[:gj]કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાનો અને અમિત શાહ
केंद्रीय गृह मंत्री और अमित शाह
Union Home Minister Amit Shah
28 ગૃહ પ્રધાનનો કોણ
સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, કૈલાસનાથ કાટજુ, ગોવિંદ વલ્લભ પંત, લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી, ગુલઝારીલાલ નંદા, ઈન્દિરા ગાંધી, ઉમાશંકર દિક્ષિત, કાસુ બ્રહ્માનંદ રેડ્ડી, ચરણસિંહ, મોરારજી દેસાઈ, યશવંતરાવ ચૌહાણ, ગ્યાની ઝૈલસીંઘ, આર વેંકટરામન, પ્રકાશ ચંદ્ર શેઠી, પી. વી. નરસિમ્હા રાવ, શંકરરાવ ચૌહાણ, સરદાર બુટા સિંહ, મુફ્તિ મોહંમદ સઈદ, ચંદ્રશેખર, મુરલી મનોહર જોશી, ઈંન્દ્રજીત ગુપ્તા, ઈન્દ્રકુમાર ગુજરાલ, લાલકૃષ્ણ આડવાણી, શિવરાજ પાટિલ, પી. ચિદંબરમ, સુશીલકુમાર શીંદે, રાજનાથ સિંહ, અમિત શાહ.
ગુજરાતના ગૃહ રાજ્યમંત્રી તરીકેનો અમિત શાહ
શાહ સંગઠનના નેતા તરીકે સફળ રહ્યા છે, તેઓ ગુજરાતની સરકારમાં ગૃહ મંત્રી રહી ચૂક્યા છે. એટલે તેમની પાસે સંગઠન અને સરકાર એમ બંનેનો અનુભવ છે.
મનાઈ રહ્યું છે કે 2014ની ચૂંટણી હોય કે 2019ની ચૂંટણી ભાજપનો વ્યાપ વધારવામાં અમિત શાહનું યોગદાન મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
એ અમિત શાહ જ છે જેમના નેતૃત્વમાં ભાજપે 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં 303 બેઠક પર વિજય મેળવ્યો અને એનડીએને 352 બેઠક મળી.
લોકસભાની બન્ને ચૂંટણીમાં ભાજપે મેળવેલા વિજયે અમિત શાહને ભાજપના સૌથી સફળ અધ્યક્ષ બનાવી દીધા છે.
આ પહેલાં 2014ની લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન શાહે ભાજપને યૂપીમાં 80માંથી 71 બેઠક ભાજપને અપાવી હતી.
શાહ અત્યાર સુધી સરકારી પદથી દૂર રહી સંગઠનને મજબૂત કરવાનું કાર્ય કરતા રહ્યા. પરંતુ હવે તેઓ કેન્દ્રીય ગૃહ ખાતું સંભાળી સરકારમાં પોતાનું યોગદાન આપશે.
આ પહેલાં પણ તેઓ ગુજરાતનું ગૃહ મંત્રાલય સંભાળી ચૂક્યા છે એટલે તેમને સરકારમાં રહી શાસન કરવાનો અનુભવ છે ખરો.
જોકે, ગુજરાતના ગૃહ રાજ્યમંત્રી તરીકે અમિત શાહનો કાર્યકાળ કેવો હતો તે અંગે બીબીસી ગુજરાતીએ વરિષ્ઠ પત્રકાર રાજ ગોસ્વામી સાથે વાતચીત કરી.
બીબીસી ગુજરાતી સાથેની વાતચીતમાં ગોસ્વામીએ કહ્યું, “ગુજરાતના ગૃહ મંત્રી તરીકે તેઓ યોગ્ય રીતે બંધબેસતા હતા. કારણ કે એક ગૃહ મંત્રી તરીકે તમારી જવાબદારી સમગ્ર રાજ્યમાં શાંતિ સ્થપાઈ રહે તે હોય છે જેમાં શાહ ખરા ઊતર્યા.”
ગોસ્વામીએ એવું પણ કહ્યું કે વ્યક્તિગત રીતે તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન તેમના પણ ઘણા આક્ષેપો અને વિવાદ પણ થયા હતા.
અમિત શાહ વર્ષ 2002થી 2010 સુધી ગુજરાત સરકારમાં મંત્રી તરીકે રહ્યા.
ગુજરાતમાં અમિત શાહની ગૃહ રાજ્યમંત્રી તરીકેની પૃષ્ઠભૂમિની વાત કરતા હરિ દેસાઈનું પણ કહેવું છે કે તેમનો કાર્યકાળ સરેરાશ સારો હતો.
દેસાઈ કહે છે, “ગૃહ રાજ્યમંત્રીની જવાબદારી ખૂબ જ મોટી છે. તેમાં સારા-ખરાબ અનુભવો રહે તે સ્વાભાવિક છે.”
રાજકીય વિશ્લેષકોના મતે શાહ એક ઉત્તમ મૅનેજર છે.
ભાજપના કાર્યકરો સૈનિકોમાં હોય તેવી શિસ્ત દેખાડે છે, તેમાં જ શાહની સંગઠનની કુશળતા વ્યક્ત થાય છે.
એકદમ શિસ્તબદ્ધ રીતે કામ કરતાં આ કાર્યકરોને અમિત શાહે જ તાલીમ આપીને તૈયાર કર્યા છે.
દાયકાથી તેઓ બૂથ મૅનેજમૅન્ટ પર ભાર મૂકતા આવ્યા છે.
2019ની સરકારમાં અમિત શાહને ગૃહ મંત્રાલય સોંપવાના નિર્ણય અંગે ગોસ્વામી કહે છે, “કોઈ પણ દેશમાં બે પડકારો વધુ અગત્યના હોય છે જેમાંથી એક છે આંતરિક અને બીજો બાહ્ય પડકાર.”
વધુમાં જણાવતા ગોસ્વામીએ કહ્યું કે ગૃહ મંત્રી તરીકે તમે હોશિયાર અને જલદી નિર્ણય લેવાની ક્ષમતા ધરાવતા હોવા જોઈએ જેમાં અમિત શાહ બંધ બેસે છે.
2019ના મંત્રીમંડળના સંર્દભમાં હરિ દેસાઈનું કહેવું છે કે અમિત શાહની પસંદગી યોગ્ય છે.
દેસાઈ કહે છે, “બે રીતે અમિત શાહ યોગ્ય છે એક તો કે તેઓ બંધારણીય રીતે ચૂંટાયા છે એટલે તેમને મંત્રાલય મળવું સ્વાભાવિક છે.”
“બીજું કે શાહ મોદીના નંબર-2 છે એટલા માટે પણ તેમને આ ખાતું અપાયું છે.”
અમિત શાહનો ભૂતકાળ ઘણો જ ઉતાર-ચઢાવવાળો અને વાદ-વિવાદોથી ભરેલો છે.
જ્યારે તેઓ ગુજરાતના ગૃહ રાજ્યમંત્રી હતા ત્યારે તેમના પર ખોટાં ઍન્કાઉન્ટર કરવાનો આરોપ પણ લાગ્યો હતો.
આ અંગે વાત કરતા વરિષ્ઠ પત્રકાર દિલીપ પટેલ કહે છે, “જ્યારે તેઓ ગુજરાતના ગૃહ રાજ્યમંત્રી હતા ત્યારે તેઓ તેમની ખાતામાં લાયકાતને બદલે વફાદાર અધિકારીઓની પસંદગી કરતા હતા.”
વધુમાં તેમણે કહ્યું, “ભારતની અંદર પ્રથમ એવા ગૃહ રાજ્યમંત્રી હશે જેમને પોતાના રાજ્યથી તળીપાર કરવામાં આવ્યા જે સમગ્ર દેશ માટે અત્યંત શરમજનક બાબત હતી.”
પટેલના મતે અમિત શાહ તેમના રાજકીય દુશ્મનોને ક્યારેય પણ માફ નથી કરતા.
અમિત શાહ અને ઍન્કાઉન્ટર મુદ્દે પટેલ કહે છે, “ઍન્કાઉન્ટર્સમાં જે બધું થયું તે નરેન્દ્ર મોદી નહીં પરંતુ અમિત શાહની સૂચનાથી જ થતું હતું.”
પટેલનું કહેવું છે કે “ભાજપ અને કૉંગ્રેસના નેતાઓએ જાહેરમાં કબૂલ્યું છે કે તેમના ફોનને રેકર્ડ કરી જાસૂસી કરવામાં આવતી હતી.”
2002થી 2006 સુધીમાં 31 લોકોની ગેરકાયદે રીતે હત્યા કરવાના આરોપો ગુજરાત પોલીસ પર મુકાયા હતા.
6 આઈપીએસ અધિકારીઓ અને ગુજરાતના ભૂતપૂર્વ રાજ્ય કક્ષાના ગૃહમંત્રી અમિત શાહ સહિત 32 પોલીસ અધિકારીઓને ઍન્કાઉન્ટરના આ કેસોમાં ધરપકડ કરીને જેલહવાલે કરાયા હતા.
25 જુલાઈ, 2010ના રોજ સીબીઆઈએ ઍન્કાઉન્ટર કેસમાં અમિત શાહની ધરપકડ કરી હતી. સોહરાબુદ્દીન અને કૌસર બીના નકલી ઍન્કાઉન્ટરના મામલામાં તેમણે જેલમાં જવું પડ્યું હતું.
થોડો સમય રાજકીય પંડિતોને એવું લાગ્યું કે તેમની રાજકીય યાત્રાનો આ સાથે અંત આવી જશે.
29 ઑક્ટોબર, 2010ના રોજ ગુજરાત હાઈકોર્ટે એક લાખ રૂપિયાના જાતમુચરકા પર અમિત શાહને જામીન આપ્યા.
અમિત શાહ પર સીબીઆઈએ હત્યા, અપહરણ અને ગુનાહિત ષડયંત્રનો આરોપ મૂક્યો હતો. પરંતુ પુરાવાના અભાવે તેમને આરોપમાંથી મુક્ત કરવામાં આવ્યા.
જોકે, જેલમાંથી છૂટ્યા પછી પક્ષમાં તેઓ એક પછી એક પગથિયું ઉપર જ ચડતા ગયા.
ગુજરાતના ગૃહ રાજ્યમંત્રી તથા ભાજપના અધ્યક્ષ અને હવે કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી તરીકે અમિત શાહની રણનીતિ કેવી હશે?
આ અંગે વાત કરતા દિલીપ પટેલ કહે છે કે અમિત શાહ ગૃહમંત્રાલય અને સહકારી માળખું ખિસ્સામાં રાખવાનું પસંદ કરે છે.
તેઓ કહે છે, “શાહનું સૌપ્રથમ કામ ગુજરાતની સ્ટ્રેટેજી સમગ્ર ભારતમાં લાગુ કરવાનું હશે અને મોદી, ભાજપ તથા તેમના વિરોધીઓની નબળી નસ પકડી એમને ચૂપ કરી દેવાશે.”
શાહનો જન્મ 22 ઑક્ટોબર, 1964માં મુંબઈમાં એક વણિક પરિવારમાં થયો હતો.
14 વર્ષની વયે ગાંધીનગર જિલ્લાના માણસામાં તેઓ ‘તરુણ સ્વંયસેવક’ તરીકે રાષ્ટ્રીય સ્વંયસેવક સંઘમાં જોડાયા હતા.
નાની વયે જ તેઓ રાજકારણના પરિચયમાં આવ્યા હતા. કદાચ એ જ કારણ છે કે અત્યારે અમિત શાહને વ્યૂહરચના ઘડવાના ઉસ્તાદ મનાય છે.
અમિત શાહ કૉલેજ કરવા માટે અમદાવાદ આવ્યા ત્યારે ભાજપની વિદ્યાર્થી પાંખ એબીવીપીમાં જોડાયા હતા.
1982માં બાયૉ-કેમિસ્ટ્રીનું ભણી રહેલા અમિત શાહને અમદાવાદ એબીવીપીમાં મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા હતા.
બાદમાં તેઓ અમદાવાદ શહેર ભાજપ સંગઠનમાં મંત્રી બન્યા હતા.
ભાજપના ઉમેદવાર તરીકે તેમની રાજકીય કારકિર્દીની શરૂઆત 1995ની વિધાનસભાની ચૂંટણી વખતે થઈ હતી.
તેઓ સરખેજ વિધાનસભા મતવિસ્તારમાંથી પ્રથમ વાર ધારાસભ્ય તરીકે ચૂંટાઈ આવ્યા હતા.
તે પછી ગુજરાતમાં એક પછી એક અનેક ચૂંટણીઓ તેઓ લડતા આવ્યા અને દરેકમાં જીતતા આવ્યા છે.
1997માં ભારતીય જનતા યુવા મોરચામાં તેમને રાષ્ટ્રીય કોષાધ્યક્ષ બનાવાયા હતા. બાદમાં તેમને ગુજરાત ભાજપમાં ઉપપ્રમુખની જવાબદારી સોંપવામાં આવી હતી.
એટલું જ નહીં, રાજ્યના સહકારી ક્ષેત્રની ચૂંટણી હોય, ગુજરાત ક્રિકેટ ઍસોસિયેશનની ચૂંટણી હોય કે સૌથી વૈભવી ક્લબની ચૂંટણી હોય, અમિત શાહ એક પછી એક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ પણ જીતતા રહ્યા અને પક્ષ વતી તેના પર નિયંત્રણો પણ મેળવતા રહ્યા.
વર્ષ 2002માં તેમને ગુજરાતના ગૃહ રાજ્યમંત્રીનો પદભાર સોંપવામાં આવ્યો હતો.
શાહ નરેન્દ્ર મોદીના વિશ્વાસુ સાથીદાર તરીકે ઉપસી આવ્યા અને તેમણે સમગ્ર ભાજપની ધુરા પોતાના હાથમાં લઈ લીધી.
નરેન્દ્ર મોદીની વ્યક્તિગત લોકપ્રિયતાનો ઉપયોગ કરીને દેશમાં ગમે ત્યાં પક્ષને ચૂંટણીમાં જિતાડી દેવાની કુનેહ તેમણે કેળવી છે.
જોકે, રાજકીય સ્પર્ધકો ભાજપને હંમેશાં એ વાત યાદ અપાવતા રહે છે કે અમિત શાહ સામે ફોજદારી ગુના પણ દાખલ થયા હતા.
1964, 22 ઑક્ટોબર: મુંબઈમાં જન્મ
1978: આરએસએસના તરુણ સ્વંયસેવક બન્યા
1982: એબીવીપી ગુજરાતના મદદનીશ મંત્રી બન્યા
1987: ભારતીય જનતા યુવા મોરચામાં જોડાયા
1989: ભાજપના અમદાવાદ શહેર સંગઠનમાં મંત્રી બન્યા
1995: ગુજરાત સ્ટેટ ફાઇનાન્સ કૉર્પોરેશનના ચૅરમૅન બન્યા
1997: ભારતીય જનતા યુવા મોરચાના રાષ્ટ્રીય કોષાધ્યક્ષ બન્યા
1998: ગુજરાત ભાજપમાં મંત્રી તરીકે નીમાયા
1999: ગુજરાત ભાજપમાં ઉપપ્રમુખ બન્યા
2000: અમદાવાદ જિલ્લા સહકારી બૅન્કના ચૅરમૅન બન્યા
2002-2010: ગુજરાત સરકારમાં મંત્રી તરીકે રહ્યા
2006: ગુજરાત ચેસ એસોસિયેશનના પ્રમુખ બન્યા
2009: સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઑફ ક્રિકેટ એસોસિયેશન અમદાવાદના પ્રમુખ અને ગુજરાત ક્રિકેટ એસોસિયેશનના ઉપપ્રમુખ બન્યા
2010: સોહરાબુદ્દીન અને કૌસર બી નકલી ઍન્કાઉન્ટર કેસમાં ધરપકડ થઈ
2013: ભાજપના રાષ્ટ્રીય મહામંત્રી બન્યા
2014: ગુજરાત ક્રિકેટ એસોસિયેશનના પ્રમુખ બન્યા
2014: ભાજપના રાષ્ટ્રીય પ્રમુખ બન્યા
2016: સોમનાથ મંદિર ટ્રસ્ટના સભ્ય બન્યા
2016: ભાજપના રાષ્ટ્રીય પ્રમુખ તરીકે ફરી એક વાર પસંદગી
2019: કેન્દ્રિય ગૃહ મંત્રી તરીકે નિયુક્તિ[:en]28 Home Ministers
Sardar Vallabhbhai Patel, Kailasnath Katju, Govind Vallabh Pant, Lal Bahadur Shastri, Gulzarilal Nanda, Indira Gandhi, Umashankar Dixit, Kasu Brahmanand Reddy, Charan Singh, Morarji Desai, Yashwantrao Chauhan, Giani Zailsingh, R. Venkataraman, Prakash Chandra Shetty, P. V Narasimha Rao, Shankarrao Chauhan, Sardar Buta Singh, Mufti Mohammad Sayeed, Chandrashekhar, Murli Manohar Joshi, Inderjit Gupta, IK Gujral, LK Advani, Shivraj Patil, P. Chidambaram, Sushil Kumar Shinde, Rajnath Singh, Amit Shah.
Amit Shah as Minister of State for Home of Gujarat
Shah has been successful as an organizational leader, having served as Home Minister in the Government of Gujarat. So he has experience in both organization and government.
It is believed that Amit Shah’s contribution is important in expanding the scope of BJP, whether it is the 2014 elections or the 2019 elections.
Amit Shah is the one under whose leadership BJP won 303 seats in the 2019 Lok Sabha elections and NDA won 352 seats.
BJP’s victory in both the Lok Sabha elections has made Amit Shah the most successful president of the BJP.
Earlier, during the 2014 Lok Sabha elections, Shah had given 71 out of 80 seats to the BJP in UP.
Shah has so far stayed away from government posts and has been working to strengthen the organization. But now he will contribute to the government by keeping the accounts of the Central House.
Even before this he has handled the Home Ministry of Gujarat, so he has experience of being in government and ruling.
However, BBC Gujarati spoke to senior journalist Raj Goswami about Amit Shah’s tenure as Minister of State for Home in Gujarat.
In a conversation with BBC Gujarati, Goswami said, “He was a perfect fit as the Home Minister of Gujarat. Because as a home minister your responsibility is to maintain peace in the entire state where Shah landed.
Goswami also said that he personally faced many allegations and controversies during his tenure.
Amit Shah served as a minister in the Government of Gujarat from 2002 to 2010.
Talking about Amit Shah’s background as Home Minister in Gujarat, Hari Desai also says that his tenure was average.
Desai says, “The responsibility of the Minister of State for Home is huge. It is natural to have good and bad experiences.
According to political analysts, Shah is an excellent manager.
Shah’s organizational skills are reflected in the way the BJP workers display the discipline of the soldiers.
Working in a very disciplined manner, these workers have been trained and groomed by Amit Shah himself.
For decades, they have been emphasizing on booth management.
On the decision to hand over the Home Ministry to Amit Shah in the 2019 government, Goswami says, “Two challenges are more important in any country, one internal and the other external.”
Elaborating further, Goswami said that as a Home Minister, you should be smart and have the ability to take quick decisions that Amit Shah fits in.
In the context of the 2019 cabinet, Hari Desai says that the election of Amit Shah is correct.
Desai says, “Amit Shah is right in two respects, one is that he has been constitutionally elected, so it is natural for him to get the ministry.”
“Secondly, because Shah is Modi’s No. 2, he has been given this account.”
Amit Shah’s past has been full of ups and downs and controversies.
He was also accused of false encounters when he was Minister of State for Home of Gujarat.
Commenting on this, senior journalist Dilip Patel says, “When he was Minister of State for Home in Gujarat, he used to select loyal officers in his portfolio instead of merit.”
He further said, “He will be the first Minister of State for Home of India who will be dismissed from his own state which was a great shame for the whole country.”
According to Patel, Amit Shah never forgives his political enemies.
Whatever happened in the encounters did not happen on the instructions of Narendra Modi but on the instructions of Amit Shah. BJP and Congress leaders have publicly admitted that their phones are being tapped.
From 2002 to 2006, the Gujarat Police was accused of illegally killing 31 people.
In these encounter cases, 32 police officers including 6 IPS officers and former home minister of Gujarat state Amit Shah were arrested and sent to jail.
On 25 July 2010, CBI arrested Amit Shah in the encounter case. He had to go to jail in the case of fake encounter between Sohrabuddin and Kausar Bi.
For some time political pundits felt that this would end their political journey.
On 29 October 2010, the Gujarat High Court granted bail to Amit Shah on a surety of Rs 1 lakh.
The CBI had charged Amit Shah with murder, kidnapping and criminal conspiracy. But he was acquitted due to lack of evidence.
However, after his release from jail, he went up one step after the other in the party.
What will be Amit Shah’s strategy as Minister of State for Home and BJP President and now as Union Home Minister of Gujarat?
Talking about this, Dilip Patel says that Amit Shah likes to keep the Home Ministry and the cooperative structure in his pocket.
“Shah’s first task will be to implement Gujarat’s strategy across India and silence Modi, the BJP and their opponents,” he says.
Shah was born on 22 October 1964
Born in a Mumbai merchant family.
At the age of 14, he joined the Rashtriya Swayamsevak Sangh as ‘Tarun Swayamsevak’ in Gandhinagar district.
He was introduced to politics at an early age. Perhaps this is the reason why Amit Shah is now considered the master of strategy making.
When Amit Shah came to Ahmedabad for college, he joined the ABVP, the student wing of the BJP.
In 1982, Amit Shah, who was studying bio-chemistry, was made a minister in the Ahmedabad ABVP.
Later he became a minister in Ahmedabad city BJP organization.
His political career began as a BJP candidate during the 1995 assembly elections.
He was elected MLA for the first time from Sarkhej assembly constituency.
After that he has been contesting many elections in Gujarat one after the other and has been winning in each one.
He was made the National Treasurer of the Bharatiya Janata Yuva Morcha in 1997. Later he was given the responsibility of Vice President in Gujarat BJP.
Not only this, be it the state cooperative sector elections, the Gujarat Cricket Association elections or the most spectacular club elections, Amit Shah has been winning organizational elections one after the other and taking control of them on behalf of the party.
In the year 2002, he was given the charge of Minister of State for Home, Gujarat.
Shah emerged as a trusted ally of Narendra Modi and took over the reins of the entire BJP.
He has developed a strategy to use the personal popularity of Narendra Modi to win party elections anywhere in the country.
However, political contestants keep reminding the BJP that criminal cases were also registered against Amit Shah.
1964, 22 October: Born in Mumbai
1978: Became a youth volunteer of RSS
1982: Became Assistant Minister of ABVP Gujarat
1987: Joined Bharatiya Janata Yuva Morcha
1989: Became a minister in the Ahmedabad city organization of the BJP
1995: Became the chairman of Gujarat State Finance Corporation
1997: Became National Treasurer of Bharatiya Janata Yuva Morcha
1998: Appointed as a minister in Gujarat BJP
1999: Became Vice President in Gujarat BJP
2000: Became President of Ahmedabad District Co-operative Bank
2002-2010: Served as a Minister in the Government of Gujarat
2006: Became President of Gujarat Chess Federation
2009: President of Central Board of Cricket Association Ahmedabad and Vice President of Gujarat Cricket Association
2010: Sohrabuddin and Kausar Bi arrested in fake encounter case
2013: Became National General Secretary of BJP
2014: Became President of Gujarat Cricket Association
2014: Became National President of BJP
2016: Became a member of Somnath Temple Trust
2016: Elected once again as the National President of BJP
2019: Appointed as Union Home Minister[:hn]केंद्रीय गृह मंत्री और अमित शाह
Union Home Minister Amit Shah
28 गृह मंत्री का कोण
सरदार वल्लभ भाई पटेल, कैलासनाथ काटजू, गोविंद वल्लभ पंत, लाल बहादुर शास्त्री, गुलजारीलाल नंदा, इंदिरा गांधी, उमाशंकर दीक्षित, कासु ब्रह्मानंद रेड्डी, चरण सिंह, मोरारजी देसाई, यशवंतराव चौहान, ज्ञानी जैलसिंह, आर वेंकटरमन, प्रकाश चंद्र शेट्टी, पी. वी नरसिम्हा राव, शंकरराव चौहान, सरदार बूटा सिंह, मुफ्ती मोहम्मद सईद, चंद्रशेखर, मुरली मनोहर जोशी, इंद्रजीत गुप्ता, इंद्रकुमार गुजराल, लालकृष्ण आडवाणी, शिवराज पाटिल, पी. चिदंबरम, सुशील कुमार शिंदे, राजनाथ सिंह, अमित शाह।
गुजरात के गृह राज्य मंत्री के रूप में अमित शाह
शाह एक संगठनात्मक नेता के रूप में सफल रहे हैं, उन्होंने गुजरात सरकार में गृह मंत्री के रूप में कार्य किया है। इसलिए उन्हें संगठन और सरकार दोनों में अनुभव है।
माना जा रहा है कि बीजेपी का दायरा बढ़ाने में अमित शाह का योगदान अहम है चाहे वह 2014 का चुनाव हो या 2019 का चुनाव.
अमित शाह ही हैं जिनके नेतृत्व में बीजेपी ने 2019 के लोकसभा चुनाव में 303 सीटें जीती थीं और एनडीए ने 352 सीटें जीती थीं.
दोनों लोकसभा चुनावों में बीजेपी की जीत ने अमित शाह को बीजेपी का सबसे सफल अध्यक्ष बना दिया है.
इससे पहले 2014 के लोकसभा चुनाव के दौरान शाह ने बीजेपी को यूपी की 80 में से 71 सीटें दी थीं.
शाह अब तक सरकारी पदों से दूर रहे हैं और संगठन को मजबूत करने के लिए काम करते रहे हैं. लेकिन अब वह केंद्रीय सदन का लेखा-जोखा रख कर सरकार में योगदान देंगे।
इससे पहले भी वे गुजरात का गृह मंत्रालय संभाल चुके हैं, इसलिए उन्हें सरकार में रहने और शासन करने का अनुभव है।
हालांकि, बीबीसी गुजराती ने वरिष्ठ पत्रकार राज गोस्वामी से अमित शाह के गुजरात के गृह राज्य मंत्री के कार्यकाल के बारे में बात की।
बीबीसी गुजराती से बातचीत में गोस्वामी ने कहा, ”गुजरात के गृह मंत्री के तौर पर वह एकदम फिट थे. क्योंकि एक गृह मंत्री के तौर पर आपकी जिम्मेदारी पूरे राज्य में शांति बनाए रखने की है, जहां शाह उतरे.”
गोस्वामी ने यह भी कहा कि उन्होंने अपने कार्यकाल के दौरान व्यक्तिगत रूप से कई आरोपों और विवादों का सामना किया।
अमित शाह ने 2002 से 2010 तक गुजरात सरकार में मंत्री के रूप में कार्य किया।
गुजरात में गृह मंत्री के रूप में अमित शाह की पृष्ठभूमि के बारे में बात करते हुए, हरि देसाई यह भी कहते हैं कि उनका कार्यकाल औसत था।
देसाई कहते हैं, ”गृह राज्य मंत्री की जिम्मेदारी बहुत बड़ी है. अच्छे और बुरे अनुभव होना स्वाभाविक है.”
राजनीतिक विश्लेषकों के मुताबिक शाह एक बेहतरीन मैनेजर हैं।
शाह का संगठनात्मक कौशल इस बात में परिलक्षित होता है कि भाजपा कार्यकर्ता सैनिकों के अनुशासन का प्रदर्शन करते हैं।
बहुत ही अनुशासित तरीके से काम करते हुए इन कार्यकर्ताओं को खुद अमित शाह ने प्रशिक्षित और तैयार किया है।
दशकों से वे बूथ प्रबंधन पर जोर देते रहे हैं।
2019 की सरकार में गृह मंत्रालय अमित शाह को सौंपे जाने के फैसले पर गोस्वामी कहते हैं, ”किसी भी देश में दो चुनौतियां ज्यादा महत्वपूर्ण होती हैं, एक आंतरिक और दूसरी बाहरी.”
आगे बताते हुए गोस्वामी ने कहा कि एक गृह मंत्री के रूप में, आपको स्मार्ट होना चाहिए और त्वरित निर्णय लेने की क्षमता होनी चाहिए जो अमित शाह फिट बैठता है।
2019 कैबिनेट के संदर्भ में हरि देसाई का कहना है कि अमित शाह का चुनाव सही है.
देसाई कहते हैं, ”अमित शाह दो तरह से सही हैं, एक तो वह संवैधानिक रूप से चुने गए हैं, इसलिए उनके लिए मंत्रालय मिलना स्वाभाविक है.”
“दूसरा, क्योंकि शाह मोदी के नंबर-2 हैं, इसलिए उन्हें यह हिसाब दिया गया है।”
अमित शाह का अतीत उतार-चढ़ाव और विवादों से भरा रहा है।
गुजरात के गृह राज्य मंत्री रहते हुए उन पर झूठे एनकाउंटर का भी आरोप लगाया गया था।
इस पर टिप्पणी करते हुए वरिष्ठ पत्रकार दिलीप पटेल कहते हैं, ”जब वे गुजरात में गृह राज्य मंत्री थे तो अपने पोर्टफोलियो में योग्यता के बजाय वफादार अधिकारियों का चयन करते थे.”
उन्होंने आगे कहा, “वह भारत के पहले गृह राज्य मंत्री होंगे जिन्हें अपने ही राज्य से बर्खास्त किया जाएगा जो पूरे देश के लिए बहुत शर्म की बात थी।”
पटेल के मुताबिक, अमित शाह अपने राजनीतिक दुश्मनों को कभी माफ नहीं करते।
मुठभेड़ों में जो कुछ हुआ वह नरेंद्र मोदी के निर्देश पर नहीं बल्कि अमित शाह के निर्देश पर हुआ. भाजपा और कांग्रेस नेताओं ने सार्वजनिक तौर पर स्वीकार किया है कि उनके फोन टैप किए जा रहे हैं.
2002 से 2006 तक गुजरात पुलिस पर 31 लोगों की गैरकानूनी तरीके से हत्या करने का आरोप लगा था।
इन मुठभेड़ मामलों में 6 आईपीएस अधिकारियों और गुजरात राज्य के पूर्व गृह मंत्री अमित शाह सहित 32 पुलिस अधिकारियों को गिरफ्तार कर जेल भेजा गया था।
25 जुलाई 2010 को सीबीआई ने एनकाउंटर मामले में अमित शाह को गिरफ्तार किया था. सोहराबुद्दीन और कौसर बी के बीच फर्जी मुठभेड़ के मामले में उन्हें जेल जाना पड़ा था।
कुछ समय के लिए राजनीतिक पंडितों को लगा कि इससे उनका राजनीतिक सफर खत्म हो जाएगा।
29 अक्टूबर 2010 को गुजरात हाई कोर्ट ने अमित शाह को एक लाख रुपये के मुचलके पर जमानत दे दी.
सीबीआई ने अमित शाह पर हत्या, अपहरण और आपराधिक साजिश का आरोप लगाया था। लेकिन सबूतों के अभाव में उन्हें बरी कर दिया गया।
हालांकि जेल से छूटने के बाद वह पार्टी में एक के बाद एक कदम चढ़ते गए।
गृह राज्य मंत्री और बीजेपी अध्यक्ष और अब गुजरात के केंद्रीय गृह मंत्री के तौर पर अमित शाह की क्या रणनीति होगी?
इस बारे में बात करते हुए दिलीप पटेल का कहना है कि अमित शाह गृह मंत्रालय और सहकारिता ढांचे को अपनी जेब में रखना पसंद करते हैं.
“शाह का पहला काम पूरे भारत में गुजरात की रणनीति को लागू करना और मोदी, भाजपा और उनके विरोधियों को चुप कराना होगा,” वे कहते हैं।
शाह का जन्म 22 अक्टूबर 1964 को हुआ था
उनका जन्म मुंबई के एक व्यापारी परिवार में हुआ था।
14 साल की उम्र में, वह गांधीनगर जिले में ‘तरुण स्वयंसेवक’ के रूप में राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ में शामिल हो गए।
कम उम्र में ही उनका राजनीति से परिचय हो गया था। शायद यही वजह है कि अमित शाह को अब रणनीति बनाने का मास्टर माना जाता है।
अमित शाह जब कॉलेज के लिए अहमदाबाद आए, तो बीजेपी की छात्र शाखा एबीवीपी में शामिल हो गए।
1982 में बायो-केमिस्ट्री की पढ़ाई कर रहे अमित शाह को अहमदाबाद एबीवीपी में मंत्री बनाया गया.
बाद में वे अहमदाबाद शहर भाजपा संगठन में मंत्री बने।
उनका राजनीतिक जीवन 1995 के विधानसभा चुनावों के दौरान भाजपा उम्मीदवार के रूप में शुरू हुआ।
वे सरखेज विधानसभा क्षेत्र से पहली बार विधायक चुने गए।
उसके बाद वह एक के बाद एक गुजरात में कई चुनाव लड़ रहे हैं और हर एक में जीतते रहे हैं.
उन्हें 1997 में भारतीय जनता युवा मोर्चा का राष्ट्रीय कोषाध्यक्ष बनाया गया था। बाद में उन्हें गुजरात भाजपा में उपाध्यक्ष की जिम्मेदारी दी गई।
इतना ही नहीं, राज्य सहकारी क्षेत्र के चुनाव हों, गुजरात क्रिकेट संघ के चुनाव हों या सबसे शानदार क्लब चुनाव हों, अमित शाह एक के बाद एक संगठनात्मक चुनाव जीतते रहे हैं और पार्टी की ओर से उनका नियंत्रण अपने हाथ में लेते रहे हैं।
वर्ष 2002 में, उन्हें गुजरात के गृह राज्य मंत्री का प्रभार दिया गया था।
शाह नरेंद्र मोदी के भरोसेमंद सहयोगी बनकर उभरे और उन्होंने पूरी भाजपा की बागडोर संभाली।
उन्होंने देश में कहीं भी पार्टी के चुनाव जीतने के लिए नरेंद्र मोदी की व्यक्तिगत लोकप्रियता का उपयोग करने की रणनीति विकसित की है।
हालांकि, राजनीतिक प्रतियोगी भाजपा को याद दिलाते रहते हैं कि अमित शाह के खिलाफ आपराधिक मामले भी दर्ज किए गए थे।
1964, 22 अक्टूबर: मुंबई में जन्म
1978: RSS के युवा स्वयंसेवक बने
1982: एबीवीपी गुजरात के सहायक मंत्री बने
1987: भारतीय जनता युवा मोर्चा में शामिल हुए
1989: भाजपा के अहमदाबाद शहर संगठन में मंत्री बने
1995: गुजरात राज्य वित्त निगम के अध्यक्ष बने
1997: भारतीय जनता युवा मोर्चा के राष्ट्रीय कोषाध्यक्ष बने
1998: गुजरात भाजपा में मंत्री के रूप में नियुक्त किया गया
1999: गुजरात बीजेपी में उपाध्यक्ष बने
2000: अहमदाबाद जिला सहकारी बैंक के अध्यक्ष बने
2002-2010: गुजरात सरकार में मंत्री के रूप में कार्य किया
2006: गुजरात शतरंज संघ के अध्यक्ष बने
2009: सेंट्रल बोर्ड ऑफ क्रिकेट एसोसिएशन अहमदाबाद के अध्यक्ष और गुजरात क्रिकेट एसोसिएशन के उपाध्यक्ष बने
2010: फर्जी मुठभेड़ मामले में सोहराबुद्दीन और कौसर बी गिरफ्तार
2013: भाजपा के राष्ट्रीय महासचिव बने
2014: गुजरात क्रिकेट एसोसिएशन के अध्यक्ष बने
2014: भाजपा के राष्ट्रीय अध्यक्ष बने
2016: सोमनाथ मंदिर ट्रस्ट के सदस्य बने
2016: एक बार फिर भाजपा के राष्ट्रीय अध्यक्ष के रूप में चुने गए
2019: केंद्रीय गृह मंत्री के रूप में नियुक्त किया गया[:]
