[:gj]નવી દિલ્હીમાં કૃષિ ભવનના પાક વિજ્ઞાન વિભાગ વિવિધ કૃષિ-ઇકોલોજીઓ માટે લગભગ 3,3૦૦ વઘું ઉપજ આપતી સંકર કૃષિ જાતો ભારતમાં શોધવામાં આવી છે. 1960ના દાયકાના મધ્ય ભાગમાં હરીત અને 1990ના દાયકાના પીળા ક્રાંતિનો યુગ આવ્યો હતો. 1950-51થી અનાજ, મસ્ટર્ડ અને કપાસમાં રાષ્ટ્રીય સરેરાશ ઉત્પાદકતામાં 2-4 ગણો વધારો થયો છે. જોકે તેના કારણે ભારતમાં સ્થાનિક બિયારણો હતા તે નાશ પામ્યા છે.
1970 ના દાયકામાં અનાજની મોતી બાજરી અને સંકર કપાસ વિકસાવનાર વિશ્વમાં પ્રથમ ભારત હતો. કપાસ સંકર ગુજરાતના નવસારીમાં વિશ્વમાં પહેલી જાત તૈયાર થઈ હતી. એરંડા, કેસર, ચોખા અને મસ્ટર્ડ જેવા બિનપરંપરાગત પાક સહિત અન્ય પાકમાં પણ સંકર બિયારણ આવ્યા છે.
સંકર બિયારણો ઊંચી ઉપજ ઉપરાંત સારા પોષક મૂલ્ય ધરાવે છે. સારી ગુણવત્તાવાળા પ્રોટીન મકાઈ (ક્યુપીએમ) અને બેબી કોર્નમાં સિંગલ ક્રોસ સંકર બિયારણ તૈયાર કરાયા છે. કઠોળ અને અન્ય પાકમાં નવા બિયારણ આવતાં વાવેતર વિસ્તાર વધારી શકાયો છે.
સરસવમાં પુરૂષ જીન અલગ તારવીને સંકર જાત તૈયાર કરી છે.
બાસમતી
બાસમતી ચોકાની નવી જાતો વિકસાવી છે. જે રોગ પ્રતિકાર શક્તિ ધરાવે છે અને સારી ગુણવત્તા આપે છે. ક્લોન તૈયાર થઈ શક્યા છે. ટ્રાન્સજેનિક ચોખામાં જનીનને માન્યતા મેળવી શકાઈ છે. લાંબા ચોખા, સુગંધિત ચોખા તૈયાર કરેલા છે.
33 મોટા પાકમાં ડીએનએ ફિંગરપ્રિન્ટિંગ તૈયાર કરાયા છે.
NBPGR, નવી દિલ્હી ખાતે પાક અને તેમના જંગલી ઉત્પાદનોની 3,46,૦૦૦ થી વધુના જર્મેપ્લાઝમ એક્સેસન્સ અને એનબીએઆઈએમ, માઉ ખાતે 2, 517 સુક્ષ્મસજીવોની સંસ્કૃતિઓ (394 બેક્ટેરિયલ, 2, 077 ફંગલ, 36 એક્ટિનોમિસેટ્સ અને 10 યીસ્ટ એક્સેસન્સ) સંરક્ષિત છે; આઈઆઈઆરઆઈ, નવી દિલ્હી ખાતે 175,000 થી વધુ જીવાતોની જાતિઓનું ડિજિટલ ડેટાબેઝ તૈયાર કરાયું છે.
એનબીપીજીઆર, નવી દિલ્હી ખાતે સંભવિત મૂલ્ય ધરાવતા પ્લાન્ટના જર્મેપ્લાઝમની નોંધણી અને દસ્તાવેજીકરણની એક પદ્ધતિની સ્થાપના કરી છે.
સોફ્ટવેરનો ઉપયોગ કરીને કૃષિ પાકના ડિજિટલાઇઝ્ડ ડેટાબેઝ તૈયાર થયા છે. ભારતીય પરિસ્થિતિ માટે 35 પાક માટે ડીએસ પરીક્ષણ પરિમાણો વિકસિત કર્યા છે.
મેગા સીડ પ્રોજેક્ટ દ્વારા 2006-07 દરમિયાન એક વર્ષમાં 6,06,000 ક્વિન્ટલની સુધારેલી જાતોના બીજ ઉત્પાદન બમણા કર્યા છે.[:]
