધોરણ 1થી 5નો ડ્રોપઆઉટ રેટ 1.23 ટકા હતો.
મફત મધ્યાહન્ન ભોજન, સાયકલ, કન્યા કેળવણી નિધિ, વિદ્યાલક્ષ્મી બોન્ડ અને વિદ્યાદીપ યોજનાઓ છે. તેથી વિદ્યાર્થીઓ આવે છે, નહીં કે સારા શિક્ષણના કારણે.
2004-05માં ધોરણ 1થી 8ની કન્યાઓનો ડ્રોપઆઉટ રેટ 22.8 ટકા હતો, તે ઘટીને વર્ષ 2021-22માં 3.01 ટકા સુધી પહોંચ્યો છે. ધોરણ 1થી 5નો બાળકીઓનો શાળા છોડી જવાનું પ્રમાણ 11.77 ટકાથી ઘટીને વર્ષ 2022 સુધીમાં 1.16 ટકાએ પહોંચ્યો છે.
17 માર્ચ 2023ના રોજ પ્રોજેક્ટ એપ્રુવલ બોર્ડ સમક્ષ પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શિક્ષણ, સચિવે ડો.વિનોદ આર. રાવે જે કહ્યું તે સરકારની પોલ ખોલનારું છે.
બોર્ડની ચોંકાવનારી વાત
12 મે 2023માં તૈયાર થયેલા અને હમણાં પ્રસિદ્ધ થયેલા કેન્દ્ર સરકારના પ્રોજેક્ટ એપ્રુવલ બોર્ડનો અહેવાલ ઘણો ચોંકાવનારો છે. ભૂપેન્દ્ર પટેલની સરકાર દાવો કરે છે કે, ગુજરાતના પૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન અને હાલના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ વર્ષ 2003થી રાજ્યમાં શાળા પ્રવેશોત્સવ શરૂ કરાવ્યો હતો. ગામડે જઈ શાળામાં આવકારતા હતા. મોદીના શિક્ષણની પરંપરાને ભૂપેન્દ્ર પટેલ સફળતાપૂર્વક આગળ ધપાવી રહ્યા છે. શાળા પ્રવેશોત્સવના પરિણામે ગુજરાતમાં શૈક્ષણિક ક્ષેત્રે ક્રાંતિ આવી છે.
જેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, સેકન્ડરી શાળા એટલે કે ધોરણ 9 અને 10માં 2019-20માં 23.7 ટકા વિદ્યાર્થીઓ શાળા છોડીને ભાગી ગયા હતા. જેમાં 26 ટકા છોકરા અને 20.6 ટકા છોકરીઓ હતી.
પણ વાસ્તવીકતાં એ છે કે, 2020-21માં 23.3 ટકા બાળકો ઉચ્ચતર શાળાનું શિક્ષણ છોડી ગયા હતા. જેમાં 25.1 ટકા છોકરા અને 20.9 ટકા છોકરીઓ હતી. મોદીનો પોલ ખોલે એવા આ આંકડા છે.
સરકારી દાવો
100 બાળકો શાળાએ જાય અને શાળા છોડે નહીં તેવી દૂરંદેશી નેતૃત્વ હેઠળ શાળા પ્રવેશોત્સવની શરુઆત કરવામાં આવી હતી. પણ માધ્યમિત સ્તરે તો સરકારની પોલ ખૂલી જાય છે.
માધ્યમિક સ્તરે ટ્રાન્જેક્શન દર:
રાજ્યમાં માધ્યમિક સ્તરે એકંદરે સંક્રમણ – ટ્રાન્જેક્શન દર 87.9% છે, જેનો અર્થ છે કે ગયા વર્ષે ધોરણ 8માં નોંધાયેલા 87.9% બાળકો આ વર્ષે ધોરણ 9માં પ્રવેશ પામ્યા છે. આ દર્શાવે છે કે 12.1% બાળકો એવા છે કે જેઓ 9માં ધોરણમાં ભણતા પહેલા અભ્યાસ છોડી દે છે.
ભાજપ સરકારનો ખોટો દાવો
ભાજપની ગુજરાત સરકાર દાવો કરે છે કે, શાળા પ્રવેશોત્સવ જેવા કાર્યક્રમોથી લોકોમાં જાગૃતિ આવી. નાગરિકો શિક્ષણનું મહત્વ પણ સમજતા થયા. તો તેમ જ હોય તો કેન્દ્ર સરકારના આંકડા તે દાવો ખોટો સાબિત કરે છે.
દાવો ખરો અને ખોટો
શાળા પ્રવેશોત્સવ કાર્યક્રમ અને રાજ્ય સરકારના વિવિધ પ્રયાસોના પરિણામે આજે અભ્યાસ અધૂરો છોડીને જતા બાળકોની સંખ્યામાં ધરખમ ઘટાડો આવ્યો છે. જો તેમ જ હોય તો પ્રાથમિક પછી બાળકો કેમ શાળા છોડી જવામાં સમગ્ર ભારતમાં ગુજરાતમાં આગળ છે. તેનો મતલબ કે પ્રથમિક શાળાઓના આંકડા ભ્રામક છે. બનાવટી છે.
પ્રાથમિક શાળા
પ્રાથમિક શાળા સુધી 2019-20માં 98.31 ટકા બાળકો શાળામાં છેલ્લાં વર્ષ સુધી ટકી રહ્યાં હતા. જે 202021માં 98.60 ટકા હતા.
અપર પ્રાઈમરીથી સેકન્ડરી શાળા
અપર પ્રાઈમરીથી સેકન્ડરી શાળામાં 2019-20માં 88.5 ટકા રહ્યાં હતા. તેમાં છોકરીઓ માત્ર 88.50 ટકા જ રહી હતી. 2020-21માં 87.90 ટકા બાળકો રહ્યાં હતા. જેમાં છોકરીઓની સંખ્યા માંડ 85 ટકા હતી.
સેકન્ડરીથી હાયર સેકન્ડરી શાળા
સેકન્ડરીથી હાયર સેકન્ડરી શાળામાં 63.79 ટકા રહ્યાં અને 2020-21માં ટ્રાન્જેક્શન રેટ 57.3 ટકા રહ્યો હતો.
તો શાળા કેમ છોડે છે
ગુજરાતમાં શાળા પ્રવેશોત્સવ અને કન્યા કેળવણી મહોત્સવના પરિણામે શિક્ષણ ક્ષેત્રે ક્રાંતિ સર્જી છે. વર્ષ 2021માં થયેલા નેશનલ એચીવમેન્ટ સર્વેમાં ગુજરાતનો સમાવેશ દેશના શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન કરનાર રાજ્યોમાં થયો હતો. પ્રોજેકટ એપ્રુવલ બોર્ડ ની યોજાયેલી બેઠકની મિનિટ્સ ઘણું બધું સત્ય ઉઘાડું પાડે છે.
100 ટકા ભણતર ધ્યેય
અભ્યાસ દર્શાવે છે કે ઘણા રાજ્યોમાં માધ્યમિક સ્તરે ડ્રોપઆઉટ દર રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા વધારે છે.
સરકાર 2030 સુધીમાં શાળા સ્તરે 100 ટકા ગ્રોસ એનરોલમેન્ટ રેટ (GER) હાંસલ કરવા માંગે છે, જે નવી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિમાં લક્ષ્યાંકિત છે અને ડ્રોપઆઉટને એક અવરોધ તરીકે માને છે.
આ માહિતી 2022-23 માટે ‘સમગ્ર શિક્ષા’ કાર્યક્રમ પર શિક્ષણ મંત્રાલય હેઠળના પ્રોજેક્ટ એપ્રુવલ બોર્ડ ની બેઠકોની મિનિટ્સમાંથી મેળવવામાં આવી છે. આ બેઠકો એપ્રિલથી જુલાઈ દરમિયાન વિવિધ રાજ્યો સાથે યોજાઈ હતી.
બીજા રાજ્યો સકરતાં ગુજરાત પછાત
ઘણા રાજ્યોમાં, માધ્યમિક સ્તરે ડ્રોપઆઉટ દર રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા વધારે છે, ઘણા રાજ્યોમાં, શાળા છોડવાનો દર માધ્યમિક સ્તરે રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા વધારે છે, અભ્યાસ દર્શાવે છે. પશ્ચિમ બંગાળ, ગુજરાત, બિહાર અને ત્રિપુરા એક ડઝનથી વધુ રાજ્યો સામેલ છે જ્યાં માધ્યમિક સ્તરે ડ્રોપઆઉટ દર રાષ્ટ્રીય સરેરાશ 14.6 ટકા કરતાં વધુ હતો, સત્તાવાર ડેટા અનુસાર. કેન્દ્ર સરકારે આ રાજ્યોને ડ્રોપઆઉટ રેટ ઘટાડવા માટે વિશેષ પગલાં લેવાનું સૂચન કર્યું છે.
PAB મુજબ, 2020-21માં માધ્યમિક સ્તરે ડ્રોપઆઉટ રેટ બિહારમાં 21.4 ટકા, ગુજરાતમાં 23.3 ટકા, મધ્યપ્રદેશમાં 23.8 ટકા, ઓડિશામાં 16.04 ટકા, ઝારખંડમાં 16.6 ટકા નોંધાયો હતો. ત્રિપુરા 16.6 ટકા અને કર્ણાટકમાં 26 ટકા.
દસ્તાવેજો અનુસાર, સંબંધિત સમયગાળા દરમિયાન દિલ્હીની શાળાઓમાં નોંધાયેલા વિશેષ જરૂરિયાતો (CWSN) બાળકોની અનુમાનિત સંખ્યા 61,051 હતી, જેમાંથી 67.5 ટકાએ અભ્યાસ છોડી દીધો હતો અથવા તેની ઓળખ થઈ શકી નથી. PAB એ દિલ્હી સરકારને શાળા બહારના બાળકોને શાળા શિક્ષણના મુખ્ય પ્રવાહમાં પાછા લાવવાનું કાર્ય ઝડપથી પૂર્ણ કરવા જણાવ્યું છે.
2019-20માં આંધ્રપ્રદેશમાં માધ્યમિક સ્તરે ડ્રોપઆઉટ રેટ 37.6 ટકા હતો, જે 2020-21માં ઘટીને 8.7 ટકા થઈ ગયો છે. PAB એ રાજ્યને ડ્રોપઆઉટ રેટને વધુ ઘટાડવા માટેના પ્રયત્નો ચાલુ રાખવા જણાવ્યું છે.
દસ્તાવેજો અનુસાર, 2020-21માં ઉત્તર પ્રદેશમાં માધ્યમિક સ્તરે 12.5 ટકા વિદ્યાર્થીઓએ અભ્યાસ છોડી દીધો હતો, જેમાં છોકરાઓ માટે સરેરાશ 11.9 ટકા અને છોકરીઓ માટે 13.2 ટકા વિદ્યાર્થીઓ હતા.
પશ્ચિમ બંગાળમાં, 10 જિલ્લાઓમાં માધ્યમિક શાળા સ્તરે 15 ટકાથી વધુ ડ્રોપઆઉટ દર છે. PAB એ રાજ્યને આ દર ઘટાડવા માટે ચોક્કસ એક્શન પ્લાન તૈયાર કરવા જણાવ્યું છે.
આસામમાં 2020-21માં, 19 જિલ્લાઓમાં માધ્યમિક સ્તરે 30 ટકાથી વધુનો ડ્રોપઆઉટ દર નોંધાયો હતો. નાગાલેન્ડના આઠ જિલ્લામાં આ દર 30 ટકાથી વધુ હતો. માધ્યમિક સ્તરે ડ્રોપઆઉટ દર કેરળમાં 7.1 ટકા, ઉત્તરાખંડમાં 8.41 ટકા અને ગોવામાં 10.17 ટકા હતો.
યુનાઈટેડ નેશન્સ ચિલ્ડ્રન્સ ફંડ (યુનિસેફ) દ્વારા તાજેતરના સર્વેક્ષણમાં જણાવાયું છે કે 33 ટકા છોકરીઓ ઘરેલું કામ અને 25 ટકા લગ્નને કારણે શાળા છોડી દે છે.
યુનિસેફના જણાવ્યા અનુસાર, ઘણી જગ્યાએ એવું પણ જોવા મળ્યું છે કે શાળા છોડ્યા પછી બાળકો તેમના પરિવાર સાથે મજૂર તરીકે અથવા લોકોના ઘરની સફાઈ કરવાનું શરૂ કરે છે.
શાળા શિક્ષણ ન લેતા હોય એવા ા દાયરાની બહારના બાળકોનું ‘મેપિંગ’ ગ્રામ પંચાયત અને વોર્ડ સ્તરે થવું જોઈએ.
મહિનામાં ઓછામાં ઓછા એક વખત શાળાઓમાં શિક્ષક-વાલીઓ સ્તરની બેઠક યોજવી જોઈએ.
શાળા છોડી દેનારા વિદ્યાર્થીઓને તેમના ઘરે જઈને ઓળખવા જોઈએ કારણ કે કેટલીકવાર પરીક્ષાનું સારું પરિણામ ન આવવું અથવા કુટુંબની સ્થિતિ પણ તેમના અભ્યાસ છોડી દેવાનું કારણ છે.
વર્ગખંડો
2001-02માં વિદ્યાર્થીઓના ઓરડાનો દર 38:1, એટલે કે સરેરાશ 38 વિદ્યાર્થી દીઠ 1 વર્ગખંડ ઉપલબ્ધ હતો. વર્ષ 2001થી 2022 સુધીમાં સરકાર દ્વારા સમગ્ર રાજ્યમાં નવા 1.42 લાખ જેટલા વર્ગખંડો બનાવાયા છે. રેશિયો ઘટીને વર્ષ 2021-22માં 26:1 સુધી પહોંચ્યો હતો.
2001-02માં રાજ્યની પ્રાથમિક શાળાઓમાં વિદ્યાર્થી શિક્ષકનો ગુણોત્તર પણ 40:1 હતો, એટલે કે રાજ્યમાં પ્રતિ 40 વિદ્યાર્થી માત્ર એક શિક્ષક ઉપલબ્ધ હતો. નિવૃત્ત થયેલા શિક્ષકો સામે 2001-02થી 2021-22ના સમયગાળા દરમિયાન 2 લાખથી વધુ શિક્ષકો અને મુખ્ય શિક્ષકોની ભરતી કરવામાં આવી હતી. વિદ્યાર્થી શિક્ષકનો ગુણોત્તર 2021-22માં સુધરીને 28:1 થયો હતો. ગુજરાતનો વિદ્યાર્થી શિક્ષકનો ગુણોત્તર અન્ય રાજ્યોની સરખામણીએ અને રાઈટ ટુ એજ્યુકેશનના નિયમોમાં દર્શાવેલ વિદ્યાર્થી શિક્ષકના ગુણોત્તર કરતા આગળ છે.
ટેકનોલોજીમાં આગળ શિક્ષણમાં પાછળ
લર્નિંગ મોનિટરિંગ સિસ્ટમ (LMS) અને G-Shala એપ સાથે ડિજિટલ લર્નિંગ કન્ટેન્ટ: રાજ્યએ ધોરણ 10 માટે ઇ-કન્ટેન્ટ સાથે LMS અને G-Shala એપ સાથે ડિજિટલ લર્નિંગ કન્ટેન્ટ શરૂ કર્યું છે. 30 લાખથી વધુ વિદ્યાર્થીઓ નોંધાયેલા છે.
સ્વમૂલ્યાંકનમાં ધોરણ 10 માટે 25 લાખ વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા સાપ્તાહિક સ્વ-મૂલ્યાંકન અને શીખવાની કવાયત શરૂ કરી છે. 25 લાખથી વધુ વિદ્યાર્થીઓ નોંધાયેલા છે.
લર્નિંગ પરિણામ આધારિત રિપોર્ટ કાર્ડ્સ:
ગુજરાત એ પ્રથમ રાજ્ય છે જે ગ્રેડ 3-8ના તમામ વિદ્યાર્થીઓ માટે તમામ વિષયોના શિક્ષણ પરિણામો આધારિત રિપોર્ટ કાર્ડ તૈયાર કરે છે. દરેક રિપોર્ટ કાર્ડમાં બાળકના પ્રદર્શનની સ્થિતિ અને સૌથી નીચું પ્રદર્શન કરનારાઓના શીખવાના પરિણામોના આધારે ઉપાયો બતાવે છે. શાળાઓ માટે એક ડેશબોર્ડ પણ વિકસાવવામાં આવ્યું છે. કુલ 15 કરોડ રિપોર્ટ કાર્ડ બનાવવામાં આવ્યા છે.
ધોરણ 3 થી 12 માટે સેન્ટ્રલાઈઝ સમમેટીવ પરીક્ષાઓ શરૂ કરવામાં આવી છે. આ સિસ્ટમમાં અન્ય શાળાઓના શિક્ષકો દ્વારા સમીકરણ પરીક્ષાઓની 100% ઉત્તરવહીઓ તપાસવામાં આવે છે. તમામ વિષયોના તમામ 43 લાખ વિદ્યાર્થીઓ માટે કેન્દ્રિય ડેટા એન્ટ્રી કરવામાં આવે છે. દરેક ટેસ્ટ માટે લગભગ 50 કરોડ ડેટા દાખલ, સંકલિત અને વિશ્લેષણ કરવામાં આવે છે. સ્કેનિંગ લર્નિંગ માટે AI આધારિત સરળ એપ્લિકેશન
રાજ્ય દ્વારા 2020-21માં પરિણામ મુજબનો સ્કોર પણ રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. સરળ એપ વાપરવામાં સરળ છે અને આકારણી ડેટા કેપ્ચરિંગ માટે તેની પ્રથમ પ્રકારની એપ્લિકેશન છે જેણે ડેટા રિપોર્ટિંગ સમયને 2 મહિનાથી 2 અઠવાડિયા સુધી ઘટાડવામાં મદદ કરી છે.
શાસનને સુધારવા શાળાઓ માટે કમાન્ડ એન્ડ કંટ્રોલ સેન્ટર કામ કરે છે. શાળા શિક્ષણ સૂચકાંકોનું વાસ્તવિક સમયનું નિરીક્ષણ જેમ કે નોંધણી, હાજરી, LO મુજબની કામગીરી, ગુજરાત શાળા ગુણવત્તા માન્યતા ગણોત્સવ 2.0, ક્ષેત્રીય સ્તરના કર્મચારીઓ, શિક્ષકો અને HM સાથે જીવંત સંવાદ.
શાળા મોનિટરિંગ એપ્લિકેશન કામ કરે છે.
ઓનલાઈન એટેન્ડન્સ સિસ્ટમ: તમામ શાળાઓ માટે શિક્ષકો અને વિદ્યાર્થીઓની વાસ્તવિક સમયની હાજરી.
દિવ્યાન એપ્લિકેશન દ્વારા મેડિકલ કાર્ડ્સ, વ્યક્તિગત શૈક્ષણિક યોજનાના ટ્રેકિંગ સહિત CWSN વિદ્યાર્થીઓનું સર્વેક્ષણ, ટ્રેકિંગ અને દેખરેખ.
સંપૂર્ણ વિદ્યાલય વિકાસ યોજના GPS આધારિત છે . નાગરિક માળખાકીય સુવિધાઓનું વાસ્તવિક સમયનું નિરીક્ષણ તેમાં રખાય છે. WSDP દ્વારા 33,540 શાળાના માળખાકીય માહિતી મેળવવામાં આવે છે.
વ્હીકલ ટ્રેકિંગ સિસ્ટમ દરેક શાળામાં કામ કરે છે. જે વિદ્યાર્થીઓને તેમના રહેવાના સ્થળની નજીક શાળા ન મળી રહી હોય તેમને પરિવહન દ્વારા શાળા સુધી પહોંચવા અને પરિવહન દરમિયાન વિદ્યાર્થીઓની સલામતીની ખાતરી આ ટ્રેકિંગ સિસ્ટમ કામ કરે છે.
શાળા વહીવટી પ્રણાલી દ્વારા શિક્ષકો સ્માર્ટ વર્ક કરીને ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ આપે તે માટે કામ કરે છે. શિક્ષકોને વધુ સમય ફાળવવા સક્ષમ બનાવવા માટે શાળાના વહીવટી કાર્યોનું ડિજીટાઈઝેશન કરવા માટે આ સિસ્ટમ કામ કરે છે.[:en]Gujarat education department behind in education in technology
Dilip Patel
Gandhinagar, 12 June 2023
Former Gujarat Chief Minister Narendra Modi’s secret has been exposed by a board of Prime Minister Narendra Modi’s BJP central government. Modi exposed Modi’s secrets
The enrollment rate of students in class-1 in 2021 was 75 percent. In the next year 2004-05, the enrollment rate increased to 95.64 percent. In 2012-13, the enrollment rate reached 99.25 percent. Since then the enrollment rate of the school has remained close to 100 per cent. In 2004-05, the dropout rate in the state in classes 1 to 8 was 18.79 percent. The dropout rate from classes 1 to 5 was 10.16 percent.
By the year 20201-22, the dropout rate of students studying in classes 1 to 8 had come down to 2.80 percent. While the dropout rate from class 1 to 5 was 1.23 percent.
There are free mid-day meals, cycles, girl child education fund, Vidyalakshmi bond and Vidyadeep schemes. That’s why students come, not because of good teaching.
The dropout rate of girls from classes 1 to 8 was 22.8 percent in 2004-05, which has come down to 3.01 percent in the year 2021-22. The dropout rate of girls from classes 1 to 5 has been reduced from 11.77 percent to 1.16 percent by the year 2022.
Primary and Secondary Education Secretary Dr. Vinod R. before the Project Approval Board on March 17, 2023. What Rao said is an opener for the government.
Shocking thing from the board
The report of the Central Government’s Project Approval Board, prepared and published recently on May 12, 2023, is quite shocking. Bhupendra Patel’s government claims that former Gujarat Chief Minister and current Prime Minister Narendra Modi started the school entrance festival in the state since 2003. He used to visit the village and welcome them in the school. Bhupendra Patel is successfully carrying forward the tradition of Modi’s education. School entrance festival has resulted in a revolution in the field of education in Gujarat.
In which it has been said that in 2019-20, 23.7 percent students in secondary school i.e. class 9 and 10 had run away from school. In which 26 percent were boys and 20.6 percent were girls.
But the reality is that in 2020-21, 23.3 per cent children dropped out of higher education. In which 25.1 percent were boys and 20.9 percent were girls. These are the figures which expose Modi’s secrets.
Official suit
School Entrance Festival was initiated under the visionary leadership of 100 school going and out of school children. But at the secondary level, the government’s secrets get exposed.
Transaction rate at secondary level:
The overall transition rate at the secondary level in the state is 87.9%, which means that 87.9% of children enrolled in Class 8 last year have entered Class 9 this year. This shows that there are 12.1% children who drop out before 9th standard.
False claim of BJP government
BJP’s Gujarat government claims that programs like the School Entrance Festival brought awareness among the people. Citizens also understood the importance of education. Yet the central government figures prove that claim wrong.
Statement is true and false
As a result of the school entrance festival program and various efforts of the state government, there has been a drastic reduction in the number of school dropouts today. If so, why is Gujarat the leader in India in post-primary school dropouts? This means that the primary school statistics are misleading. is fake.
Primary school
In 2019-20, 98.31 per cent children up to primary school survived the last year in school. Which was 98.60 percent in 2020-21.
upper primary to secondary school
Enrollment in upper primary to secondary school was 88.5 percent in 2019-20. Girls were only 88.50 percent. In 2020-21, 87.90 percent children were living. In which the number of girls was barely 85 percent.
secondary to senior secondary school
The number of secondary to higher secondary schools stood at 63.79 percent and the transition rate in 2020-21 was 57.3 percent.
So why leave school?
There has been a revolution in the field of education as a result of the School Entrance Festival and Girl Child Education Festival in Gujarat. In the National Achievement Survey conducted in the year 2021, Gujarat was included among the best performing states of the country. Several facts emerge from the minutes of the meeting held by the Project Approval Board.
target of 100% studies
Studies show that many states have higher dropout rates at the secondary level than the national average.
The government wants to achieve 100 per cent Gross Enrollment Rate (GER) at the school level by 2030, which is targeted in the new National Education Policy, and sees school dropouts as a hindrance.
This information has been obtained from the minutes of the meetings of the Project Approval Board under the Ministry of Education on the ‘Samagra Shiksha’ program for 2022-23. These meetings were held between April and July with various states.
Gujarat lags behind other states
In many states, the dropout rate at the secondary level is higher than the national average In many states, the dropout rate at the secondary level is higher than the national average, the study shows. According to official data, West Bengal, Gujarat, Bihar and Tripura are among more than a dozen states where the dropout rate at the secondary level was higher than the national average of 14.6 per cent. The central government has suggested these states to take special measures to reduce the dropout rate.
According to PAB, dropout rate at secondary level in Bihar is 21.4 in 2020-21
The percentage was 23.3 per cent in Gujarat, 23.8 per cent in Madhya Pradesh, 16.04 per cent in Odisha, 16.6 per cent in Jharkhand. Tripura 16.6 percent and Karnataka 26 percent.
As per documents, special enrollment took place in Delhi schools during special period
The estimated number of children in need (CWSN) was 61,051, of whom 67.5 per cent had dropped out of school or could not be identified. The PAB has urged the Delhi government to expeditiously complete the task of bringing out-of-school children back into the mainstream of school education.
The dropout rate at the secondary level in Andhra Pradesh was 37.6 per cent in 2019-20, which has come down to 8.7 per cent in 2020-21. The PAB has asked the state to continue its efforts to further reduce the dropout rate.
According to the documents, 12.5 per cent students in Uttar Pradesh dropped out at the secondary level in 2020-21, with an average of 11.9 per cent for boys and 13.2 per cent for girls.
In West Bengal, 10 districts have a dropout rate of over 15 per cent at the secondary school level. The PAB has asked the state to prepare a specific action plan to reduce this rate.
In Assam in 2020-21, 19 districts recorded a dropout rate of over 30 per cent at the secondary level. The rate was more than 30 per cent in eight districts of Nagaland. The dropout rate at the secondary level was 7.1 per cent in Kerala, 8.41 per cent in Uttarakhand and 10.17 per cent in Goa.
A recent survey by the United Nations Children’s Fund (UNICEF) revealed that 33 percent of girls drop out of school because of domestic work and 25 percent because of marriage.
According to UNICEF, it has also been seen in many places that after leaving school, children along with their families start working as laborers or cleaning people’s houses.
Out-of-school children who are not getting school education should be ‘mapping’ at the gram panchayat and ward level.
There should be a teacher-parent level meeting at least once a month in the schools.
School dropouts should be identified at home because sometimes poor exam results or family conditions are also the reasons for dropouts.
Classes
The student-room ratio in 2001-02 was 38:1, which is an average of 1 classroom per 38 students. From 2001 to 2022, around 1.42 lakh new classrooms have been constructed by the government across the state. The ratio has come down to 26:1 in the year 2021-22.
In 2001-02, the student teacher ratio in the state’s primary schools was also 40:1, which means there was only one teacher available for every 40 students in the state. During the period from 2001-02 to 2021-22, more than 2 lakh teachers and headmasters were recruited against retired teachers. The student teacher ratio has improved to 28:1 in 2021-22. The student teacher ratio of Gujarat is ahead of other states and the student teacher ratio specified in the Right to Education norms.
Ahead in technology, behind in education
Digital Learning Content with Learning Monitoring System (LMS) and G-Shala App: The state has launched LMS with e-content for class 10 and digital learning content with G-Shala App. More than 30 lakh students are enrolled.
Self-Assessment has started the exercise of weekly self-assessment and learning by 25 lakh students for class 10. More than 25 lakh students are enrolled.
Learning Outcomes Based Report Card:
Gujarat is the first state to roll out a learning outcome-based report card for all students in grades 3-8 across all subjects. Each report card shows the child’s performance status and remedial measures based on the learning outcomes of the lowest performers. A dashboard has also been developed for the schools. A total of 15 crore report cards have been made.
Centralized Summative Examinations for classes 3 to 12 have started. In this system, 100% answer sheets of equation tests are checked by teachers of other schools. Centralized data entry of 43 lakh students of all subjects is done. Around 50 crore data is entered, collated and analyzed for each test. AI based simple app for learning scanning
The result wise score in 2020-21 was also released by the state. The simple app is easy to use and first of its kind to capture assessment data which has helped reduce the data reporting time from 2 months to 2 weeks.
A command and control center works for the schools to improve administration. Real time monitoring of school education indicators like enrolment, attendance, LO wise performance, Gujarat School Quality Accreditation Calculus 2.0, live interaction with field level staff, teachers and HM.
School monitoring app works.
Online Attendance System: Real time attendance of teachers and students for all schools.
Survey, Tracking & Monitoring of CWSN students including Medical Card, Individual Educational Plan Tracking through Divya App.
The entire school development plan is GPS based. It maintains real time monitoring of civilian infrastructure. Structural data of 33,540 schools is captured through WSDP.
Vehicle tracking system works in every school. This tracking system works to help the students who are not able to find the school near their residence, reach the school through transport and ensure the safety of students during transportation.
Through school administration system, teachers work smartly to provide quality education. The system works to digitize school administrative tasks to enable teachers to devote more time.[:hn]तकनीक में शिक्षा में पीछे गुजरात शिक्षा विभाग
दिलीप पटेल
गांधीनगर, 12 जून 2023
गुजरात के पूर्व मुख्यमंत्री नरेंद्र मोदी की पोल प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी की बीजेपी की केंद्र सरकार के एक बोर्ड ने खोली है. मोदी ने खोली मोदी की पोल
2021 में कक्षा-1 में छात्रों के नामांकन की दर 75 प्रतिशत थी। अगले वर्ष 2004-05 में नामांकन दर बढ़कर 95.64 प्रतिशत हो गई। 2012-13 में नामांकन दर 99.25 प्रतिशत पर पहुंच गई। तब से विद्यालय का नामांकन दर शत प्रतिशत के करीब बना हुआ है। 2004-05 में, कक्षा 1 से 8 में राज्य में ड्रॉपआउट दर 18.79 प्रतिशत थी। कक्षा 1 से 5 तक के ड्रॉपआउट रेट 10.16 प्रतिशत रहे।
वर्ष 20201-22 तक कक्षा 1 से 8 में पढ़ने वाले विद्यार्थियों की ड्रॉपआउट दर घटकर 2.80 प्रतिशत रह गई थी। जबकि कक्षा 1 से 5 तक ड्रॉपआउट रेट 1.23 फीसदी रहा।
मुफ्त मध्याह्न भोजन, साइकिल, बालिका शिक्षा कोष, विद्यालक्ष्मी बांड और विद्यादीप योजनाएं हैं। इसलिए छात्र आते हैं, अच्छे शिक्षण के कारण नहीं।
2004-05 में कक्षा 1 से 8 तक लड़कियों की ड्रॉपआउट दर 22.8 प्रतिशत थी, जो वर्ष 2021-22 में घटकर 3.01 प्रतिशत रह गई है। वर्ष 2022 तक कक्षा 1 से 5 तक की लड़कियों की ड्रॉपआउट दर 11.77 प्रतिशत से घटकर 1.16 प्रतिशत हो गई है।
17 मार्च 2023 को परियोजना स्वीकृति बोर्ड के समक्ष प्राथमिक एवं माध्यमिक शिक्षा सचिव डॉ. विनोद आर. राव ने जो कहा वह सरकार के लिए सलामी बल्लेबाज है।
बोर्ड से चौंकाने वाली बात
12 मई 2023 को तैयार और हाल ही में प्रकाशित केंद्र सरकार के प्रोजेक्ट अप्रूवल बोर्ड की रिपोर्ट काफी चौंकाने वाली है. भूपेंद्र पटेल की सरकार का दावा है कि गुजरात के पूर्व मुख्यमंत्री और वर्तमान प्रधान मंत्री नरेंद्र मोदी ने 2003 से राज्य में स्कूल प्रवेश उत्सव शुरू किया था। वे गाँव जाते थे और स्कूल में उनका स्वागत करते थे। भूपेंद्र पटेल मोदी की शिक्षा की परंपरा को सफलतापूर्वक आगे बढ़ा रहे हैं। स्कूल प्रवेश उत्सव के परिणामस्वरूप गुजरात में शिक्षा के क्षेत्र में क्रांति आई है।
जिसमें कहा गया है कि 2019-20 में माध्यमिक स्कूल यानी कक्षा 9 और 10 में 23.7 प्रतिशत छात्र स्कूल से भाग गए थे. जिसमें 26 फीसदी लड़के और 20.6 फीसदी लड़कियां थीं।
लेकिन हकीकत यह है कि 2020-21 में 23.3 फीसदी बच्चे उच्च शिक्षा से बाहर हो गए। जिसमें 25.1 फीसदी लड़के और 20.9 फीसदी लड़कियां थीं। ये वो आंकड़े हैं जो मोदी की पोल खोलते हैं।
सरकारी सूट
स्कूल जाने वाले और स्कूल न छोड़ने वाले 100 बच्चों के दूरदर्शी नेतृत्व में स्कूल प्रवेश उत्सव की शुरुआत की गई। लेकिन माध्यमिक स्तर पर सरकार की पोल खुल जाती है।
माध्यमिक स्तर पर लेनदेन दर:
राज्य में माध्यमिक स्तर पर समग्र संक्रमण दर 87.9% है, जिसका अर्थ है कि पिछले वर्ष कक्षा 8 में नामांकित 87.9% बच्चों ने इस वर्ष कक्षा 9 में प्रवेश किया है। इससे पता चलता है कि 12.1% बच्चे ऐसे हैं जो 9वीं कक्षा से पहले पढ़ाई छोड़ देते हैं।
बीजेपी सरकार का झूठा दावा
बीजेपी की गुजरात सरकार का दावा है कि स्कूल एंट्रेंस फेस्टिवल जैसे कार्यक्रमों से लोगों में जागरुकता आई. नागरिकों ने भी शिक्षा के महत्व को समझा। फिर भी केंद्र सरकार के आंकड़े उस दावे को गलत साबित करते हैं।
कथन सत्य और असत्य है
स्कूल प्रवेश उत्सव कार्यक्रम और राज्य सरकार के विभिन्न प्रयासों के परिणामस्वरूप आज स्कूल छोड़ने वाले बच्चों की संख्या में भारी कमी आई है। यदि ऐसा है, तो प्राथमिक के बाद स्कूल छोड़ने के मामले में गुजरात भारत में अग्रणी क्यों है? इसका मतलब है कि प्राथमिक विद्यालय के आंकड़े भ्रामक हैं। नकली है।
प्राथमिक स्कूल
2019-20 में, प्राथमिक स्कूल तक के 98.31 प्रतिशत बच्चे पिछले साल स्कूल में जीवित रहे। जो 202021 में 98.60 फीसदी था।
उच्च प्राथमिक से माध्यमिक विद्यालय
2019-20 में उच्च प्राथमिक से माध्यमिक विद्यालय में नामांकन 88.5 प्रतिशत था। लड़कियां महज 88.50 फीसदी थीं। 2020-21 में 87.90 फीसदी बच्चे रह रहे थे। जिसमें लड़कियों की संख्या बमुश्किल 85 फीसदी रही।
माध्यमिक से उच्चतर माध्यमिक विद्यालय
माध्यमिक से उच्चतर माध्यमिक विद्यालयों की संख्या 63.79 प्रतिशत रही और 2020-21 में संक्रमण दर 57.3 प्रतिशत रही।
तो स्कूल क्यों छोड़ना है?
गुजरात में स्कूल प्रवेश उत्सव और बालिका शिक्षा उत्सव के परिणामस्वरूप शिक्षा के क्षेत्र में एक क्रांति आई है। साल 2021 में हुए नेशनल अचीवमेंट सर्वे में गुजरात को देश के सबसे बेहतर प्रदर्शन करने वाले राज्यों में शामिल किया गया था. प्रोजेक्ट अप्रूवल बोर्ड द्वारा आयोजित बैठक के कार्यवृत्त से कई सच्चाई सामने आती हैं।
शत प्रतिशत पढ़ाई का लक्ष्य
अध्ययनों से पता चलता है कि कई राज्यों में माध्यमिक स्तर पर स्कूल छोड़ने वालों की दर राष्ट्रीय औसत से अधिक है।
सरकार 2030 तक स्कूल स्तर पर 100 प्रतिशत सकल नामांकन दर (जीईआर) हासिल करना चाहती है, जिसे नई राष्ट्रीय शिक्षा नीति में लक्षित किया गया है और स्कूल छोड़ने वालों को एक बाधा के रूप में देखती है।
यह जानकारी 2022-23 के लिए ‘समग्र शिक्षा’ कार्यक्रम पर शिक्षा मंत्रालय के तहत परियोजना अनुमोदन बोर्ड की बैठकों के कार्यवृत्त से प्राप्त हुई है। ये बैठकें अप्रैल से जुलाई के बीच विभिन्न राज्यों के साथ हुई थीं।
गुजरात अन्य राज्यों से पीछे है
कई राज्यों में, माध्यमिक स्तर पर ड्रॉपआउट दर राष्ट्रीय औसत से अधिक है कई राज्यों में, माध्यमिक स्तर पर ड्रॉपआउट दर राष्ट्रीय औसत से अधिक है, जैसा कि अध्ययन से पता चलता है। आधिकारिक आंकड़ों के अनुसार, पश्चिम बंगाल, गुजरात, बिहार और त्रिपुरा एक दर्जन से अधिक राज्यों में से हैं, जहां माध्यमिक स्तर पर ड्रॉपआउट दर राष्ट्रीय औसत 14.6 प्रतिशत से अधिक थी। केंद्र सरकार ने इन राज्यों को ड्रॉपआउट दर को कम करने के लिए विशेष उपाय करने का सुझाव दिया है।
पीएबी के अनुसार, 2020-21 में माध्यमिक स्तर पर ड्रॉपआउट दर बिहार में 21.4 प्रतिशत, गुजरात में 23.3 प्रतिशत, मध्य प्रदेश में 23.8 प्रतिशत, ओडिशा में 16.04 प्रतिशत, झारखंड में 16.6 प्रतिशत थी। त्रिपुरा 16.6 फीसदी और कर्नाटक 26 फीसदी।
दस्तावेजों के अनुसार, विशेष अवधि के दौरान दिल्ली के स्कूलों में विशेष नामांकन हुआ
जरूरतमंद बच्चों की अनुमानित संख्या (सीडब्ल्यूएसएन) 61,051 थी, जिनमें से 67.5 प्रतिशत ने स्कूल छोड़ दिया या उनकी पहचान नहीं की जा सकी। पीएबी ने दिल्ली सरकार से स्कूल न जाने वाले बच्चों को स्कूली शिक्षा की मुख्यधारा में वापस लाने का काम तेजी से पूरा करने को कहा है।
आंध्र प्रदेश में माध्यमिक स्तर पर ड्रॉपआउट दर 2019-20 में 37.6 प्रतिशत थी, जो 2020-21 में घटकर 8.7 प्रतिशत रह गई है। पीएबी ने राज्य से ड्रॉपआउट दर को और कम करने के प्रयासों को जारी रखने के लिए कहा है।
दस्तावेजों के अनुसार, 2020-21 में उत्तर प्रदेश में 12.5 प्रतिशत छात्र माध्यमिक स्तर पर बाहर हो गए, जिसमें लड़कों के लिए 11.9 प्रतिशत और लड़कियों के लिए 13.2 प्रतिशत का औसत था।
पश्चिम बंगाल में, 10 जिलों में माध्यमिक विद्यालय स्तर पर ड्रॉपआउट दर 15 प्रतिशत से अधिक है। पीएबी ने राज्य से इस दर को कम करने के लिए एक विशिष्ट कार्य योजना तैयार करने को कहा है।
असम में 2020-21 में, 19 जिलों में माध्यमिक स्तर पर 30 प्रतिशत से अधिक की ड्रॉपआउट दर दर्ज की गई। नागालैंड के आठ जिलों में यह दर 30 प्रतिशत से अधिक थी। माध्यमिक स्तर पर ड्रॉपआउट दर केरल में 7.1 प्रतिशत, उत्तराखंड में 8.41 प्रतिशत और गोवा में 10.17 प्रतिशत थी।
संयुक्त राष्ट्र बाल कोष (यूनिसेफ) के एक हालिया सर्वेक्षण से पता चला है कि 33 प्रतिशत लड़कियां घरेलू काम के कारण और 25 प्रतिशत शादी के कारण स्कूल छोड़ देती हैं।
यूनिसेफ के मुताबिक, कई जगहों पर यह भी देखा गया है कि स्कूल छोड़ने के बाद बच्चे अपने परिवार के साथ मजदूरी या लोगों के घरों की सफाई करने लगते हैं।
विद्यालय से बाहर के बच्चे जो स्कूली शिक्षा प्राप्त नहीं कर रहे हैं, उनकी ‘मैपिंग’ ग्राम पंचायत और वार्ड स्तर पर की जानी चाहिए।
स्कूलों में माह में कम से कम एक बार शिक्षक-अभिभावक स्तर की बैठक होनी चाहिए।
स्कूल छोड़ने वाले छात्रों की पहचान घर पर ही की जानी चाहिए क्योंकि कभी-कभी खराब परीक्षा परिणाम या पारिवारिक स्थिति भी पढ़ाई छोड़ने का कारण होती है।
कक्षाओं
2001-02 में छात्र कक्ष अनुपात 38:1 था, जो प्रति 38 छात्रों पर 1 कक्षा का औसत है। 2001 से 2022 तक, राज्य भर में सरकार द्वारा लगभग 1.42 लाख नए कक्षाओं का निर्माण किया गया है। वर्ष 2021-22 में अनुपात घटकर 26:1 हो गया।
2001-02 में, राज्य के प्राथमिक विद्यालयों में छात्र शिक्षक अनुपात भी 40:1 था, जिसका अर्थ है कि राज्य में प्रत्येक 40 छात्रों के लिए केवल एक शिक्षक उपलब्ध था। 2001-02 से 2021-22 की अवधि के दौरान सेवानिवृत्त शिक्षकों के विरुद्ध 2 लाख से अधिक शिक्षकों और प्रधानाध्यापकों की भर्ती की गई। छात्र शिक्षक अनुपात 2021-22 में सुधर कर 28:1 हो गया। गुजरात का छात्र शिक्षक अनुपात अन्य राज्यों से आगे है और शिक्षा के अधिकार के मानदंडों में निर्दिष्ट छात्र शिक्षक अनुपात है।
तकनीक में आगे, शिक्षा में पीछे
लर्निंग मॉनिटरिंग सिस्टम (एलएमएस) और जी-शाला ऐप के साथ डिजिटल लर्निंग कंटेंट: राज्य ने कक्षा 10 के लिए ई-कंटेंट के साथ एलएमएस और जी-शाला ऐप के साथ डिजिटल लर्निंग कंटेंट लॉन्च किया है। 30 लाख से अधिक छात्र नामांकित हैं।
स्व-मूल्यांकन ने कक्षा 10 के लिए 25 लाख छात्रों द्वारा साप्ताहिक स्व-मूल्यांकन और सीखने की कवायद शुरू की है। 25 लाख से अधिक छात्र नामांकित हैं।
सीखने के परिणाम आधारित रिपोर्ट कार्ड:
गुजरात सभी विषयों में ग्रेड 3-8 में सभी छात्रों के लिए सीखने के परिणाम-आधारित रिपोर्ट कार्ड तैयार करने वाला पहला राज्य है। प्रत्येक रिपोर्ट कार्ड बच्चे के प्रदर्शन की स्थिति और सबसे कम प्रदर्शन करने वालों के सीखने के परिणामों के आधार पर उपचारात्मक उपाय दिखाता है। स्कूलों के लिए एक डैशबोर्ड भी विकसित किया गया है। कुल 15 करोड़ रिपोर्ट कार्ड बनाए गए हैं।
कक्षा 3 से 12 तक के लिए केंद्रीकृत योगात्मक परीक्षाएं शुरू हो चुकी हैं। इस प्रणाली में समीकरण परीक्षाओं की शत-प्रतिशत उत्तर पुस्तिकाओं की जांच अन्य विद्यालयों के शिक्षकों द्वारा की जाती है। सभी विषयों के 43 लाख विद्यार्थियों की सेंट्रलाइज्ड डाटा एंट्री की जाती है। प्रत्येक परीक्षण के लिए लगभग 50 करोड़ डेटा दर्ज, मिलान और विश्लेषण किया जाता है। सीखने की स्कैनिंग के लिए एआई आधारित सरल ऐप
राज्य द्वारा 2020-21 में परिणाम वार स्कोर भी जारी किया गया था। सरल ऐप का उपयोग करना आसान है और मूल्यांकन डेटा को कैप्चर करने के लिए अपनी तरह का पहला ऐप है जिसने डेटा रिपोर्टिंग समय को 2 महीने से घटाकर 2 सप्ताह करने में मदद की है।
प्रशासन में सुधार के लिए स्कूलों के लिए एक कमांड एंड कंट्रोल सेंटर काम करता है। नामांकन, उपस्थिति, एलओ वार प्रदर्शन, गुजरात स्कूल गुणवत्ता प्रत्यायन कैलकुलस 2.0, फील्ड स्तर के कर्मचारियों, शिक्षकों और एचएम के साथ लाइव बातचीत जैसे स्कूली शिक्षा संकेतकों की वास्तविक समय निगरानी।
स्कूल निगरानी ऐप काम करता है।
ऑनलाइन उपस्थिति प्रणाली: सभी स्कूलों के लिए शिक्षकों और छात्रों की वास्तविक समय उपस्थिति।
दिव्य ऐप के माध्यम से मेडिकल कार्ड, व्यक्तिगत शैक्षिक योजना ट्रैकिंग सहित CWSN छात्रों का सर्वेक्षण, ट्रैकिंग और निगरानी।
संपूर्ण विद्यालय विकास योजना जीपीएस आधारित है। यह नागरिक बुनियादी ढांचे की वास्तविक समय की निगरानी रखता है। WSDP के माध्यम से 33,540 स्कूलों का संरचनात्मक डेटा प्राप्त किया जाता है।
व्हीकल ट्रैकिंग सिस्टम हर स्कूल में काम करता है। यह ट्रैकिंग सिस्टम उन छात्रों की मदद करने के लिए काम करता है, जिन्हें अपने निवास स्थान के पास स्कूल नहीं मिल रहा है, वे परिवहन के माध्यम से स्कूल तक पहुँचते हैं और परिवहन के दौरान छात्रों की सुरक्षा सुनिश्चित करते हैं।
स्कूल प्रशासन प्रणाली के माध्यम से, शिक्षक गुणवत्तापूर्ण शिक्षा प्रदान करने के लिए स्मार्ट तरीके से काम करते हैं। शिक्षकों को अधिक समय देने में सक्षम बनाने के लिए प्रणाली स्कूल प्रशासनिक कार्यों को डिजिटाइज़ करने के लिए काम करती है।[:]
