[:gj]દિલીપ પટેલ
અમદાવાદ, 11 એપ્રિલ 2023
નરેન્દ્ર મોદીએ વાઘ અંગે ગૌરવ લઈને 9 એપ્રિલ 2023માં કર્ણાટકના મૈસુરમાં આવેલી મૈસુર યુનિવર્સિટી ખાતે જાહેરાતો કરી હતી. પણ ગુજરાતમાં તેમના મુખ્ય પ્રધાનના કાળમાં છેલ્લો વાઘ હતો તે રોડ અકસ્માતમાં મૃત્યુ પામ્યો છે. ગુજરાતમાં સફારી પાર્કમાં વઘને લાવવા માટે વચનો અપાયા પણ હજુ વાઘ આવ્યો નથી. ગુજરાત વાઘવિહોણું બન્યું છે. ભારતના 18 રાજ્યોમાં મહદંશે વાઘ છે તો ગુજરાતમાં કેમ નહીં ? ગુજરાતના ડાંગ, છોટાઉદેપુર, નર્મદાના જંગલમાં વાઘનું પુનઃસ્થાપન થઈ શકે તેમ છે. સારિસ્કા જેવું અભયારણ્ય તેનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. તો ગુજરાતને પણ વાઘનું પુનઃસ્થાપન કરવું જોઈએ. જે મોદી 9 વર્ષથી કરવા માંગતા નથી. વાઘ 18 રાજ્યોમાં હોવા છતાં ત્યાં સિંહ કરતાં 6 ગણા નાણાં આવે છે પણ ગુજરાતમાં વાઘ સફારી પાર્ક માટે પણ પૈસા આપતા નથી. ગિરીમથક સાપુતારાનો તળેટી વિસ્તાર જાખાના અને જોગબારી ગામની 28.96 હેક્ટર જમીનમાં બંધિયાર અવસ્થામાં ટાઈગર પાર્ક બનવવાની જાહેરાત કરાઈ છે. પણ વાઘને જંગલમાં પુનઃ સ્થાપન માટે કોઈ પગલાં લેવાતા નથી.
આંતરરાષ્ટ્રીય બિગ કેટ્સ ગઠબંધન
પ્રોજેક્ટ ટાઇગરના આજે 50 વર્ષ પૂરાં કરી રહ્યા છે. કર્ણાટકના મૈસુરમાં આવેલી મૈસુર યુનિવર્સિટી ખાતે પ્રોજેક્ટ ટાઇગરના 50 વર્ષની સ્મૃતિ આંતરરાષ્ટ્રીય બિગ કેટ્સ ગઠબંધન (IBCA)નો પ્રારંભ થયો હતો. આંતરરાષ્ટ્રીય બિગ કેટ ગઠબંધન દ્વારા વિશ્વના 7 મુખ્ય બિગ કેટ વર્ગના પ્રાણીઓના સંરક્ષણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે. જેમાં વાઘ, સિંહ, દીપડા, હિમ દીપડા, પુમા, જગુઆર અને ચિત્તા સામેલ છે. જે દેશો આવા પ્રાણઓના ગૃહ સ્થાન છે તેઓ આ ગઠબંધનનો હિસ્સો રહેશે. સભ્ય દેશો તેમના અનુભવોનું આદાનપ્રદાન કરી શકશે. તેમના સાથી દેશને વધુ ઝડપથી મદદ કરી શકશે. સંશોધન, તાલીમ તેમજ ક્ષમતા નિર્માણ પર ભાર મુકશે. સાથે મળીને આ પ્રજાતિઓને લુપ્ત થવાથી બચાવી શકાશે. સુરક્ષિત તેમજ સ્વસ્થ ઇકોસિસ્ટમનું નિર્માણ થઈ શકશે.
વાઘની વસતી
ઓલ ઇન્ડિયા ટાઇગર એસ્ટીમેશન (5મો રાઉન્ડ)નો સારાંશ અહેવાલ બહાર પાડ્યો હતો. વાઘને સ્ટેન્ડિંગ ઓવેશન આપીને સન્માન કરાયું હતું. પ્રોજેક્ટને મળેલી સફળતા દુનિયા માટે ગૌરવની ક્ષણ છે. ભારતે માત્ર વાઘની વસ્તીને ઘટતી જ નથી અટકાવી પરંતુ વાઘનો વિકાસ થઇ શકે તેવી એક ઇકોસિસ્ટમ પણ પૂરી પાડી છે. વિશ્વની 75% વાઘની વસ્તી ભારતમાં છે. ભારતમાં વાઘના વન આરક્ષિત વિસ્તારનું ક્ષેત્રફળ 75,000 ચોરસ કિલોમીટર જમીનને આવરી લે છે. 12 વર્ષમાં દેશમાં વાઘની વસ્તીમાં 75 ટકાનો વધારો થયો છે.
અન્ય દેશોમાં વાઘની સંખ્યા સ્થિર છે, અથવા તેમાં ઘટાડો થઇ રહ્યો છે. ભારતની પરંપરાઓ અને સંસ્કૃતિમાં અને તેની જૈવવિવિધતા તેમજ પર્યાવરણ પ્રત્યે લગાવ છે.
ભારત ઇકોલોજી અને અર્થતંત્ર વચ્ચેના ઘર્ષણમાં નથી માનતો. બંનેના સહઅસ્તિત્વને સમાન મહત્વ આપે છે.
મધ્ય પ્રદેશમાં દસ હજાર વર્ષ જૂના પથ્થરો પરના ચિત્રોની કળા પર વાઘની ચિત્રાત્મક રજૂઆત જોવા મળી હતી. મધ્ય ભારતમાંથી ભરિયા સમુદાય અને મહારાષ્ટ્રના વરલી સમુદાય સહિત અન્ય લોકો વાઘની પૂજા કરે છે, જ્યારે ભારતમાં ઘણા સમુદાયો વાઘને મિત્ર અને ભાઇ માને છે. માતા દુર્ગા અને ભગવાન અયપ્પાની સવારી પણ વાઘ જ છે.
પ્રકૃતિનું રક્ષણ કરવું એ ભારતની સંસ્કૃતિનો જ એક ભાગ છે. દુનિયાનો માત્ર 2.4 ટકા જમીન વિસ્તાર ભારતમાં છે પરંતુ જાણીતી વૈશ્વિક જૈવવિવિધતામાં ભારતનું યોગદાન 8 ટકા છે.
નરેન્દ્ર મોદીએ જે જાહેરાતો કરી તેને ગુજરાત સાથે જોડતા કંઈક એવું ચિત્ર ઊભું થાય છે કે તેમણે ગુજરાતને અન્યાય કર્યો છે. કહ્યું છે તે તેમણે ગુજરાત માટે કર્યું નથી.
ગુજરાતમાં વાઘની સ્થિતી આ રહી. …..
9 જાતના વાઘ
વિશ્વમાં કુલ 9 પ્રજાતિ વાઘની છે. બાલી, જાવા, કેસ્પિયન આ 3 વાઘની પ્રજાતિ લુપ્ત થઈ ગઈ છે. જ્યારે વિશ્વમાં સાઈબેરિયન, ઈન્ડિયન, સાઉથ ચાઈના ટાઈગર, મલયાન, ઈન્ડો ચાઈનીઝ ટાઈગર, સુમાત્રણ જેવી પ્રજાતિ હયાત છે. ભારત સહિત કુલ 13 ટાઇગર રેન્જ નેશન છે. જેમાં બાંગ્લાદેશ, ભૂતાન, કંબોડિયા, ચીન, ઇન્ડોનેશિયા, લાઓ પીડીઆર, મલેશિયા, નેપાલ, મ્યાનમાર, રશિયા, થાઇલેન્ડ અને વિયેતનામ સામેલ છે. ગુજરાતના ટાઈગર મરી ગયા છે.
મોદી રાજમાં ગુજરાતથી વઘનો નાશ થયો
ગુજરાતમાંથી વાઘ લુપ્ત થઈ ગયો હતો પણ 25 વર્ષ પછી ફરી એક વખત વાઘ દેખાયો છે. 1993માં ત્યારે મોડાસામાં ત્રણ વ્યક્તિ પર હુમલો કરેલો ત્યાર બાદ વસતી ગણતરીમાં 1997માં એક વાઘ હતો. હવે ફરીથી દક્ષિણ ગુજરાતના તાપી જિલ્લાના નિઝરથી લગભગ 15 કિ.મી. દૂર મહારાષ્ટ્રની હદમાં આવેલાં નામગાંવ નામના નાનકડા ગામ નજીક તાજેતરમાં મઘરાતે વાઘ દેખાયો હતો. ફેબ્રુઆરી 2019માં મહિસાગર જિલ્લાના જંગલમાંથી વાઘનો મૃતદેહ મળી આવતા ગુજરાતમાંથી વાઘનું નામોનિશાન મટી ગયુ છે.
100 વર્ષ પહેલા
એકાદ સદી પહેલાં અમદાવાદ, ખેડા અને આણંદમાં પણ વાઘ હતા. આઝાદી પહેલાં અંગ્રેજ અધિકારીઓ અને તત્કાલીન રાજપુત રાજવી પરિવારના સભ્યો દાંતા અને રાજપીપળામાં શિકાર કરવા જતા. તેથી વાઘ હણાયા. વડોદરા સ્ટેટના શાહી મહેમાનો સુરતની આસપાસ શિકાર તથા ‘ટ્રૉફી હંટિંગ’ માટે જતા.
અમદાવાદમાં વાઘ
1943
ઓક્ટોબર 1943માં બે વાઘનો માઉન્ટ આબુમા શિકાર થયો હતો. અમદાવાદની હદમાં વાઘ પ્રવેશ કરતાં હતા. અમદાવાદના કાંકરિયા પ્રાણી સંગ્રહાલયમાં છેલ્લાં 30 વર્ષમાં રાજા, સંગીતા, સીમા સહિત કુલ 8 જેટલાં વાઘ-વાઘણ આવી ચૂક્યા છે. જ્યારે 2008થી અત્યાર સુધી પ્રતાપ, અન્નયા અને સફેદ વાઘણે ઝુને પોતાનું ઘર બનાવ્યુ છે.
1960
બૉમ્બેમાંથી અલગ ગુજરાત અગલ થયું, ત્યારે રાજ્યમાં ઓછામાં ઓછા 50 વાઘ અસ્તિત્વ ધરાવતા હતા. જે ડાંગ, વાંસદા, ધરમપુર, કપરાડા, સોનગઢ, માંડવી, વ્યાપાર, નેસુ, ઉકાઈ, દેડિયાપાડા, નેત્રંગ ઉપરાંત રતનમહાલ, વિજયનગર, દાંતા, અંબાજી અને અમીરગઢમાં જોવા મળતા હતા.
અંબાજી
1976 સુધી વાઘ અંબાજીના જંગલોમાં રહેતાં હતા. 1979માં ગુજરાતની વાઘની વસ્તી ગણતરી પછી ગુજરાતના વન્ય જીવન સંરક્ષક એમ.એ રશીદે ચેતવણી આપી હતી કે ગુજરાતમાં વાઘને ટકાવી રાખવા મુશ્કેલ છે. જયારે 10 વર્ષ પછી કરવામાં આવેલા સર્વેમાં માત્ર 13 જ વાઘ ગુજરાતમાં જોવા મળ્યા હતા.
1992ની ગણતરીમાં એક પણ વાઘ નહોતો મળ્યો.
1979માં ગુજરાતમાં વાઘોની ગણતરી થઈ તેમાં ડાંગ, વલસાડ, વ્યારા, રાજપીપળા, માંડવી, દાંતા અને અંબાજીમાં કુલ સાત જેટલા વાઘ નોંધાયા હતા.
1989માં ગુજરાતમાં (ડાંગમાં) 9 વાઘ હતા. 1993માં 5 વાઘ હતા અને 1997માં 1 વાઘ હતો. 2001માં ફરીથી સત્તાવાર જાહેર કરાયું કે ગુજરાતમાં વાઘ લુપ્ત થઈ ગયા છે.
1980ના દાયકાના મધ્યભાગ સુધી વાઘ જોવા મળતા હતા. જે ડાંગ, નર્મદા અને સાબરકાંઠા વિસ્તારમાં નિવાસ કરતા હતા, એ પછી તેમની સંખ્યા ઘટતી ગઈ હતી અને તેઓ ગુજરાતમાંથી લુપ્ત થઈ ગયા.
1991થી 1993ના સમય દરમિયાન એચ. એન. સીંગ સાબરકાંઠામાં વન અધિકારી હતા ત્યારે તેમને પોશીના અને મેઘરજ લોકો તરફથી વાઘ હોવાની વાતો મળતી હતી.
1985માં ફરી દેખાયા
નેશનલ ટાઈગર કન્ઝર્વેશન ઓથોરિટી(NTCA) મુજબ, ગુજરાતમાં 1985માં વ્યારા તાલુકાના ભેસખતરી વિસ્તારમાં વાઘ જોવા મળ્યા હતા. આ વાઘનું રોડ અકસ્માતમાં મોત થયું હતું. મહારાષ્ટ્રમાં વન વિભાગની ટીમ પરથી તે કૂદી ગયો હતો.
મેઘરજમાં 1993માં ત્રણને ઘાયલ કર્યા હતા
વન વિભાગના અધિકારી કહે છે કે, 3-3-1993ના રોજ મેઘરજની રાજસ્થાન સરહદ પર ત્રણ ઈસમોને મોડાસાની હોસ્પિટલમાં ઘાયલ સ્થિતીમાં દાખલ કરાયા હતા. જે ગુજરાતની સરહદથી 5થી 6 કિ.મી.ની અંદર ડુંગરપુર જિલ્લામાં લોકોએ એક વાઘને મારીને તે સમયે જમીનમાં દાટી દીધો હતો. જે બતાવે છે કે સાબરકાંઠામાં 1993 સુધી વાઘ હતા. એક વાઘ જંગલમાં ભાગી ગયો હતો.
2001 – વાઘ લુપ્ત હોવાની ફરી જાહેરાત
વર્ષ 2001માં વન્યજીવોની વસતિગણતરી બાદ ગુજરાત સરકારે જાહેર કર્યુ હતું કે રાજ્યમાં વાઘોની વસતિ રહી નથી.
2016માં વાઘના નિશાન
વાઈલ્ડલાઈફ ઈન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ ઈન્ડિયાના વૈજ્ઞાનિક કૌશિક બેનર્જીના મત પ્રમાણે નાસિકમાં માલેગાંવ પાસે વાઘ જોવા મળ્યા હતા. નોંધનીય છે કે આ વિસ્તાર ગુજરાતના ડાંગ વિસ્તારથી ઘણો નજીક છે. તેથી વાઘની વસ્તી ગણતરીમાં ડાંગનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. નવેમ્બર, 2016માં આપવામાં આવેલા રિપોર્ટ અનુસાર ડાંગના જંગલથી 3-4 કિલોમીટર દૂર એક વાઘ હોવાનું જણાવવામાં આવ્યું હતું. 2016માં ગુજરાત સરકારે કેન્દ્ર સરકાર પાસેથી સફારી પાર્ક શરૂ કરવા માટે દરખાસ્ત મોકલી હતી. ગુજરાત મહારાષ્ટ્રની સરહદ પર આવેલા ચીંચલી બારી, બોરગઢ, ડાંગના કેટલાંક વિસ્તારોમાં વાઘના મળમૂત્રના નમૂના વર્ષ 2016થી મળતા રહ્યા છે. અહીં વાઘો ગુજરાતમાં પ્રવેશી ફરી મહારાષ્ટ્રમાં જતા રહે છે. આ સગડના કારણે એનટીપીસી આવા સરહદી વિસ્તારોમાં કેમેરા ટ્રેપ્સ મૂકી વાઘોની અવરજવર વિશે માહિતી મેળવે તેવી શક્યતા છે.
2017માં અભ્યાસ થયો
2017ના જુલાઈમાં વનવિભાગના અધિકારીઓની એક ટીમે ડાંગના જંગલ વિસ્તારોનો અભ્યાસ કર્યો હતો, પણ તેમને એકેય વાઘ નહોતો દેખાયો. ગુજરાત-મહારાષ્ટ્ર સરહદી કોકણીપાડા જંગલમાં વાઘનું અસ્તિત્વ હોવાની પુષ્ટી મહારાષ્ટ્ર નંદુરબાર વન વિભાગના ડી.સી.એફ. સુરેશ કેવટે કરી હતી. પંજાના નિશાન વાઘના હોવાનો અહેવાલ નાગપુર વાઈલ્ડ લાઈફ લેબમાંથી આવ્યા હતા.
2018 રાજ્યસભામાં વાઘની ચર્ચા
6 જાન્યુઆરી 2018 રાજયસભાના સાંસદ પરિમલ નથવાણીનો દાવો કર્યો હતો કે આહવાના જંગલમાં વાઘની હયાતી છે. મધ્યપ્રદેશના રાતાપાણી વાઘ અભયારણ્યનો એક વાઘ ગુજરાત તરફ સ્થળાંતર કરતો હોવાના અહેવાલો છે. 2017ના સપ્ટેમ્બરમાં તેનું લોકેશન જાબુઆના જંગલોમાં જોવા મળ્યું હતું. મારણ અને સગડના આધારે ગુજરાતના વનવિભાગે આ વાઘને ટ્રેક કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો. જેનું અંતિમ લોકેશન ગુજરાત સરહદથી માત્ર વીસ કિલોમીટર દૂર હતું.
2018 – વાઘની ગણતરી થઈ
27 જૂલાઈ 2018ના રોજ ગુજરાતની હદ નજીક વાઘ દેખાયો છે, હુમલો કર્યો તે મોટી સાબિતી છે. તે પહેલાં 1 જાન્યુઆરી 2018માં નેશનલ ટાઇગર કન્ઝર્વેશન ઓથોરિટી(એનટીસીએ) જાન્યુઆરી મહિનામાં દેશભરના વાઘ અભયારણ્યોમાં વસતિગણતરી કરી હતી. છેલ્લાં બે વર્ષ દરમિયાન ગુજરાત-મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાત-મધ્યપ્રદેશ સરહદ પર વાઘોના સગડ મળ્યા હતા.
કેટલીક વખત ‘ભૂલા પડેલા’ વાઘ ગુજરાતમાં દેખાય છે, પરંતુ વાસ્તવિકતા એ છે કે રાજ્યની સ્થાપનાની સાથે જ વાઘોના સંરક્ષણ માટે પ્રયાસ કરવા છતાં તેમને બચાવી નથી શકાયા.
2022 – વાઘ સફારી પાર્ક બનશે
નર્મદા જિલ્લામાં ટાઈગર સફારી પાર્ક બનાવવા માટે ભારત સરકારે મંજૂરી આપી હતી. રૂ.20 કરોડના ખર્ચે કાન્હા નેશલન પાર્કમાંથી એક નર અને એક માદા લાવીને અને ચાર વાઘ વચ્ચાને લાવીને 78 હેક્ટરમાં નર્મદા જિલ્લામાં તીલકવાડા વિસ્તારમાં પાર્ક બનાવવ નક્કી કરાયું હતું. છ મિટર ઊંચી ફેંસીંગ વાડ કરાશે. અહીં 607 ચોસર કિ.મી. જંગલ છે. વાઘના વસવાટ માટે યોગ્ય જગ્યા છે. 2016માં ગુજરાત સરકારે કેન્દ્ર સરકાર પાસેથી સફારી પાર્ક શરૂ કરવા માટે દરખાસ્ત મોકલી હતી. ભારત સરકારના અધિકારીઓએ તે માટે મુલાકાત લીધી હતી. જેમાં તીલકવાડા-કાકડીયા વિસ્તાર વાઘ માટે અનુકુળ હોવાનું જણાયું હતું. ગુજરાતના લોકોએ વાઘ જોવા માટે રણથંભોર અને કાન્હા જવું પડે છે. આ પ્રોજેક્ટ 2022 સુધીમાં પુરો થશે. 43 હેક્ટર વિસ્તાર માત્ર વાઘ માટે રક્ષિત કરાશે. કચ્છ અને ભરૂચ, ડાંગના જંગલોમાં તૃણ ભક્ષી પ્રાણીઓ ન હોવાના કારણે ત્યાં વાઘ ન રહી શકે એવું વાતાવરણ છે. જો ત્યાં 10 વર્ષ સુધી હરણ અને નીલ ગાયને રક્ષણ આપવામાં આવે તો વાઘ પણ વસી શકે તેમ છે. તો વાઘ ફરી ગુજરાતમાં આવી શકે તેમ છે એવી શક્યતા ઊભી થઈ હતી. જે ગાંધીનગર, અમદાવાદ, રાજકોટ, સુરત, જૂનાગઢ વગેરે જેવાં ઝૂમાં વધારાની સંખ્યા હોય તો તેમને પણ ટ્રાન્સફર કરવામાં આવી શકે છે.
આંબરડીમાં સફારી પાર્ક
અંબારડીમાં સફારી પાર્ક માટે 2006માં દરખાસ્ત મોકલવામાં આવી હતી. જેને વર્ષ 2008માં સૈદ્ધાંતિક મંજૂરી મળી ગઈ હતી, પરંતુ ટેકનિકલ કમિટીની મંજૂરી છેક વર્ષ 2017માં મળી હતી. છતાં મોદીએ કંઈ કર્યું નથી.
ગુજરાતના જંગલ વિસ્તારમાં વાઘ ના હોવાનું કારણ આબોહવા બતાવે છે.
વર્ષ 2010માં 29મી જુલાઈને વર્લ્ડ ટાઈગર ડે તરીકે નક્કી કરવામાં આવ્યો હતો.
ભારતમાં મધ્યપ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ અને કર્ણાટકમાં જ વાઘની સંખ્યા વધારે છે. 2006માં વાઘની સંખ્યા 1411 હતી. ત્યારે ભારતના વડાપ્રધાન મનમોહનસિંગે 2022 સુધીમાં બેગણી કરવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું હતું. જે સફળ થયું છે. ભારતમાં સૌથી વધારે 1492 વાઘ ત્રણ રાજયો મધ્ય પ્રદેશ, કર્ણાટક અને ઉત્તરાખંડમાં છે.
મોદી વડાપ્રધાન બન્યા પછી ગુજરાતને ગીરના સિંહોને માટે નાણાં આપવા માટે થપ્પડ મારી રહ્યાં છે. જેનો અવાજ રિલાયન્સના ડાયરેક્ટરે પ્રશ્નો પૂછીને સંભળાવ્યો છે.
એક સિંહ પાછળ ખર્ચ
કેન્દ્ર સરકારે છેલ્લાં ત્રણ વર્ષમાં 2967 વાઘ માટે રૂ. 1010.42 કરોડ અને 523 સિંહ માટે રૂ. 32 કરોડ આપ્યા છે. એક સિંહ પાછળ 3 વર્ષમાં રૂ. 6,11,854 ખર્ચ કર્યું છે. વર્ષે રૂ.2 લાખનું ખર્ચ કરે છે. જેમાં ગુજરાત સરકારનું ખર્ચ ગણવામાં આવે તો તે રૂ.6 લાખ થાય છે આમ ગુજરાતના એક સિંહ પાછળ રૂ.8 લાખનું ખર્ચ સરકારો કરી રહી છે.
એક વાઘ પાછળ ખર્ચ
એવું જ વાઘનું છે. વાઘ પાછળ સિંહ કરતાં 5.50 ગણુ ખર્ચ સરકારો કરી રહી છે. એક વાઘ પાછળ રૂ.34,05,527 ખર્ચ કર્યું છે. વર્ષે રૂ.11 લાખ સરકાર ખર્ચ કરે છે જે માણસ પાછળ થતાં ખર્ચ કરતાં વધું છે.
સિંહ કરતાં વાઘ પાછળ વધું ખર્ચ
કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પ્રયોજિત વન્યપ્રાણી રહેણાંક વિકાસ યોજના હેઠળ, કેન્દ્ર સરકારે છેલ્લાં ત્રણ વર્ષમાં પ્રોજેક્ટ ટાઇગર માટે રૂ.1010.42 કરોડ અને એશિયાઇ સિંહો માટે રૂ. 32 કરોડનું ફંડ આપ્યું હતું. કૂલ રૂ.1042 કરોડ ખર્ચ કર્યું છે.
કેન્દ્ર સરકારે એશિયાઇ સિંહોના સંરક્ષણ સહિત ગુજરાતમાં વન્યપ્રાણી રહેણાંક વિકાસ યોજના હેઠળ 2016-17, 2017-18 અને 2018-19ના વર્ષ માટે અનુક્રમે રૂ. 4.98 કરોડ, રૂ. 5.59 કરોડ અને રૂ. 21.42 કરોડનું ભંડોળ આપ્યું હતું. સમાન સમયગાળા માટે, કેન્દ્ર સરકારે પ્રોજેક્ટ ટાઇગ હેઠળ રૂ. 342.25 કરોડ, રૂ. 345 કરોડ અને રૂ. 323.17 કરોડનું ભંડોળ આપ્યું હતું.
ગુજરાતમાં ગીરમાં સિંહ જોવા મળે છે, જ્યારે વાઘ ભારતના ઘણાં રાજ્યોમાં અને એશિયાના ઘણાં દેશોમાં જોવા મળે છે.
સિંહ કરતાં વાઘ વધ્યા
સિંહોની સંખ્યા વર્ષ 2005ના 359થી 45.68 ટકા વધીને વર્ષ 2015માં 523 થઈ હતી, જ્યારે વાઘની સંખ્યા છેલ્લી ત્રણ વસતી ગણતરીમાં વર્ષ 2010માં 1706માં 73.91 ટકાના વધારા સાથે વર્ષ 2018માં 2967 થઈ હતી. આમ સિંહ કરતાં વધની વસતી વધારવામાં સફળતા મળી છે. જે ગુજરાતની 25 વર્ષથી શાસન કરતા ભાજપ અને નરેન્દ્ર મોદી માટે મોટી લપડાક છે. 16 વર્ષમાં સિંહના વિસ્તાર ગીરમાં 1098 પ્રાણી સામેની હિંસાના નોંધાયા હતા. જે બતાવે છે કે સિંહ ખતરામાં છે.
કાચબા અને ઘોરાડ અને વાઘ માટે કંઈ ન કર્યું
ભારત માઇક્રો પ્લાસ્ટિકના કારણે ફેલાતા પ્રદૂષણને નાથવા માટે દરીયાઇ કાચબા નીતિ (Marine Turtle Policy) અને દરીયાઇ સ્થાયી વ્યવસ્થાપન નીતિ અમલમાં લાવવાની હતી. જે હજુ સુધી મોદી લાવી શક્યા નથી. દુનિયામાં મળી આવતાં બિલાડી કુળના 7 પ્રાણીઓમાંથી 4 ગુજરાતમાં મળી આવે છે. વાઘનું પુનઃવસન અને ઘોરાડ પક્ષી લુપ્ત થતું બચાવવા માટે પૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ગુજરાત માટે કંઈ નથી કર્યું.
આ પણ વાંચો
ગુજરાતમાં છેલ્લો વાઘ ક્યારે દેખાયો ?
https://allgujaratnews.in/gj/%e0%aa%97%e0%ab%81%e0%aa%9c%e0%aa%b0%e0%aa%be%e0%aa%a4%e0%aa%ae%e0%aa%be%e0%aa%82-%e0%aa%9b%e0%ab%87%e0%aa%b2%e0%ab%8d%e0%aa%b2%e0%ab%8b-%e0%aa%b5%e0%aa%be%e0%aa%98-%e0%aa%95%e0%ab%8d%e0%aa%af/
ગુજરાતના એક માત્ર વાઘનું મોત થયું
https://allgujaratnews.in/gj/%e0%aa%97%e0%ab%81%e0%aa%9c%e0%aa%b0%e0%aa%be%e0%aa%a4%e0%aa%a8%e0%aa%be-%e0%aa%8f%e0%aa%95-%e0%aa%ae%e0%aa%be%e0%aa%a4%e0%ab%8d%e0%aa%b0-%e0%aa%b5%e0%aa%be%e0%aa%98%e0%aa%a8%e0%ab%81%e0%aa%82/
ગુજરાતને વધુ એક થપ્પડ – એક સિંહ પાછળ વર્ષ રૂ.2 લાખ અને વાઘ પાછળ 11 લાખ ખર્ચ
https://allgujaratnews.in/gj/another-slap-to-gujarat-rs-2-lakh-a-year-for-a-lion-and-11-lakh-for-a-tiger/
ગુજરાતમાં સિંહનું રાજ, વાઘ ફક્ત પ્રાણી સંગ્રહાલયમાં જ..!!!
https://allgujaratnews.in/gj/lions-rule-in-gujarat-tigers-only-live-in-zoo-english-hindi-gujarati-news/
ભારતમાં વાઘની સંખ્યા બમણી, હવે કાચબા નીતિ તૈયાર થશે
https://allgujaratnews.in/gj/double-the-number-of-tigers-in-india-now-the-turtles-policy-will-be-ready/
વાઘ દિવસ પર આવ્યા સારા સમાચાર: 2967 વાઘ સાથે વિશ્વના 70 ટકા વાઘ ભારતમાં
https://allgujaratnews.in/gj/tiger-day-news-70-percent-of-the-worlds-tigers-in-india-with-2967-tigers-gujarati-news/
સિંહ અસુરક્ષિત, ગીરમાં 850 ગુના પ્રાણીઓ સામે હિંસાના નોંધાયા
https://allgujaratnews.in/gj/%e0%aa%b8%e0%aa%bf%e0%aa%82%e0%aa%b9-%e0%aa%85%e0%aa%b8%e0%ab%81%e0%aa%b0%e0%aa%95%e0%ab%8d%e0%aa%b7%e0%aa%bf%e0%aa%a4-%e0%aa%97%e0%ab%80%e0%aa%b0%e0%aa%ae%e0%aa%be%e0%aa%82-850-%e0%aa%97%e0%ab%81/
ધ ગ્રેટ ઇન્ડિયન બસ્ટાર્ડ ગુજરાત માંથી લુપ્ત થવાની તૈયારીમાં, સ્થળાંતરીત પ્રજાતિ કોન્ફરન્સ
https://allgujaratnews.in/gj/the-great-indian-bastard-preparing-for-extinction-from-gujarat-migratory-species-conference/
ચિત્તા શું ગુજરાતની જેમ કુનોમાં મોતને ભેટશે ?
https://allgujaratnews.in/gj/will-the-kuno-cheetah-can-die-like-gujarat/
લુપ્ત વાઘ દેખાતા હવે સફારી પાર્ક બનાવવાનું કારણ મળશે
https://allgujaratnews.in/gj/%e0%aa%b2%e0%ab%81%e0%aa%aa%e0%ab%8d%e0%aa%a4-%e0%aa%b5%e0%aa%be%e0%aa%98-%e0%aa%a6%e0%ab%87%e0%aa%96%e0%aa%be%e0%aa%a4%e0%aa%be-%e0%aa%b9%e0%aa%b5%e0%ab%87-%e0%aa%b8%e0%aa%ab%e0%aa%be%e0%aa%b0/
માણસ જેવા ચહેરા ધરાવતાં 25 પ્રાણીઓનો અવતાર, માછલી, બકરી, કરોડીયા, બાઈબલના રાક્ષસો કેવા હતા ?
https://allgujaratnews.in/gj/human-like-faces-fish-goats-spiders-biblical-monsters/[:en]Dilip Patel
Ahmedabad, 11 April 2023
Narendra Modi made boastful announcements about tigers at the University of Mysore in Mysore, Karnataka on 9 April 2023. But the last tiger in Gujarat died in a road accident during his chief ministership. A promise was made to bring a tiger to a safari park in Gujarat, but the tiger has not yet arrived. The Gujarat tiger has become free. There are a large number of tigers in 18 states of India, so why not in Gujarat? Tigers can be reintroduced in the forests of Dang, Chhotaudepur, Narmada in Gujarat. A sanctuary like Sariska is a perfect example. That’s why Gujarat should also restore tigers. Which Modi does not want to do since 9 years. Although tigers are present in 18 states, they get 6 times more money than lions, but in Gujarat they don’t even pay for tiger safari parks. In Jakhana and Jogbadi villages at the foothills of Saputara hill station, it has been announced to build a tiger park in limited condition on 28.96 hectares of land. But no steps are being taken to bring back the tigers in the wild.
International Big Cats Alliance
Project Tiger is completing 50 years today. The International Big Cats Coalition (IBCA) was launched at the University of Mysore in Mysore, Karnataka to commemorate 50 years of Project Tiger. The International Big Cat Alliance will focus on the conservation of the world’s 7 major big cat species. These include tiger, lion, panther, snow leopard, puma, jaguar and cheetah. Countries that are home to such animals will be part of this alliance. Member countries will be able to exchange their experiences. They will be able to help their fellow countrymen more quickly. Emphasis will be on research, training and capacity building. Together these species can be saved from extinction. A safe and healthy ecosystem can be created.
tiger population
Summary Report of All India Tiger Estimation (5th Round) released. Wagh was honored by giving a standing ovation. The success of the project is a proud moment for the world. India has not only prevented the tiger population from declining but has also provided an ecosystem where tigers can thrive. India has 75% of the world’s tiger population. The area of tiger reserve in India is spread over 75,000 square kilometers of land. In 12 years, there has been an increase of 75 percent in the population of tigers in the country.
Tiger numbers in other countries are stable or declining. India’s traditions and culture have an affinity for its biodiversity and environment.
India does not believe in the conflict between ecology and economy. Gives equal importance to the co-existence of both.
A pictorial representation of a tiger was found on rock art ten thousand years old in Madhya Pradesh. Others, including the Bharia community of central India and the Worli community of Maharashtra, worship the tiger, while many communities in India regard the tiger as a friend and brother. Maa Durga and Lord Ayyappa are also riding a tiger.
Protection of nature is a part of Indian culture. India has only 2.4 percent of the world’s land area, but India contributes 8 percent of the known global biodiversity.
Linking the advertisements done by Narendra Modi to Gujarat creates a picture that he has done injustice to Gujarat. They have not done what has been said for Gujarat.
This is the condition of tigers in Gujarat. ,
9 species of tigers
There are total 9 species of tigers in the world. These 3 species of Bali, Java, Caspian tigers have become extinct. Whereas in the world there are species like Siberian, Indian, South China Tiger, Malayan, Indo Chinese Tiger, Sumatran. There are total 13 tiger range countries including India. These include Bangladesh, Bhutan, Cambodia, China, Indonesia, Lao PDR, Malaysia, Nepal, Myanmar, Russia, Thailand and Vietnam. The tigers of Gujarat are dead.
Tigers were eradicated from Gujarat under Modi rule
The tiger was extinct from Gujarat but after 25 years the tiger has appeared again. In 1993, Modasa had one tiger in the 1997 census after attacking three people. Now again about 15 km from Nijar in Tapi district of South Gujarat. A tiger was recently spotted at night near a small village called Namgaon on the outskirts of Maharashtra. In February 2019, after a tiger carcass was found in a forest in Mahisagar district, the name tiger has disappeared from Gujarat.
100 years ago
About a century ago, there were tigers in Ahmedabad, Kheda and Anand as well. Before independence, British officers and members of the erstwhile Rajput royalty used to go hunting in Danta and Rajpipla. That’s why the tiger died. Royal guests of the Vadodara kingdom used to go hunting and ‘trophy hunting’ around Surat.
Tiger in Ahmedabad
1943
In October 1943, two tigers were hunted at Mount Abu. The tigers were entering the limits of Ahmedabad. A total of 8 tigers including Raja, Sangeeta, Seema have come to the Kankaria Zoo in Ahmedabad in the last 30 years. While Pratap, Annaya and the white tigers have made Zhu their home since 2008.
1960
When Gujarat was separated from Bombay, there were at least 50 tigers in the state. Which were found in Dang, Vansda, Dharampur, Kaprada, Songadh, Mandvi, Bihar, Nesu, Ukai, Dediapada, Netrang besides Ratnamahal, Vijayanagar, Danta, Ambaji and Amirgarh.
Ambaj
Till 1976, tigers lived in the forests of Ambaji. After the 1979 census of Gujarat’s tigers, Gujarat wildlife warden M.A. Rashid warned that how many tigers should exist in Gujarat. In the survey conducted after 10 years only 13 tigers were found in Gujarat.
Not a single tiger was found in the 1992 census.
In the 1979 tiger census in Gujarat, a total of seven tigers were recorded in Dang, Valsad, Vyara, Rajpipla, Mandvi, Danta and Ambaji.
In 1989 there were 9 tigers in Gujarat (in Dang). In 1993 there were 5 tigers and in 1997 there was 1 tiger. In 2001 it was again officially declared that tigers have become extinct in Gujarat.
Tigers were sighted until the mid-1980s. Those who were settled in the Dang, Narmada and Sabarkantha regions dwindled in number and became extinct in Gujarat.
From 1991 to 1993 H.N. When Singh was a forest officer in Sabarkantha, he used to hear about tigers from the people of Poshina and Meghraj.
reappeared in 1985
According to the National Tiger Conservation Authority (NTCA), tigers were sighted in the Bheskhatari area of Vyara taluka in Gujarat in 1985. This tiger died in a road accident. He jumped from the forest department team in Maharashtra.
Three people were injured in Meghraj in 1993
An official of the Forest Department says that on 3-3-1993, three animals were admitted in an injured condition to the hospital of Modasa on the Rajasthan border of Meghraj. In Dungarpur district, within a radius of 5 to 6 km from the Gujarat border, people killed a tiger and buried it in the ground. Which shows that there were tigers in Sabarkantha till 1993. A tiger ran into the jungle.
2001 – Tiger declared extinct again
After the Wildlife Census in 2001, the Government of Gujarat declared that there were no tigers in the state.
tiger marks in 2016
According to Kaushik Banerjee, a scientist at the Wildlife Institute of India, tigers were seen near Malegaon in Nashik. Significantly, this area is very close to the Dang area of Gujarat. Dang is therefore included in the tiger count. According to a report given in November, 2016, a tiger was reported to be 3-4 km away from the Dang forest. In 2016, the Gujarat government sent a proposal to start a safari park to the central government. Tiger faeces samples have been found since 2016 in several areas of Chinchli Bari, Borgarh, Dang, located on the border of Gujarat and Maharashtra. Here tigers enter Gujarat and go back to Maharashtra. Due to this pug, NTPC can install camera traps in such border areas to get information about the movement of tigers.
studied in 2017
In July 2017, a team of forest officials surveyed the forest areas of Dang, but did not find a single tiger. The DCF of the Maharashtra Nandurbar Forest Department has confirmed the presence of a tiger in the Koknipada forest on the Gujarat-Maharashtra border. How did Suresh do it? The claw marks were attributed to the tiger from the Nagpur Wildlife Lab.
2018 Tiger Debate in Rajya Sabha
On 6 January 2018, Rajya Sabha MP Parimal Nathwani claimed that tigers are alive in the Ahvan forest. There are reports of a tiger migrating to Gujarat from Ratapani Tiger Sanctuary in Madhya Pradesh. In September 2017, its location was found in the forests of Jabua. Gujarat Forest Department tried to track this tiger on the basis of Marak and Pagoda. Its final location was just twenty kilometers away from the Gujarat border.
2018 – Tigers are counted
On 27 July 2018, a tiger has been seen near the Gujarat border, which is a strong evidence that it attacked. Earlier on January 1, 2018, the National Tiger Conservation Authority (NTCA) had conducted a census in the tiger reserves across the country in the month of January. During the last two years, tiger cubs were found on the Gujarat-Maharashtra and Gujarat-Madhya Pradesh borders.
Sometimes ‘forgotten’ tigers are seen in Gujarat, but the fact is that even after the formation of the state, despite all the efforts for the conservation of tigers, they could not be saved.
2022 – Tiger Safari Park will be built
The Government of India has approved the construction of Tiger Safari Park in Narmada district. It was decided to build a park in Tilakwara area of Narmada district on 78 hectares by bringing one male and one female and four tiger cubs from Kanha National Park at a cost of Rs 20 crore. Six meter high fencing will be done. Here 607 Chausar km. There is a forest. It is a suitable place for tigers to live. In 2016, the Gujarat government sent a proposal to start a safari park to the central government. For that the officers of the Government of India visited. In which Tilakwara-Kakadiya region was found suitable for tigers. The people of Gujarat have to go to Ranthambore and Kanha to see the tiger. The project will be completed by 2022. An area of 43 hectares will be protected only for tigers. The forests of Kutch and Bharuch, Dang have an environment where tigers cannot survive due to the absence of herbivores. If deer and buffalo are protected for 10 years, tigers can also live there. In such a situation, there was a possibility that the tiger might come back to Gujarat. Zoos can be shifted to Gandhinagar, Ahmedabad, Rajkot, Surat, Junagadh etc. if there is an additional number.
Safari Park in Ambardi
A proposal was sent in 2006 for a Safari Park at Ambardi. It got in-principle approval in 2008, but technical committee approval was received only in 2017. Still Modi did nothing.
The climate explains the reason for the absence of tigers in the forest areas of Gujarat.
In the year 2010, July 29 was celebrated as World Tiger Day.was designated as
Madhya Pradesh, Uttarakhand and Karnataka have the highest number of tigers in India. In 2006, the total number was 1411. The then Prime Minister of India Manmohan Singh had set a doubling target of 2022. which has been successful. The three states of Madhya Pradesh, Karnataka and Uttarakhand have the maximum number of 1492 tigers in India.
After becoming the Prime Minister, Modi has been slapping Gujarat for giving money to the lions of Gir. Whose voice has been told by the director of Reliance by asking questions.
cost behind a lion
In the last three years, the central government has given Rs. 2967 for tigers. 1010.42 crore and for 523 lions Rs. 32 crores have been given. A lion behind in 3 years Rs. 6,11,854 have been spent. Spends 2 lakh rupees in a year. In which the cost of Gujarat government is 6 lakh rupees, then the government is spending 8 lakh rupees on one lion of Gujarat.
cost behind a tiger
Same is the condition of tigers. Governments are spending 5.50 times more on tigers than on lions. Rs 34,05,527 has been spent on a tiger. The government spends Rs 11 lakh in a year, which is more than a person’s expenditure.
spend more on tigers than on lions
The central government has allocated Rs 1010.42 crore for Project Tiger and Rs 1010.42 crore for Project Tiger under the Wildlife Habitat Development Scheme implemented by the central government. 32 crore fund was given. Cool has spent Rs 1042 crore.
The central government has allocated Rs 100,000 for the years 2016-17, 2017-18 and 2018-19 respectively under the Wildlife Habitat Development Scheme in Gujarat including Asiatic Lion Conservation. 4.98 crores Rs. 5.59 crores and Rs. 21.42 crore was given. For the same period, under Project Tig the central government has allocated Rs. 342.25 crores Rs. 345 crores and Rs. 323.17 crore was given.
Lions are found in Gir in Gujarat, while tigers are found in many states of India and many countries in Asia.
tigers outnumbered lions
The number of lions increased by 45.68 percent from 359 in 2005 to 523 in 2015, while the number of tigers increased by 73.91 percent from 1706 in 2010 to 2967 in 2018 in the last three censuses. In this way there has been success in increasing the population of lions. Which is a big fight for BJP and Narendra Modi, who have been ruling Gujarat for 25 years. In Singh’s Gir area, 1098 cases of violence against animals were reported in 16 years. Which shows that the lion is in danger.
Nothing was done for the tortoise and the horse and the tiger
India had to implement the Marine Turtle Policy and the Marine Sustainable Management Policy to combat microplastic pollution. Which Modi has not yet been able to bring. 4 out of 7 cats found in the world are found in Gujarat. Former Chief Minister and Prime Minister Narendra Modi has done nothing for Gujarat to rehabilitate tigers and save birds from extinction. (Gujarati to Gulag translation)[:hn]दिलीप पटेल
अहमदाबाद, 11 अप्रैल 2023
नरेंद्र मोदी ने 9 अप्रैल 2023 को कर्नाटक के मैसूर में मैसूर विश्वविद्यालय में बाघों के बारे में शेखी बघारते हुए घोषणाएं कीं। लेकिन गुजरात में आखिरी बाघ उनके मुख्यमंत्रित्व काल में एक सड़क दुर्घटना में मर गया। गुजरात के एक सफारी पार्क में बाघ लाने का वादा किया गया था, लेकिन बाघ अभी तक नहीं आया। गुजरात बाघ मुक्त हो गया है। भारत के 18 राज्यों में बड़ी संख्या में बाघ हैं तो गुजरात में क्यों नहीं? गुजरात के डांग, छोटाउदेपुर, नर्मदा के जंगलों में बाघों को फिर से लाया जा सकता है। सरिस्का जैसा अभयारण्य एक आदर्श उदाहरण है। इसलिए गुजरात को भी बाघों की बहाली करनी चाहिए। जो मोदी 9 साल से नहीं करना चाहते। हालांकि बाघ 18 राज्यों में मौजूद हैं, उन्हें शेरों की तुलना में 6 गुना अधिक पैसा मिलता है, लेकिन गुजरात में वे टाइगर सफारी पार्कों के लिए भुगतान भी नहीं करते हैं। सापूतारा हिल स्टेशन की तलहटी के जखाना व जोगबाड़ी गांव में 28.96 हेक्टेयर भूमि में परिसीमित अवस्था में टाइगर पार्क बनाने की घोषणा की गई है. लेकिन जंगल में बाघों को फिर से लाने के लिए कोई कदम नहीं उठाए जा रहे हैं।
अंतर्राष्ट्रीय बिग कैट्स गठबंधन
प्रोजेक्ट टाइगर आज 50 साल पूरे कर रहा है। इंटरनेशनल बिग कैट्स कोएलिशन (IBCA) को मैसूर, कर्नाटक में मैसूर विश्वविद्यालय में प्रोजेक्ट टाइगर के 50 साल पूरे होने के उपलक्ष्य में लॉन्च किया गया था। इंटरनेशनल बिग कैट गठबंधन दुनिया की 7 प्रमुख बड़ी बिल्ली प्रजातियों के संरक्षण पर ध्यान केंद्रित करेगा। इनमें बाघ, शेर, तेंदुआ, हिम तेंदुआ, प्यूमा, जगुआर और चीता शामिल हैं। ऐसे जानवरों के घर वाले देश इस गठबंधन का हिस्सा होंगे। सदस्य देश अपने अनुभवों का आदान-प्रदान कर सकेंगे। वे अधिक तेजी से अपने साथी देश की मदद करने में सक्षम होंगे। अनुसंधान, प्रशिक्षण और क्षमता निर्माण पर जोर दिया जाएगा। मिलकर इन प्रजातियों को विलुप्त होने से बचाया जा सकता है। एक सुरक्षित और स्वस्थ पारिस्थितिकी तंत्र बनाया जा सकता है।
बाघों की आबादी
अखिल भारतीय बाघ अनुमान (5वां दौर) की सारांश रिपोर्ट जारी की गई। वाघ को स्टैंडिंग ओवेशन देकर सम्मानित किया गया। परियोजना की सफलता दुनिया के लिए गर्व का क्षण है। भारत ने न केवल बाघों की आबादी को घटने से रोका है बल्कि एक पारिस्थितिकी तंत्र भी प्रदान किया है जहां बाघ पनप सकते हैं। भारत में दुनिया की बाघों की आबादी का 75% हिस्सा है। भारत में बाघ वन अभ्यारण्य का क्षेत्रफल 75,000 वर्ग किलोमीटर भूमि में फैला हुआ है। 12 साल में देश में बाघों की आबादी में 75 फीसदी की बढ़ोतरी हुई है।
अन्य देशों में बाघों की संख्या स्थिर है या घट रही है। भारत की परंपराओं और संस्कृति में इसकी जैव विविधता और पर्यावरण के लिए एक आकर्षण है।
भारत पारिस्थितिकी और अर्थव्यवस्था के बीच संघर्ष में विश्वास नहीं करता है। दोनों के सह-अस्तित्व को समान महत्व देता है।
मध्य प्रदेश में दस हजार साल पुरानी शैल कला पर बाघ का चित्रात्मक प्रतिनिधित्व पाया गया। मध्य भारत के भारिया समुदाय और महाराष्ट्र के वर्ली समुदाय सहित अन्य, बाघ की पूजा करते हैं, जबकि भारत में कई समुदाय बाघ को दोस्त और भाई मानते हैं। मां दुर्गा और भगवान अयप्पा भी बाघ की सवारी कर रहे हैं।
प्रकृति की रक्षा भारतीय संस्कृति का अंग है। भारत के पास विश्व के भूमि क्षेत्र का केवल 2.4 प्रतिशत है, लेकिन भारत ज्ञात वैश्विक जैव विविधता में 8 प्रतिशत का योगदान देता है।
नरेंद्र मोदी द्वारा किए गए विज्ञापनों को गुजरात से जोड़ने से एक तस्वीर बनती है कि उन्होंने गुजरात के साथ अन्याय किया है। उन्होंने वह नहीं किया है जो गुजरात के लिए कहा गया है।
यह गुजरात में बाघों की स्थिति है। …..
बाघों की 9 प्रजातियां
दुनिया में बाघों की कुल 9 प्रजातियां हैं। बाली, जावा, कैस्पियन बाघ की ये 3 प्रजातियां विलुप्त हो चुकी हैं। जबकि दुनिया में साइबेरियन, इंडियन, साउथ चाइना टाइगर, मलायन, इंडो चाइनीज टाइगर, सुमात्रान जैसी प्रजातियां हैं। भारत सहित कुल 13 बाघ रेंज देश हैं। इनमें बांग्लादेश, भूटान, कंबोडिया, चीन, इंडोनेशिया, लाओ पीडीआर, मलेशिया, नेपाल, म्यांमार, रूस, थाईलैंड और वियतनाम शामिल हैं। गुजरात के बाघ मर चुके हैं।
मोदी राज में गुजरात से बाघों का खात्मा किया गया
बाघ गुजरात से विलुप्त हो गया था लेकिन 25 साल बाद फिर से बाघ प्रकट हुआ है। 1993 में, मोडासा में तीन लोगों पर हमला करने के बाद 1997 की जनगणना में एक बाघ था। अब फिर दक्षिण गुजरात के तापी जिले में निजार से करीब 15 किमी. महाराष्ट्र के बाहरी इलाके में नामगाँव नामक एक छोटे से गाँव के पास हाल ही में एक बाघ रात में देखा गया था। फरवरी 2019 में महिसागर जिले के जंगल में एक बाघ का शव मिलने के बाद से बाघ का नाम गुजरात से गायब हो गया है।
100 साल पहले
करीब एक सदी पहले अहमदाबाद, खेड़ा और आणंद में भी बाघ थे। आजादी से पहले ब्रिटिश अधिकारी और तत्कालीन राजपूत राजघराने के सदस्य दांता और राजपीपला में शिकार करने जाया करते थे। इसलिए बाघ की मौत हो गई। वड़ोदरा राज्य के शाही मेहमान सूरत के आसपास शिकार और ‘ट्रॉफी शिकार’ करने जाया करते थे।
अहमदाबाद में टाइगर
1943
अक्टूबर 1943 में माउंट आबू में दो बाघों का शिकार किया गया। बाघ अहमदाबाद की सीमा में प्रवेश कर रहे थे। अहमदाबाद के कांकरिया चिड़ियाघर में पिछले 30 सालों में राजा, संगीता, सीमा समेत कुल 8 बाघ आ चुके हैं. जबकि 2008 से अब तक प्रताप, अन्नया और सफेद बाघों ने झू को अपना घर बना लिया है।
1960
जब गुजरात बंबई से अलग हुआ था, तब राज्य में कम से कम 50 बाघ मौजूद थे। जो डांग, वंसदा, धरमपुर, कपराडा, सोनगढ़, मांडवी, बिहार, नेसू, उकाई, देदियापाड़ा, नेतरंग के अलावा रत्नमहल, विजयनगर, दांता, अंबाजी और अमीरगढ़ में पाए गए।
अम्बाजी
1976 तक अंबाजी के जंगलों में बाघ रहते थे। गुजरात के बाघों की 1979 की जनगणना के बाद, गुजरात के वन्यजीव संरक्षक एम. ए. राशिद ने चेतावनी दी कि गुजरात में बाघों का अस्तित्व होना चाहिए कितनी है 10 साल बाद किए गए सर्वे में गुजरात में सिर्फ 13 बाघ पाए गए।
1992 की जनगणना में एक भी बाघ नहीं मिला।
1979 में गुजरात में बाघों की गणना में, डांग, वलसाड, व्यारा, राजपीपला, मांडवी, दांता और अंबाजी में कुल सात बाघ दर्ज किए गए थे।
1989 में गुजरात (डांग में) में 9 बाघ थे। 1993 में 5 बाघ थे और 1997 में 1 बाघ था। 2001 में इसे फिर से आधिकारिक तौर पर घोषित किया गया कि गुजरात में बाघ विलुप्त हो गए हैं।
1980 के दशक के मध्य तक बाघों को देखा जाता था। जो लोग डांग, नर्मदा और साबरकांठा क्षेत्रों में बसे हुए थे, उनकी संख्या घटती गई और वे गुजरात में विलुप्त हो गए।
1991 से 1993 तक एच. एन। जब सिंह साबरकांठा में वन अधिकारी थे, तब वे पोशिना और मेघराज लोगों से बाघों के बारे में सुनते थे।
1985 में फिर से प्रकट हुआ
राष्ट्रीय बाघ संरक्षण प्राधिकरण (NTCA) के अनुसार, 1985 में गुजरात में व्यारा तालुका के भेसखतारी इलाके में बाघ देखे गए थे। सड़क हादसे में इस बाघ की मौत हो गई। वह महाराष्ट्र में वन विभाग की टीम से कूद गया।
1993 में मेघराज में तीन लोग घायल हुए थे
वन विभाग के एक अधिकारी का कहना है कि 3-3-1993 को मेघराज की राजस्थान सीमा पर मोडासा के अस्पताल में तीन पशुओं को घायल अवस्था में भर्ती कराया गया था. गुजरात सीमा से 5 से 6 किमी के दायरे में डूंगरपुर जिले में लोगों ने एक बाघ को मारकर जमीन में गाड़ दिया। जिससे पता चलता है कि 1993 तक साबरकांठा में बाघ थे। एक बाघ जंगल में भाग गया।
2001 – बाघ को फिर से विलुप्त घोषित किया गया
2001 में वन्यजीव जनगणना के बाद, गुजरात सरकार ने घोषणा की कि राज्य में बाघ नहीं हैं।
2016 में बाघ के निशान
वाइल्डलाइफ इंस्टीट्यूट ऑफ इंडिया के वैज्ञानिक कौशिक बनर्जी के मुताबिक, नासिक के मालेगांव के पास बाघ देखे गए थे। गौरतलब है कि यह इलाका गुजरात के डांग इलाके के काफी करीब है। डांग इसलिए बाघ गणना में शामिल है। नवंबर, 2016 में दी गई एक रिपोर्ट के मुताबिक एक बाघ डांग के जंगल से 3-4 किमी दूर बताया गया था। 2016 में गुजरात सरकार ने सफारी पार्क शुरू करने का प्रस्ताव केंद्र सरकार को भेजा था। गुजरात और महाराष्ट्र की सीमा पर स्थित चिंचली बाड़ी, बोरगढ़, डांग के कई इलाकों में 2016 से बाघ के मल के नमूने पाए गए हैं। यहां बाघ गुजरात में प्रवेश करते हैं और वापस महाराष्ट्र चले जाते हैं। इस पग की वजह से एनटीपीसी ऐसे सीमावर्ती इलाकों में बाघों की आवाजाही की जानकारी हासिल करने के लिए कैमरा ट्रैप लगा सकती है।
2017 में पढ़ाई की
जुलाई 2017 में, वन अधिकारियों की एक टीम ने डांग के वन क्षेत्रों का सर्वेक्षण किया, लेकिन एक भी बाघ नहीं मिला। महाराष्ट्र नंदुरबार वन विभाग के डीसीएफ ने गुजरात-महाराष्ट्र सीमा पर कोकनीपाड़ा जंगल में बाघ होने की पुष्टि की है। सुरेश ने यह कैसे किया? पंजों के निशान नागपुर वाइल्ड लाइफ लैब से बाघ के बताए गए थे।
राज्यसभा में 2018 टाइगर बहस
6 जनवरी 2018 को राज्यसभा सांसद परिमल नाथवानी ने दावा किया कि आहवन जंगल में बाघ जिंदा हैं. मध्य प्रदेश के रातापानी टाइगर सेंचुरी से एक बाघ के गुजरात पलायन करने की खबरें आ रही हैं। सितंबर 2017 में इसकी लोकेशन जबुआ के जंगलों में मिली थी। गुजरात वन विभाग ने इस बाघ को मारक और शिवालय के आधार पर ट्रैक करने की कोशिश की। इसकी अंतिम लोकेशन गुजरात सीमा से महज बीस किलोमीटर दूर थी।
2018 – बाघों की गिनती की गई
27 जुलाई 2018 को गुजरात की सीमा के पास एक बाघ देखा गया है, जो इस बात का एक बड़ा सबूत है कि उसने हमला किया था। इससे पहले 1 जनवरी 2018 को राष्ट्रीय बाघ संरक्षण प्राधिकरण (NTCA) ने जनवरी महीने में देश भर के बाघ अभयारण्यों में जनगणना की थी. पिछले दो वर्षों के दौरान बाघ के शावक गुजरात-महाराष्ट्र और गुजरात-मध्य प्रदेश की सीमाओं पर पाए गए।
गुजरात में कभी-कभी ‘भूले’ बाघ देखने को मिल जाते हैं, लेकिन हकीकत यह है कि राज्य बनने के बाद भी बाघों के संरक्षण की तमाम कोशिशों के बावजूद उन्हें बचाया नहीं जा सका.
2022 – टाइगर सफारी पार्क बनाया जाएगा
भारत सरकार ने नर्मदा जिले में टाइगर सफारी पार्क बनाने की स्वीकृति प्रदान की। कान्हा राष्ट्रीय उद्यान से 20 करोड़ रुपये की लागत से एक नर एवं एक मादा तथा चार बाघ शावकों को लाकर 78 हेक्टेयर में नर्मदा जिले के तिलकवाड़ा क्षेत्र में पार्क बनाने का निर्णय लिया गया। छह मीटर ऊंची फेंसिंग की जाएगी। यहां 607 चौसर किमी. एक जंगल है। यह बाघों के रहने के लिए उपयुक्त स्थान है। 2016 में गुजरात सरकार ने सफारी पार्क शुरू करने का प्रस्ताव केंद्र सरकार को भेजा था। उसके लिए भारत सरकार के अधिकारियों ने दौरा किया। जिसमें तिलकवाड़ा-काकडिया क्षेत्र बाघों के लिए उपयुक्त पाया गया। गुजरात के लोगों को बाघ देखने के लिए रणथंभौर और कान्हा जाना पड़ता है। परियोजना 2022 तक पूरी हो जाएगी। 43 हेक्टेयर क्षेत्र को केवल बाघों के लिए संरक्षित किया जाएगा। कच्छ और भरूच, डांग के जंगलों में ऐसा वातावरण है जहां शाकाहारियों की अनुपस्थिति के कारण बाघ नहीं रह सकते। अगर हिरण और भैंस को 10 साल तक सुरक्षित रखा जाए तो बाघ भी वहां रह सकते हैं। ऐसे में संभावना थी कि बाघ गुजरात वापस आ सकता है। अतिरिक्त संख्या होने पर गांधीनगर, अहमदाबाद, राजकोट, सूरत, जूनागढ़ आदि चिड़ियाघरों को स्थानांतरित किया जा सकता है।
अंबरडी में सफारी पार्क
अंबारडी में सफारी पार्क के लिए 2006 में एक प्रस्ताव भेजा गया था। इसे 2008 में सैद्धांतिक मंजूरी मिल गई थी, लेकिन तकनीकी समिति की मंजूरी 2017 में ही मिली थी। फिर भी मोदी ने कुछ नहीं किया।
जलवायु गुजरात के वन क्षेत्रों में बाघों की अनुपस्थिति का कारण बताती है।
वर्ष 2010 में, 29 जुलाई को विश्व बाघ दिवस के रूप में नामित किया गया था।
भारत में मध्य प्रदेश, उत्तराखंड और कर्नाटक में बाघों की संख्या सबसे अधिक है। 2006 में, कुल संख्या 1411 थी। भारत के तत्कालीन प्रधानमंत्री मनमोहन सिंह ने 2022 तक दोहरीकरण का लक्ष्य रखा था। जो सफल रहा है। भारत में तीन राज्यों मध्य प्रदेश, कर्नाटक और उत्तराखंड में सबसे अधिक 1492 बाघ हैं।
मोदी प्रधानमंत्री बनने के बाद गिर के शेरों को पैसे देने के लिए गुजरात को थप्पड़ मारते रहे हैं। जिसकी आवाज रिलायंस के निदेशक ने सवाल पूछकर बताई है।
एक शेर के पीछे लागत
केंद्र सरकार ने पिछले तीन साल में 2967 बाघों के लिए रु. 1010.42 करोड़ और 523 शेरों के लिए रु। 32 करोड़ दिए गए हैं। 3 साल में पीछे एक शेर रु. 6,11,854 खर्च किए गए हैं। साल में 2 लाख रुपए खर्च करता है। जिसमें गुजरात सरकार की लागत 6 लाख रुपये है तो गुजरात के एक शेर पर सरकार 8 लाख रुपये खर्च कर रही है.
एक बाघ के पीछे लागत
बाघों का भी यही हाल है। सरकारें शेरों की तुलना में बाघों पर 5.50 गुना अधिक खर्च कर रही हैं। एक बाघ पर 34,05,527 रुपये खर्च किए गए हैं। सरकार एक साल में 11 लाख रुपये खर्च करती है जो एक व्यक्ति के खर्च से ज्यादा है।
शेरों की तुलना में बाघों पर अधिक खर्च करें
केंद्र सरकार द्वारा कार्यान्वित वन्यजीव आवास विकास योजना के तहत केंद्र सरकार ने प्रोजेक्ट टाइगर के लिए 1010.42 करोड़ रुपये और प्रोजेक्ट टाइगर के लिए 1010.42 करोड़ रुपये आवंटित किए हैं। 32 करोड़ का फंड दिया था। कूल ने 1042 करोड़ रुपए खर्च किए हैं।
केंद्र सरकार ने एशियाई शेर संरक्षण सहित गुजरात में वन्यजीव आवास विकास योजना के तहत क्रमशः वर्ष 2016-17, 2017-18 और 2018-19 के लिए 100,000 रुपये आवंटित किए हैं। 4.98 करोड़ रु. 5.59 करोड़ और रु। 21.42 करोड़ रुपए दिए गए। इसी अवधि के लिए, प्रोजेक्ट टिग के तहत केंद्र सरकार ने रुपये आवंटित किए हैं। 342.25 करोड़ रु. 345 करोड़ और रु। 323.17 करोड़ रुपए दिए गए।
शेर गुजरात के गिर में पाए जाते हैं, जबकि बाघ भारत के कई राज्यों और एशिया के कई देशों में पाए जाते हैं।
बाघों की संख्या शेरों से अधिक थी
शेरों की संख्या 2005 में 359 से 45.68 प्रतिशत बढ़कर 2015 में 523 हो गई, जबकि पिछली तीन जनगणनाओं में बाघों की संख्या 2010 में 1706 से 73.91 प्रतिशत बढ़कर 2018 में 2967 हो गई। इस प्रकार शेरों की आबादी बढ़ाने में सफलता मिली है। जो कि 25 साल से गुजरात पर राज कर रही बीजेपी और नरेंद्र मोदी के लिए बड़ी लड़ाई है. सिंह के गिर इलाके में 16 साल में जानवरों के खिलाफ हिंसा के 1098 मामले सामने आए। जिससे पता चलता है कि शेर खतरे में है।
कछुए और घोड़े और बाघ के लिए कुछ नहीं किया गया
भारत को माइक्रोप्लास्टिक से होने वाले प्रदूषण से निपटने के लिए समुद्री कछुआ नीति और समुद्री स्थायी प्रबंधन नीति को लागू करना पड़ा। जिसे मोदी अभी तक नहीं ला पाए हैं। दुनिया में पाई जाने वाली 7 में से 4 बिल्लियां गुजरात में पाई जाती हैं। पूर्व मुख्यमंत्री और प्रधान मंत्री नरेंद्र मोदी ने बाघों के पुनर्वास और पक्षियों को विलुप्त होने से बचाने के लिए गुजरात के लिए कुछ नहीं किया है। (गुजराती से गुलग ट्रान्सलेशन)[:]
