[:gj]ગાંધીનગર, 12 ઓક્ટોબર 2020
પોરબંદર અને જૂનાગઢના 7 તાલુકાના ઘેડ વિસ્તારના 107 ગામ છે. જેમાં જૂનાગઢ જિલ્લાના 3 તાલુકાના 28 ગામો ઘેડમાં આવે છે. 24 વર્ષ પહેલા જૂનાગઢ જિલ્લો એક હતો. કેશોદના 11 ગામ, માણવદરના 4, માંગરોળના 13 ગામ છે. તમામ ગામો ઊંચા ટીંબા પર વસાવેલા છે. કારણ કે ભાદર, ઓઝત, મઘુવેતી, બિલેશ્વરી નદીની છેલ-પાણી આવે છે અને ઘેડમાં તે ચારેકોર ફેલાઈ જાય છે. સમદ્રમાં પહેલાં મળતી નથી.
ચોમાસામાં 107 ગામોની ખેતીની જમીન પાણીમાં ડૂબી જાય છે. કુતિયાણા નેશનલ હાઈવેથી ઘેડ વિસ્તાર શરૂં થાય છે. જે સમુદ્દ સુધી જાય છે. માઘવપુર તેનું મુખ્ય કેન્દ્ર છે. નવા બંદર પાસે ભાદર નદી મળે છે. ત્યાં રેતીના પાળા સમુદ્ર કિનારે બની જાય છે. રકાબી આકારનો આ પ્રદેશ છે તેથી અહીં સદીઓથી પાણી ભરાઈ રહે છે. નળ સરોવરની જેમ. જો નવા બંદર બારુ ન ખૂલે તો જન્માસ્ટમી સુધી પાણી ઘેડમાં ભરાયેલા રહે છે.
ત્યાર પછી ખેતી શરૂ થાય છે જેમાં દેશી વણ-કપાસ, પગુંઘળી, જુવાર, ચણાનો પાક થાય છે. વાવેતર પછી ત્યાં કોઈ મહેનત નથી. નિંદણ પણ કરવું પડતું નથી. એશિયાનો સૌથી મોટો મનાતો અમીપુર બંધ અહીં છે.
પાંદડી
ગુજરાતની શાકની રાણી પાંદડી ભાજીનું શાક અહીં એક સ્થળે થાય છે. દિવાળીના તહેવારો આવે એટલે પાંદડીનું શાક અહીં ભરપુર ખવાય છે. પાંદડી વેચાય છે. ભરાયેલા પાણી સુકાતા પાંદડીનું વાવેતર થાય છે. તેની વાલોળની જેમ શીંગ થાય છે. જેમાં 4-6 દાણા હોય છે. આ શીંગના કઠોળની ભારે માંગ છે. એક કિલોના રૂ.300 કે વઘું હોય છે. લીલી પાંદડીના દાણાં કાઢવા માટે અંદરથી કેટલાંક પડ કાઢવા પડે છે.
ત્યાર બાદ લીલી છાલ અને કઠોળનો ઉપયોગ થાય છે. પાંદડીને ગમે તે શાક સાથે પણ ઉમેરી શકાય છે. ઓરિયાનું શાક બનાવતાં પહેલા તેના સુકા બીં રાત આખી પલાળી રાખવામાં આવે છે. ત્યાર બાદ તેને બાફી દેવામાં આવે છે. રીંગણ સાથે તેનો અનોખો સ્વાદ આવે છે.
ઘેડમાં સાથે જુવાર કે બાજરાનો રોટલો ખાવામાં આવે છે. લીલા વટાણાની વાટેલી લીલા મરચા સાથેની ચટણી ખવાય છે.
ઘેડમાં કાળા મગ થાય છે. કાળા મગની અને લાલ ચોખાની ખીચડી સાથે લીલી પાંદડીનું શાક અનેરો સ્વાદ આપે છે.
અહીં વિપુલ પ્રમાણમાં પાંદડી પાકે છે, ત્યારે તેના બીમાંથી દાળ બને છે જેને ઓરીયા કહેવામાં આવે છે. દાળ આખું વર્ષ ખાઈ શકાય છે.
પરંપરા લુપ્તતાના આરે
ઘેડ પ્રદેશ જુવાર (ગુંધરી), મગ, ચણા, દેશી કપાસનું મોટું ઉત્પાદન મેળવે છે. કાંપ વાળો પ્રદેશ છે. પાણી વગર માત્ર ભેજથી ટુકડા ઘઉં પાકે છે. અમદાવાદના ભાલીયા ઘઉંની જેમ. અહીં પાંદડી, ઘઉં ઉપરાંત જુવાર-ગુંધરી, અડદ અને કાળા મગની ભારે માંગ છે. સારા ભાવ ન મળતા અને ઊંચું ઉત્પાદન ન આવતી આ જાતો હવે આર્થિક રીતે પોસાય તેમ નથી રહી તેથી ખેડૂતો વેપાર અર્થે વાવતા ઓછા થઈ રહ્યાં છે. પોતાના ઘર માટે ખાવા માટે વાવેતર કરે છે. જો જૂનાગઢ કૃષિ વિશ્વ વિદ્યાલય બીયારણના સુધારા માટે કંઈ નહીં કરે તો આ અનોખી જાતો લુપ્ત થવાની તૈયારીમાં છે.
અહીંના સીણો, કાંદા, લસણ, ડાંગરની કેટલીક સ્થાનિક અનોખી જાતો તો હવે રહી નથી. ઘેડના લાલા કાંઠાવાળા ઘઉં, સફેદ ટુકડા ઘઉં, લાલ-કાળા રંગની ડાંગર હવે ઓછી થઈ ગઈ છે. થોડા વર્ષોમાં તેનું વાવેતર નહીં થાય.
ચોમાસાની ખેતી નહીં
ચોમાસાની અહીં ખેતી નથી. ચોમાસા પછીના 8 મહિનાની અહીં ખેતી થાય છે. આવો પ્રદેશ ભારતમાં અમદાવાદના ભાલ સિવાય ક્યાંય નથી. ઘેડની પરંપરાગત ખેતી હવે ઓછી થવા લાગી છે.
ભગવાન કૃષ્ણની યાદો
આ પ્રદેશમાં ભગવાન કૃષ્ણએ રૂક્ષ્મણી સાથે માધુપરમાં લગ્ન કર્યા હતા. તેનું રહસ્ય કુંવારી ભૂમિ અને અહીંની અનોખી ખેતીના પાકવાનો હોઈ શકે છે.
18 વર્ષનો અનુભવ
ઘેડમાં 18 વર્ષ શિક્ષક રહેલા ડાહ્યાલાલ ગરેજા (9687756966) કહે છે કે, અત્યારે ઘેડમાં પામી ભરેલા છે. અહીંના પાકની મીઠાશ અલગ હોય છે. વગર પાણીએ પાક થાય છે. કાળા મગ અને ઓરિયા-ઝાલરી અહીંની ખાસાયત છે. માઘુપરની પાસેના 3 ગામોમાં લાલ ચોખા પાકે છે. જેની સૌરાષ્ટ્ર બહાર માંગ છે. આ વર્ષે વધું વરસાદ હોવાથી લાલ ચોખા થઈ શક્યા નથી. જેની મીઠાશ અલગ હોય છે. ચોમાસા નબળા થતાં ગયા તેમ અહીંના વિશિષ્ઠ પાકોનું વાવેતર ઘટતું ગયું છે. તેમ તેમણે જણાવ્યું હતું.
ચીનની જેમ કાળી ચા
અહીં ચીનની જેમ દૂધ વીનાની કાળી ચા પીવાય છે. આખું ગુજરાત દૂધ સાથે નુકસાન કરે એવી ચા પીવે છે પણ અહીંના લોકો અનોખા સ્વાદની કાળી ચા પીવે છે. જેમાં લીંબુનો રસ નાંખે છે. જે ઘેડ પ્રદેશનું આગવું પીણું છે. કાળી ચાને કાફી કહે છે. તે એટલું સ્વાદીષ્ટ લાગે છે કે વારંવાર તે પિવાનું મન થાય છે. ચોમાસામાં 4 મહિના દુનિયાથી અલગ થઈ જતાં આ પ્રદેશમાં પશુ રાખવા મુશ્કેલ છે. તેથી દૂધની ચાના બદલે કાળી ચાનો વિકલ્પ આવ્યો હોઈ શકે છે.[:en]Gandhinagar, 10 october 2020
There are 107 villages in the Ghed area of Porbandar and 7 taluks of Junagadh. In which 28 villages of 3 taluks of Junagadh district fall under Ghed. Junagadh district was one 24 years ago. There are 11 villages of Keshod, 4 villages of Manavadar and 13 villages of Mangrol. All the villages are situated on hills. Because the water of the rivers Bhadar, Ojat, Maghuvati, Bilveswari comes and spreads to all the sheep.
In the monsoon, the agricultural land of 107 villages is submerged. The Ghed area starts from the Kutiyana National Highway. Which leads to the ocean. Maghavpur is its main center. Bhadar River meets near the new port. Like a tap lake. If the new port bar does not open, water will remain till Janmashtami.
After that cultivation is started in which native cotton, legumes, sorbet, gram, crops are taken. There is no hard work after sowing. Do not even have to do weeding, Asia’s largest Amipur dam is here.
Odia – Leaf – beans
The queen of vegetables of Gujarat, leafy vegetables are grown here at one place. When the festival of Diwali comes, leafy vegetables are eaten here in abundance. Odia are sold. Dried water filled Odia are applied. Which consists of 4-6 seeds. Odia beans are in high demand. 300 rupees or more per kg.
beans are used. Odia can also be combined with any vegetable. Odia soaked overnight before cooking. It is then boiled. Brinjal has a unique taste.
Black mugs. Green leafy vegetables with black Mung and red rice give the flavor.
Tradition
There is a large production of jowar (gundhari), mug, gram, indigenous cotton in the Ghad region. There is a silt area. Moisture – crops grow without water. Like Ahmedabad’s Bhalia Wheat. Apart from petals and wheat, there is a huge demand for sorbet, urad and black mug. These varieties are no longer economically viable because they do not receive good prices and high yields, so farmers are reducing them to farming for commercial purposes. Famine is also a cause. Planting is done to eat for your home. If Junagadh Agricultural University does nothing to improve the seeds, then these unique varieties are on the verge of extinction. Apart from selling land, BJP’s Vijay Rupani government will do nothing here.
There are some unique local varieties of sesame, onion, garlic and paddy. Red-red wheat, white pieces of wheat, red-black paddy are now rare. It will not be planted in a few years.
No monsoon farming
Monsoon farming is not done here. It is cultivated here 8 months after the monsoon. Such an area is nowhere in India except Bhal in Ahmedabad. Traditional ghee farming is decreasing now.
Memories of lord krishna
In this region Lord Krishna was married to Rukmani in Madhupur. Its secret may be the ripening of virgin land and its unique fields.
18 years’ experience
Dahyalal Gareja (9687756966), who was a teacher in Ghad for 18 years, says that the sweetness of today’s crops is different. The crop is harvested without water. Kale Mung and Oriya-Jalari are the specialty here. Red rice is grown in 3 villages near Maghupar. Which is in demand outside Saurashtra. Red rice could not be harvested this year due to heavy rains. Whose sweetness is different. As the monsoon weakens, the cultivation of certain crops is decreasing. he said.
Black tea like china
Black tea without milk is drunk here like China. The whole of Gujarat drinks harmful tea with milk but people here drink black tea with a unique taste. In which lemon juice is added. Which is the major drink of the Ghed region. Black tea is called coffee. It tastes so good that it often makes you feel like drinking it. It is difficult to keep cattle in this area because it is isolated from the world for 4 months in the monsoon. Then milk tea may have replaced black tea.[:hn]गांधीनगर, 10 ओक्टोबर 2020
पोरबंदर और जूनागढ़ के 7 तालुका के घेड क्षेत्र में 107 गाँव हैं। जिसमें जूनागढ़ जिले के 3 तालुका के 28 गांव घेड के अंतर्गत आते हैं। जूनागढ़ जिला एक 24 साल पहले था। केशोद के 11 गाँव, मानवादर के 4 गाँव और मांगरोल के 13 गाँव हैं। सभी गाँव ऊँची पहाड़ियों पर स्थित हैं। क्योंकि भादर, ओजत, माघुवती, बिल्वेश्वरी नदियों का पानी आता है और यह सभी भेड़ों में फैल जाता है। सागर में पहले नहीं मिला।
मानसून में, 107 गाँवों की कृषि भूमि जलमग्न हो जाती है। घेट क्षेत्र कुटियाना राष्ट्रीय राजमार्ग से शुरू होता है। जो सागर तक जाती है। माघवपुर इसका मुख्य केंद्र है। भादर नदी नए बंदरगाह के पास मिलती है। वहां रेत के टीले समुद्र का किनारा बन जाते हैं। यह क्षेत्र तश्तरी के आकार का है इसलिए यह सदियों से बह रहा है। एक नल की झील की तरह। यदि नया पोर्ट बार नहीं खुलता है, तो जन्माष्टमी तक भेड़ों में पानी बना रहेगा।
उसके बाद खेती शुरू की जाती है जिसमें देशी कपास, फलियां, शर्बत, चना की फसल ली जाती है। बोने के बाद कोई मेहनत नहीं होती। निराई भी नहीं करनी है एशिया का सबसे बड़ा अमीपुर बांध यहाँ है।
ओड़िया – पत्ती – पंखुड़ी – सींग
गुजरात की सब्जियों की रानी, पत्तेदार सब्जियाँ यहाँ एक स्थान पर उगाई जाती हैं। जब दीवाली का त्यौहार आता है, तो यहाँ पत्तेदार सब्जियाँ बहुतायत में खाई जाती हैं। पंखुड़ी बिक जाती है। भरे हुए पानी के सूखे पंखुड़ियों को लगाया जाता है। इसमें सींग होते हैं। जिसमें 4-6 बीज होते हैं। ये सींग की फलियाँ उच्च माँग में हैं। प्रति किलो 300 रुपये या उससे अधिक। हरी पंखुड़ी के बीज को हटाने के लिए, कुछ परत को अंदर से निकालना होगा।
फिर हरे छिलके और फलियों का उपयोग किया जाता है। पंखुड़ियों को किसी भी सब्जी के साथ भी जोड़ा जा सकता है। ओड़िया सब्जियां पकाने से पहले रात भर भिगो दी जाती हैं। इसे फिर उबाला जाता है। बैंगन का एक अनोखा स्वाद है।
घेड के साथ सोरघम या बाजरे की रोटी खाई जाती है। हरी मटर की चटनी खाई जाती है।
भेड़ों में काले मग होते हैं। काले मुगनी और लाल चावल के साथ हरी पत्तेदार सब्जियां हवाई स्वाद देती हैं।
जब पंखुड़ियों यहाँ बहुतायत से पकती हैं, तो इसके बीजों से दाल बनाई जाती है, जिसे ओरिया कहा जाता है। दाल को पूरे साल खाया जा सकता है।
परंपरा लुप्त होने के कगार पर है
घेड क्षेत्र में ज्वार (गुंधारी), मग, चना, देसी कपास का बड़ा उत्पादन होता है। एक सिल्ट क्षेत्र है। नमी – पानी के बिना फसल होती है। जैसे अहमदाबाद का भलिया गेहूं। पंखुड़ियों और गेहूं के अलावा, शर्बत, उड़द और काले मग की भारी मांग है। ये किस्में अब आर्थिक रूप से व्यवहार्य नहीं हैं क्योंकि उन्हें अच्छी कीमतें और उच्च पैदावार नहीं मिलती है, इसलिए किसान उन्हें वाणिज्यिक उद्देश्यों के लिए खेती कम कर रहे हैं। अकाल भी एक कारन है। अपने घर के लिए खाने के लिए पौधरोपण किया जाता है। अगर जूनागढ़ कृषि विश्वविद्यालय बीजों को बेहतर बनाने के लिए कुछ नहीं करता है, तो ये अनोखी किस्में विलुप्त होने के कगार पर हैं। जमीन बेचने के अलावा भाजपाकी विजय रूपानी सरकार अहां कुछ नहीं करेगी।
तिल, प्याज, लहसुन, धान की कुछ अनोखी स्थानीय किस्में नहीं हैं। घेड के लाल-लाल गेहूं, गेहूं के सफेद टुकड़े, लाल-काले धान अब दुर्लभ हैं। इसे कुछ सालों में नहीं लगाया जाएगा।
मानसून की खेती नहीं
मानसून की खेती यहाँ नहीं होती है। मानसून के 8 महीने बाद यहां पर खेती होती है। अहमदाबाद में भाल को छोड़कर ऐसा क्षेत्र भारत में कहीं नहीं है। पारंपरिक घेड खेती अब कम हो रही है।
भगवान कृष्ण की यादें
इस क्षेत्र में भगवान कृष्ण का विवाह रुक्मणी से मधुपुर में हुआ था। इसका रहस्य कुंवारी भूमि और यहां के अनूठे खेत का पकना हो सकता है।
18 साल का अनुभव
डाह्यालाल गारेजा (9687756966), जो 18 वर्षों से घेड में शिक्षक थे, का कहना है कि अब की फसलों की मिठास अलग है। पानी के बिना फसल काटा जाता है। काले मुंग और उड़िया-जलारी यहां की खासियत हैं। माघूपार के पास 3 गांवों में लाल चावल उगाया जाता है। जो सौराष्ट्र के बाहर मांग में है। इस साल भारी बारिश के कारण लाल चावल की कटाई नहीं की जा सकी। जिसकी मिठास अलग हो। जैसे-जैसे मानसून कमजोर होता है, वैसे-वैसे कुछ खास फसलों की खेती कम हो रही है। उसने कहा।
चीन की तरह काली चाय
बिना दूध की काली चाय यहां चीन की तरह पिया जाता है। पूरा गुजरात दूध के साथ हानिकारक चाय पीता है लेकिन यहाँ के लोग एक अनोखे स्वाद के साथ काली चाय पीते हैं। जिसमें नींबू का रस मिलाया जाता है। जो घेड क्षेत्र का प्रमुख पेय है। ब्लैक टी को कॉफी कहा जाता है। इसका स्वाद इतना अच्छा होता है कि यह अक्सर आपको इसे पीने का मन करता है। इस क्षेत्र में मवेशियों को रखना मुश्किल है क्योंकि यह मानसून में 4 महीने के लिए दुनिया से अलग हो जाता है। तो हो सकता है कि काली चाय की जगह दूध वाली चाय ने ले ली हो।[:]
