[:gj]ગાંધીનગર, 26 માર્ચ 2020
કોરોનાવાયરસ ફાટી નીકળ્યા બાદ સરકારે ગુજરાતની તમામ શાળાઓ અને આંગણવાડીઓ બંધ રાખવાની ઘોષણા કરી. 35 લાખ બાળકો ભોજન વિહોણા છે. એટલી જ સંખ્યા સગર્ભા સ્ત્રીઓ, સ્તનપાન કરાવતી મહિલાઓની છે. આમ 70 લાખ લોકોને મધ્યાહન્ન ભોજન કે બીજું ભોજન બંધ થઈ ગયું છે. સસ્તા અનાજની દુકાનેથી મફત અનાજ આપવાની જાહેરાત કરી છે. પણ કોઈ અનાજ લેવા જઈ શકતું નથી જે અનાજ કાળાબજારમાં પગ કરી જશે.
પુરાવા સૂચવે છે કે આ એક આવશ્યક નિવારણ પગલું છે, જેમાં તેણે લાખો બાળકો, સગર્ભા સ્ત્રીઓ, સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ અને કિશોરોને એકીકૃત બાળ વિકાસ યોજના (આઈસીડીએસ) માંથી મેળવેલા પોષણ સહાયથી બાકાત રાખ્યા છે.
ગુજરાતના 29000 મધ્યાહ્ન ભોજન કેન્દ્રનાં 96000 કર્મચારીઓ છે. એક બાળકનાં ભોજન – નાસ્તાનો ખર્ચ રૂ.8 છે જ્યારે સરકાર રૂ.2.37 ચૂકવે છે. ખર્ચમાં દર વર્ષે 7.50 ટકાનો વધારો કરવાની જોગવાઈ છતાં છેલ્લા બે વર્ષમાં ગુજરાતમાં કોઈ વધારો કરાયો નથી. બાળકોને 100 ગ્રામ થેપલા 5 ગ્રામ તેલમાં, 50 ગ્રામ શૂકીભાજી 5 ગ્રામ તેલમાં, 30 ગ્રામ ચણા, ડુંગળી અને ટામેટા સાથે ચણાચાટ, 100 ગ્રામ અનાજ દળામણનાં 0.18 પૈસા, ગેસનાં કે નાસ્તામાં સુખડી બનાવવાના કોઈ નાણાં ચૂકવવામાં આવતા નથી. સરકારે ભોજનની સાથે નાસ્તો આપવા આદેશ તો આપ્યો પરંતુ કરિયાણું વધુ ન આપી બાળકો સાથે સરકાર પણ મશ્કરી કરી રહી હોય તેવું લાગી રહ્યું છે.. મધ્યાહ્ન ભોજનનાં સંચાલકનું મહેનતાણું રૂ.1600 અને રસાઈયા – હેલ્પરને રૂ.1400 જેવું નજીવું વેતન ચૂકવવામાં આવે છે.
તે જ સમયે, મધ્યાહન ભોજન (એમડીએમ) યોજના હેઠળ ગરમ રાંધેલ ખોરાક મેળવતા છ અને 14 વર્ષના લાખો બાળકોને કોઈ પણ વૈકલ્પિક પોષણ સહાય વિના, મુશ્કેલીમાં મુકવામાં આવશે.
સરકારનો દાવો છે કે તે ગુજરાતની મહિલાઓ અને બાળકોમાં પોષણની સ્થિતિ વિશે સંપૂર્ણ જાગૃત છે, વૈકલ્પિક પોષણ સહાયતા સિસ્ટમ બનાવવામાં આવી હોવાનું સૂચન કરવા માટે બહુ ઓછું છે.
સામાન્ય અભ્યાસક્રમમાં, આઇસીડીએસ દૂધ સહિત દિવસમાં ત્રણ વખત ગરમ રાંધેલ ખોરાક પ્રદાન કરે તેવું માનવામાં આવે છે. ત્રણ વખત સેવા આપવા ઉપરાંત, ખૂબ કુપોષિત બાળકોને ઘરનું રેશન આપવામાં આવે છે.
ઘરનું રેશન લો (રાંધવા માટેનું પેકેટ) સગર્ભા સ્ત્રીઓ, સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ અને કિશોરવયની છોકરીઓ અને છ મહિનાથી ત્રણ વર્ષ સુધીની બાળકોને આપવામાં આવે છે. આંગણવાડી કેન્દ્રો બંધ હોવાથી આ બધું ગ્રાઇન્ડીંગ અટકી ગયું છે.
આરોગ્ય અને પોષણ પર કાર્યરત નાગરિક સમાજ સંસ્થાઓના કાર્યકરોએ આઇસીડીએસ અને એમડીએમ કાર્યરત થાય તે સુનિશ્ચિત કરવા ગુજરાત સરકારના વુમન અને ચાઇલ્ડ ડેવલપમેન્ટ વિભાગના અધિકારીઓનો સંપર્ક કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, પરંતુ લાગે છે કે વિભાગ લાચાર છે.
જ્યારે દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે સમગ્ર રાજ્ય હાલમાં કોરોનાવાયરસ રોગચાળા નિવારક પગલાં પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યું છે, તો કુપોષણને લીધે ગંભીર બીમારીની સંભાવનાને કોઈ પણ નકારી શકે નહીં.
ગુજરાતની તુલનામાં, તમિળનાડુ અને કેરળ શાળાઓ બંધ થયા પછી શાળાઓમાંથી અથવા વાજબી ભાવોની દુકાનોમાંથી રેશનનું વિતરણ કરી રહ્યા છે
રાજ્યના અધિકારીઓ સમજી શક્યા નથી કે કુપોષિત બાળકોમાં ચેપ અને બીમારી થવાની સંભાવના વધારે છે. બાળકો અને મહિલાઓની પોષણની જરૂરિયાતોને અવગણીને, હકીકતમાં, રાજ્ય સરકાર એક મોટું જોખમ લઈ રહ્યું છે.
તેવી જ રીતે, જ્યારે શાળાઓ બંધ હોય છે ત્યારે સરકારે બાળકોની દૈનિક ખોરાકની જરૂરિયાત વિશે થોડું વિચાર્યું નથી. સરકારી શાળાઓમાં આવતા મોટાભાગના બાળકો નીચલા મધ્યમ વર્ગ અને વંચિત પરિવારોના છે. સંપૂર્ણ લોકડાઉન સાથે, વંચિત સમુદાયો તીવ્ર આજીવિકાના સંકટનો સામનો કરી રહ્યા છે.
આવી સ્થિતિમાં, આ પરિવારોના બાળકોને વધારાના ટેકાની જરૂર હોય છે. તમિળનાડુ અને કેરળ જેવા અન્ય રાજ્યો શાળાઓ બંધ થવાની જાહેરાત થતાં તુરંત જ શાળાઓમાંથી અથવા વાજબી ભાવોની દુકાનો (એફપીએસ) માંથી રેશન વિતરણ સાથે આવ્યા છે.
સરકારી વર્તુળોમાં બહુ ઓછી સમજણ દેખાય છે કે પોષણ સપોર્ટ (એમડીએમ અથવા આઇસીડીએસ) કલ્યાણકારી યોજના નથી, જે સંસાધનોની ઉપલબ્ધતા, અથવા વહીવટની ક્ષમતા અનુસાર ચલાવી અથવા બંધ કરી શકાય છે. આ રાષ્ટ્રીય ખાદ્ય સુરક્ષા અધિનિયમ, 2013 અને રાજ્યની જવાબદારી હેઠળ કાનૂની જવાબદારીઓ છે.
તાજેતરમાં સુપ્રીમ કોર્ટે સુઓ મોટુ રિટ અરજીમાં તમામ રાજ્યોને વચગાળાના આદેશ જારી કર્યા હતા, જેમાં સૂચના આપી હતી કે રાજ્ય દ્વારા વંચિત લોકોને પોષણ સહાય ચાલુ રાખવા વૈકલ્પિક વ્યવસ્થા કરવામાં આવે. આ હુકમ 18 માર્ચ, 2020 નો છે, છતાં આજ સુધી સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશનું પાલન કરવાની કોઈ પહેલ નથી.
વ્યંગાત્મક રીતે, આઇસીડીએસની વેબસાઈટમાં પ્રવેશ કરતી વખતે, તાજેતરમાં ત્યાં સુધી પહેલી વસ્તુ જેની નોંધ લેતી હતી તે 8 અને 22 માર્ચના પોશન પખવાડા (પોષણ સપ્તાહ) ની ઉજવણી હતી![:en]
Gandhinagar, 26 March 2020
After the outbreak of coronavirus, the government announced to close all schools and anganwadis in Gujarat. 35 million children are without food. The same number is for pregnant women, breastfeeding women. Thus, 70 lakh people have been discontinued for lunch or another meal. Announces Free Grain from Cheap Grain Shop But no one can afford to go to the grain which will be traded in the black market.
Evidence suggests that this is an essential prevention step, in which it excludes millions of children, pregnant women, breastfeeding mothers, and adolescents with nutritional support from the Integrated Child Development Plan (ICDS).
There are 96000 employees of Gujarat’s 29000 Midday Meal Center. A child’s meal – breakfast costs Rs 8 while the government spends Rs. 2.37 pays. Despite the provision to increase the cost by 7.50 per cent per annum, no increase has been made in Gujarat in the last two years. Children are not paid 100 grams of ghee in 5 grams of oil, 50 grams of sugar in 5 grams of oil, 30 grams of chickpeas, chopped with onions and tomatoes, 0.18 paise per 100 grams of grains, no money for gas or breakfast. The government has ordered breakfast with food but no more groceries. The government also seems to be having fun with the children .. The midday meal manager’s remuneration is Rs 1,600 and the chef-helper gets Rs. A salary of as little as 1400 is paid.
At the same time, lakhs of children between six and 14 who were getting hot cooked food under the midday meal (MDM) scheme are being left in the lurch, without any alternative nutrition support.
While the government claims it is fully aware of under-nourishment status among women and children of Gujarat, there is little to suggest that alternative nutrition support system has been created.
In the normal course, ICDS is supposed to provide hot cooked food three times a day, including milk. Take home ration is given to extremely malnourished children, in addition to three times serving.
Take home ration (ready to cook packet) is given to pregnant women, lactating mothers and adolescent girls, and also to children between six months to three years. With anganwadi centres closed, all of this has been put to a grinding halt.
Activists from civil society organizations working on health and nutrition have tried to contact officials in the Woman and Child Development department of the Gujarat government to ensure that ICDS and MDM are made operational, but it seems the department is helpless.
While everyone is aware that the entire state is currently focusing on the coronavirus epidemic preventive measures, one cannot deny the possibility of severe illness due to undernourishment.
State authorities do not seem to understand that undernourished children are more likely to catch infection and illness. By ignoring nutrition needs of children and women, the state government is, in fact, taking a huge risk.
In such a situation, children from these families need extra support. Other states like Tamil Nadu and Kerala have come up with ration distribution from schools or from fair price shops (FPS) immediately after the closure of schools was announced.
There appears little understanding in government circles that nutrition support (MDM or ICDS) are not welfare schemes, which can be run or closed as per availability of resources, or the capacity of the administration. These are legal obligations under the National Food Security Act, 2013 and responsibility of the state.
Recently, the Supreme Court issued an interim order to all the states in a suo motu writ petition, giving instructions that an alternative arrangements to be done by the state to continue nutrition support to the underprivileged. The order is dated March 18, 2020, yet till date is no initiative to comply with the apex court order.
Ironically, on entering the the ICDS website, the first thing one noticed till recently was Poshan Pakhwada (nutrition week) celebration from March 8 and 22!
[:hn]गांधीनगर, 26 मार्च 2020
कोरोनावायरस के प्रकोप के बाद, सरकार ने गुजरात में सभी स्कूलों और आंगनवाड़ियों को बंद करने की घोषणा की। 35 मिलियन बच्चे बिना भोजन के हैं। वही संख्या गर्भवती महिलाओं, स्तनपान कराने वाली महिलाओं के लिए है। इस प्रकार, 70 लाख लोगों को दोपहर के भोजन या किसी अन्य भोजन के लिए बंद कर दिया गया है। सस्ते अनाज की दुकान से मुक्त अनाज की घोषणा लेकिन कोई भी उस अनाज तक जाने का जोखिम नहीं उठा सकता है जो काले बाजार में कारोबार करेगा।
साक्ष्य बताते हैं कि यह एक आवश्यक रोकथाम कदम है, जिसमें यह एकीकृत बाल विकास योजना (ICDS) से लाखों बच्चों, गर्भवती महिलाओं, स्तनपान कराने वाली माताओं और किशोरों को पोषण संबंधी सहायता से बाहर करता है।
गुजरात के 29000 मिडडे मील सेंटर के 96000 कर्मचारी हैं। एक बच्चे के भोजन – नाश्ते का खर्च 8 रुपये है जबकि सरकार रुपये खर्च करती है। 2.37 का भुगतान करता है। लागत में 7.50 प्रतिशत प्रति वर्ष की वृद्धि के प्रावधान के बावजूद, पिछले दो वर्षों में गुजरात में कोई वृद्धि नहीं हुई है। बच्चों को 5 ग्राम तेल में 100 ग्राम घी, 5 ग्राम तेल में 50 ग्राम चीनी, 30 ग्राम छोले, प्याज और टमाटर के साथ कटा हुआ, 0.18 पैसे प्रति 100 ग्राम अनाज, गैस या नाश्ते के लिए कोई पैसा नहीं दिया जाता है। सरकार ने भोजन के साथ नाश्ते का आदेश दिया है, लेकिन अधिक किराने का सामान नहीं है। सरकार भी बच्चों के साथ मस्ती करती दिख रही है .. दोपहर के भोजन प्रबंधक का पारिश्रमिक 1,600 रुपये है और शेफ-हेल्पर को रु। 1400 जितना कम वेतन दिया जाता है।
कोरोनावायरस के प्रकोप के बाद, सरकार ने गुजरात के सभी स्कूलों और आंगनवाड़ियों को बंद करने की घोषणा की। जबकि यह एक आवश्यक निवारक उपाय है, सबूत बताते हैं, इसने लाखों बच्चों, गर्भवती महिलाओं, स्तनपान कराने वाली माताओं और किशोरियों को पोषण सहायता से बाहर रखा है जो उन्हें एकीकृत बाल विकास योजना (ICDS) से मिल रही थी।
इसी समय, छह और 14 के बीच के लाखों बच्चे जो दोपहर के भोजन (एमडीएम) योजना के तहत गर्म पका हुआ भोजन प्राप्त कर रहे थे, उन्हें बिना किसी वैकल्पिक पोषण सहायता के गोद में छोड़ दिया जा रहा है।
हालांकि सरकार का दावा है कि यह गुजरात की महिलाओं और बच्चों के बीच पोषण की स्थिति से पूरी तरह अवगत है, लेकिन यह सुझाव देने के लिए बहुत कम है कि वैकल्पिक पोषण सहायता प्रणाली बनाई गई है।
सामान्य कोर्स में, ICDS को दिन में तीन बार गर्म पकाया हुआ भोजन देना चाहिए, जिसमें दूध भी शामिल है। लो होम राशन अत्यंत कुपोषित बच्चों को दिया जाता है, इसके अलावा तीन बार सेवारत भी।
घरेलू राशन लें (पैकेट पकाने के लिए तैयार) गर्भवती महिलाओं, स्तनपान कराने वाली माताओं और किशोरियों और छह महीने से तीन साल के बच्चों को भी दिया जाता है। आंगनवाड़ी केंद्रों को बंद करने के साथ, इस सभी को पीसने वाले हाल्ट में डाल दिया गया है।
स्वास्थ्य और पोषण पर काम करने वाले नागरिक समाज संगठनों के कार्यकर्ताओं ने गुजरात सरकार के महिला और बाल विकास विभाग में अधिकारियों से संपर्क करने की कोशिश की है ताकि यह सुनिश्चित किया जा सके कि आईसीडीएस और एमडीएम को चालू किया जाए, लेकिन ऐसा लगता है कि विभाग असहाय है।
जबकि सभी जानते हैं कि वर्तमान में पूरे राज्य में कोरोनोवायरस महामारी निवारक उपायों पर ध्यान केंद्रित किया जा रहा है, कोई भी अल्पपोषण के कारण गंभीर बीमारी की संभावना से इनकार नहीं कर सकता है।
जैसे कि गुजरात, तमिलनाडु और केरल स्कूलों के बंद होने के बाद या उचित मूल्य की दुकानों से राशन वितरित कर रहे हैं
राज्य के अधिकारियों को यह समझ में नहीं आता है कि कुपोषित बच्चों में संक्रमण और बीमारी को पकड़ने की अधिक संभावना है। बच्चों और महिलाओं की पोषण संबंधी जरूरतों की अनदेखी करके, राज्य सरकार वास्तव में, एक बड़ा जोखिम ले रही है।
इसी तरह, जब स्कूल बंद होते हैं, तो बच्चों की दैनिक आवश्यकता के बारे में सरकार ने बहुत कम सोचा है। सरकारी स्कूलों में आने वाले ज्यादातर बच्चे निम्न मध्यम वर्ग और वंचित परिवारों से हैं। पूर्ण लॉकडाउन के साथ, वंचित समुदाय तीव्र आजीविका संकट का सामना कर रहे हैं।
ऐसी स्थिति में, इन परिवारों के बच्चों को अतिरिक्त सहायता की आवश्यकता होती है। तमिलनाडु और केरल जैसे अन्य राज्य स्कूलों को बंद करने की घोषणा के तुरंत बाद या उचित मूल्य की दुकानों (एफपीएस) से राशन वितरण के साथ आए हैं।
सरकारी हलकों में बहुत कम समझ है कि पोषण सहायता (एमडीएम या आईसीडीएस) कल्याणकारी योजनाएं नहीं हैं, जिन्हें संसाधनों की उपलब्धता, या प्रशासन की क्षमता के अनुसार चलाया या बंद किया जा सकता है। ये राष्ट्रीय खाद्य सुरक्षा अधिनियम, 2013 और राज्य की जिम्मेदारी के तहत कानूनी दायित्व हैं।
हाल ही में, सुप्रीम कोर्ट ने सभी राज्यों को एक सू मोटो रिट याचिका में अंतरिम आदेश जारी किया, जिसमें निर्देश दिया गया कि राज्य द्वारा वंचितों को पोषण सहायता जारी रखने के लिए एक वैकल्पिक व्यवस्था की जाए। 18 मार्च, 2020 को आदेश दिया गया है, अभी तक शीर्ष अदालत के आदेश का पालन करने के लिए कोई पहल नहीं की गई है।
विडंबना यह है कि ICDS वेबसाइट में प्रवेश करने पर, हाल ही में 8 और 22 मार्च तक पहला पखवाड़ा (पोषण सप्ताह) समारोह मनाया गया![:]
