બંધારણને પડકારતાં મોદીના 10 વર્ષ અને મુસલમાનો સામેના કાયદા

10 years of Modi challenging the Constitution and anti-Muslim laws संविधान और मुस्लिम विरोधी कानूनों को चुनौती देते मोदी के 10 साल

નવી દિલ્હી, 3 મે 2024
નરેન્દ્ર મોદી ગુજરાતના પહેલાં પ્રવાસ પતાવીને બંગાળ ગયા છે. તેઓ ચૂંટણીમાં મુસ્લિમોને ભારતના ઘુસણખોર કહી રહ્યાં છે. કોંગ્રેસને મુસ્લિમ લીગ કહી રહ્યાં છે. ત્યારે હમણાં ઘણાં કાયદાઓ એવા બન્યા છે જેમાં બંધારણના સર્વધર્મનો ભંગ કરે છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી દરેક સભામાં મુસલમાન, પાકિસ્તાન અને મુસ્લિમ લીગનો ઉલ્લેખ કરીને ટર પેદા કરી રહ્યાં છે. તેનો લાભ મત મેળવવા કરી રહ્યાં છે. તેમની વાત એટલા માટે ગંભીર છે કે તેઓ બંધારણ બદલવામાં નહીં આવે એવી ક્યાંય વાત કરતા નથી. માત્ર અનામત માટે બંધારણ નહીં બદલાય એવું કહી રહ્યાં છે.

અનેક કાયદાઓ દ્વારા ભારતમાં હવે આમેય બંધારણનો હેતુ મારી નંખ્યા છો.

ભારતનું બંધારણ વિભાજનની ઉન્મત્ત ધાર્મિક હિંસાના ઘેરા પડછાયા વચ્ચે લખવામાં આવ્યું હતું. નવી સરહદની બંને બાજુના હિંદુઓ, મુસ્લિમો અને શીખોએ 10 લાખથી વધુ લોકોની હત્યા કરી હતી અને દોઢ કરોડ લોકોને તેમના વતનમાંથી ઉખેડી નાખ્યા હતા.

અવિભાજિત ભારતની પશ્ચિમ અને પૂર્વ બાજુઓમાંથી કોતરવામાં આવેલ પાકિસ્તાન, મુસ્લિમો દ્વારા અને તેમના માટે એક દેશ તરીકે બનાવવામાં આવ્યું હતું. ભારતના લોકોએ, બંધારણ સભામાં તેમના 389 પ્રતિનિધિઓ દ્વારા, ત્રણ વર્ષથી વધુ સમય સુધી ચાલેલી ચર્ચામાં, એક જબરજસ્ત પ્રતિજ્ઞા લીધી કે સ્વતંત્ર ભારત એક ધર્મશાહી રાજ્ય નહીં હોય.

ભારતીય બંધારણની પ્રસ્તાવનામાં માત્ર ત્રણ દાયકા પછી “સેક્યુલર” શબ્દ ઉમેરવામાં આવ્યો હોવા છતાં, બંધારણ લખતી વખતે તેનો હેતુ સ્પષ્ટ હતો.

ભારતીય બંધારણની પ્રસ્તાવનામાં માત્ર ત્રણ દાયકા પછી “સેક્યુલર” શબ્દ ઉમેરવામાં આવ્યો હોવા છતાં, બંધારણ લખતી વખતે તેનો હેતુ સ્પષ્ટ હતો. ભારત ધર્મનિરપેક્ષ લોકતાંત્રિક પ્રજાસત્તાક બનશે.

ભારતના બંધારણીય બિનસાંપ્રદાયિકતાના ઘણા અર્થ છે. રાજ્યનો કોઈ ધર્મ નહીં હોય. તે પ્રામાણિકપણે તમામ ધર્મોથી સમાન અંતરે રહેશે. દરેક ધર્મના લોકોને, બહુમતી અને લઘુમતી બંનેને માત્ર આચરણ કરવાની જ નહીં પરંતુ તેમની ધાર્મિક માન્યતાઓનો પ્રચાર કરવાની પણ સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા હશે.

બંધારણીય નૈતિકતાનું ઉલ્લંઘન કરતી વખતે રાજ્યને ધાર્મિક વ્યવહારમાં દખલ કરવાનો અધિકાર જ નહીં પરંતુ ફરજ પણ છે. તમામ લઘુમતી ધર્મોના લોકોને બહુમતી ધર્મના લોકોની સમાન નાગરિકતાના અધિકારો આપવામાં આવશે.

આ અધિકારોનું રક્ષણ કરવું અને ધર્મના આધારે રાજ્ય કોઈપણ રીતે ભેદભાવ ન કરે તે સુનિશ્ચિત કરવાની રાજ્યની ફરજ રહેશે.

ભારતીય પ્રજાસત્તાકની રચના દરમિયાન ભારતીય ધર્મનિરપેક્ષતાની પ્રથા ક્યારેય સંપૂર્ણ ન હતી. શરૂઆતથી, પરંતુ ખાસ કરીને 1964 માં ભારતના પ્રથમ વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુના અવસાન પછી, નવી દિલ્હીમાં તેમજ વિવિધ રાજ્યોની રાજધાનીઓમાં અનુગામી સરકારોએ ઘણી વખત બિનસાંપ્રદાયિક લોકશાહીના બંધારણીય સિદ્ધાંતો સાથે વિવિધ રીતે સમાધાન કર્યું છે.

પરંતુ ધર્મનિરપેક્ષતાની ઇમારત હજુ પણ આ હુમલાઓથી બચી છે. અત્યાર સુધી. વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વના દાયકામાં એવા ઉગ્રતાના હુમલાઓ જોવા મળ્યા છે કે ઘણાને ડર છે કે બંધારણની પ્રસ્તાવનાના અક્ષર અને ભાવના હોવા છતાં, ભારત પહેલેથી જ એક ધર્મશાહી રાજ્ય, એક હિન્દુ રાષ્ટ્રમાં ફેરવાઈ ગયું છે.

મોદીના નેતૃત્વના દાયકામાં બિનસાંપ્રદાયિક લોકશાહીના ગઢમાં અનેક સ્પષ્ટ ઘૂસણખોરી જોવા મળી. આનાથી ધાર્મિક સ્વતંત્રતા અને સરખા નાગરિકત્વના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન થાય છે.

આ અધિકારોનું રક્ષણ કરવું અને ધર્મના આધારે રાજ્ય કોઈપણ રીતે ભેદભાવ ન કરે તે સુનિશ્ચિત કરવાની રાજ્યની ફરજ રહેશે.

મુસ્લિમોની સમાન નાગરિકતાના સિદ્ધાંત પર હુમલો કરે છે. બીજો આંતર-ધાર્મિક લગ્ન માટે ધર્મ પરિવર્તનને અપરાધ માને છે. આ નાઝી જર્મનીના ન્યુરેમબર્ગ કાયદાનો પડઘો પાડે છે.

નાઝી યુગ દરમિયાન ન્યુરેમબર્ગનું વિશેષ મહત્વ હતું, આંશિક રીતે જર્મનીના કેન્દ્રમાં તેનું સ્થાન હોવાને કારણે. ન્યુરેમબર્ગ કાયદા એડોલ્ફ હિટલર દ્વારા સપ્ટેમ્બર 1935માં જર્મનીમાં નાઝી શાસનના વર્ષો દરમિયાન બર્લિનની બહાર યોજાયેલી રીકસ્ટાગની એકમાત્ર બેઠકમાં ન્યુરેમબર્ગમાં એક વિશાળ વિજય રેલી પછી જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા.

ન્યુરેમબર્ગ કાયદાએ યહૂદી જર્મનો પાસેથી નાગરિકત્વના અધિકારો છીનવી લીધા અને આંતર-ધાર્મિક વૈવાહિક અને જાતીય સંબંધોને ગુનાહિત ઠેરવ્યા. રીક નાગરિકતા કાયદાએ ફક્ત જર્મનોને જ રીક નાગરિક બનવા માટે લાયક બનાવ્યા.

બાકીના – મુખ્યત્વે યહૂદીઓ, પણ સિંટી અને રોમા અને કાળા લોકો – કોઈપણ નાગરિકતા અધિકારોથી વંચિત રાજ્ય વિષય તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યા હતા. અગાઉ પણ, હિટલરે 1933 માં યહૂદી વ્યવસાયોનો રાષ્ટ્રીય બહિષ્કાર જાહેર કર્યો હતો અને કાયદા દ્વારા કહેવાતા બિન-આર્યને નાગરિક સેવા અને કાનૂની પ્રેક્ટિસ અને શિક્ષણ જેવા વ્યવસાયો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો.

બીજો ન્યુરેમબર્ગ કાયદો જર્મન રક્ત અને જર્મન સન્માનના રક્ષણ માટેનો કાયદો હતો, જેણે યહૂદીઓ અને ‘આર્યન’ જર્મનો વચ્ચે લગ્ન અને જાતીય સંબંધોને ગેરકાયદેસર ઠેરવ્યા હતા. ઉલ્લંઘન કરનારાઓને જેલ અને એકાગ્રતા શિબિરોમાં કેદની સજા કરવામાં આવતી હતી, જે ઘણીવાર મૃત્યુમાં પરિણમી હતી.

આ બે ન્યુરેમબર્ગ કાયદાએ જર્મનીના યહૂદીઓને બિન-નાગરિક બનાવ્યા અને યહૂદીઓ અને જર્મનો વચ્ચેના લગ્ન અને જાતીય સંબંધોને ગુનાહિત બનાવ્યા. શું મોદીના ભારતમાં પસાર થયેલા કાયદા ન્યુરેમબર્ગ કાયદાને પ્રતિબિંબિત કરે છે?

2019ની શિયાળામાં પસાર થયેલા ભારતના નાગરિકતા સુધારા કાયદાએ સ્વતંત્ર ભારતમાં અત્યાર સુધીના સૌથી મોટા શાંતિપૂર્ણ જન બળવાને વેગ આપ્યો હતો, જેમાં માત્ર મુસ્લિમ નાગરિકો જ નહીં પરંતુ દરેક ધર્મ અને ઓળખના હજારો લોકો આ કાયદાનો વિરોધ કરવા માટે જોડાયા હતા.

ભારતીયો આ કાયદાના જોખમોની ઝડપથી પૂર્વાનુમાન કરવામાં સક્ષમ હતા અને પ્રથમ વખત વ્યક્તિના નાગરિકત્વના અધિકારને નિર્ધારિત કરવા માટે ધાર્મિક ઓળખનો ઉપયોગ કર્યો. પાતળી ધાર જોઈ કે જે ભારતના બિનસાંપ્રદાયિક લોકશાહીને ઉથલાવી શકે.

આ સુધારા માટે સરકારી નેતાઓ દ્વારા આપવામાં આવેલો તર્ક એ હતો કે તે માનવતાવાદી શરણાર્થી કાયદો છે જે પડોશી દેશોમાંથી લઘુમતીઓને સહાય અને આશ્રય આપવા માટે રચાયેલ છે.

મોદીના નેતૃત્વના દાયકામાં બિનસાંપ્રદાયિક લોકશાહીના ગઢમાં અનેક સ્પષ્ટ ઘૂસણખોરી જોવા મળી.

ભારતનો 2019 નાગરિકતા કાયદો શા માટે ત્રણ મુસ્લિમ બહુમતી ધરાવતા દેશો – અફઘાનિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ અને પાકિસ્તાનના બિનદસ્તાવેજીકૃત વ્યક્તિઓને નાગરિકતા માટે અરજીઓ લેવી તે અંગે પણ કોઈ સ્પષ્ટતા નથી.

ભારતના પડોશના લગભગ દરેક દેશમાં – પાકિસ્તાનમાં હિન્દુઓ, ખ્રિસ્તીઓ અને અહમદીઓ માટે ધાર્મિક અત્યાચાર એ ગંભીર વાસ્તવિકતા છે; અફઘાનિસ્તાનમાં હિંદુઓ, શીખો અને હજારા શિયાઓ; ચીનમાં ઉઇગુર મુસ્લિમો અને તિબેટીયન; મ્યાનમારમાં રોહિંગ્યા મુસ્લિમો; શ્રીલંકામાં તમિલ હિંદુઓ અને મુસ્લિમો; અને બાંગ્લાદેશમાં હિન્દુઓ છે.

માનવતાવાદી વિચારસરણી પ્રમાણે ભારતે ભારતના પડોશમાં સૌથી વધુ ક્રૂરતાથી અત્યાચાર ગુજારવામાં આવતી લઘુમતીઓ માટે શા માટે તેના દરવાજા ખોલવા જોઈએ નહીં?

ઇઝરાયેલ દરેક યહૂદી વ્યક્તિનું કુદરતી ઘર છે, તેમ ભારત વિશ્વમાં ગમે ત્યાંથી હિન્દુઓનું કુદરતી ઘર ગણાયું છે. આ વાત જ બિનસાંપ્રદાયિક વિચારથી દૂર ધકેલે છે.

ભારતમાં હિંદુ, મુસ્લિમ, આદિવાસી, દલિત, ખ્રિસ્તી, શીખ, બૌદ્ધ, જૈનન, પારસી અને નાસ્તિક વસ્તીનો ભાગ છે.

2019 ના નાગરિકતા સુધારો કાયદો અને 2024માં મુસ્લિમોને “ઘુસણખોર” તરીકે કલંકિત કરતી જાહેર ઘોષણાઓ મોદી અને શાહ કરી રહ્યાં છે. “ઘૂસણખોર” શબ્દ આ જમીન પર કબજો લેવાનું ઘાતક કાવતરું સૂચવે છે જે સત્તાવાર રીતે તેમની નથી.

ન્યુરેમબર્ગ કાયદાએ યહૂદી જર્મનો પાસેથી નાગરિકત્વના અધિકારો છીનવી લીધા અને આંતર-ધાર્મિક વૈવાહિક અને જાતીય સંબંધોને ગુનાહિત ઠેરવ્યા.

પરંતુ જો કોઈ બિનદસ્તાવેજીકૃત હિંદુ છે, તો કોઈને ચિંતા કરવાની કોઈ જરૂર નથી કારણ કે નાગરિકતા સુધારા કાયદા સાથે હવે કાનૂન પુસ્તકો પર, કોઈને બાંગ્લાદેશથી સતાવેલ હિંદુ ગણવામાં આવશે અને તેની નાગરિકતાનો નિર્ણય ઝડપથી લેવામાં આવશે.
જો કોઈ મુસ્લિમ હોત તો આ માન્યતાના રક્ષણનો ઇનકાર કરવામાં આવશે.

સાચા ભારતીય બનવા માટે તમામ ધર્મોનું સન્માન કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. છતાં અન્ય ધર્મમાં લગ્ન કરતા અટકાવવા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે એવું લોકો હવે માનવા લાગ્યા છે.

નીચલી જાતિના લોકો સાથે લગ્ન કે સામાજિક વ્યવહારો કરવા તે ખતરનાક છે. ભારત એવા યુગલો માટે લાંબા સમયથી ખતરનાક સ્થળ છે જેઓ અન્ય ધર્મો અથવા ‘નીચલી’ જાતિના લોકો સાથે રહેવાનું પસંદ કરે છે.  જેને ‘ઓનર કિલિંગ’નું  નામ આપવામાં આવ્યું છે.

રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (આરએસએસ) દ્વારા મુસ્લિમ પુરુષોને હિંદુ મહિલાઓને ઇસ્લામમાં ફેરવવા માટે દબાણ કરવામાં આવે છે તેવા જૂઠાણા દ્વારા ‘લવ જેહાદ’ની વાતો ફેલાવવાના કારણે આવા યુગલોના જોખમો અનેક ગણા વધી ગયા છે. લવ જેહાદના કહેવાતા કાયદાઓએ આંતરધર્મી યુગલો માટે જોખમો સતત વધારી દીધા છે.

રીક નાગરિકતા કાયદાએ ફક્ત જર્મનોને જ રીક નાગરિક બનવા માટે લાયક બનાવ્યા છે.

હિંદુઓએ મુસ્લિમોને તેમના ધંધા પર કે ઘરમાં કામ કરવા ન રાખવા જોઈએ એવો ખ્યાલ લોકોના મનમાં નાંખી દેવામાં આવ્યો છે.

ભારતમાં લગભગ 90 ટકા લગ્નો એકપત્નીત્વ, ગોઠવાયેલા અને સમાન ધાર્મિક સમુદાય અને જાતિમાં થાય છે. 2 ટકાથી ઓછા લગ્નો આંતર-ધાર્મિક હોય છે.

મોદીના નેતૃત્વના દસ વર્ષના કાર્યકાળ દરમિયાન, મુખ્ય પ્રધાનો અને કેન્દ્રીય પ્રધાનો સહિત ભાજપના વરિષ્ઠ નેતાઓએ આ ધિક્કારપાત્ર જૂઠાણાનો પ્રચાર કરવામાં અને તેને કાયદેસર બનાવવામાં મદદ કરી.

રાજ્યમાં “લવ જેહાદ જેવી વસ્તુઓ” સહન કરવામાં આવશે નહીં, એવું ગુજરાત સરકારના નેતાઓ અનેક વખત કહી ચૂક્યા છે. કાયદા દ્વારા લગ્નને કારણે ધર્મ પરિવર્તન પર વિવિધ પ્રકારના અવરોધો મૂકે છે.

મોદીના શાસન દરમિયાન સાત ભાજપ શાસિત રાજ્યોમાં ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદામાં સુધારા માટે આંતરધર્મ યુગલોને રાજ્ય સત્તાવાળાઓને અરજી કરવાની અને લગ્ન કરવાની તેમની ઇચ્છા જાહેરમાં જાહેર કરવાની જરૂર જાહેર કરી છે.

1967માં ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદો ઘડનાર ઓડિશા પ્રથમ રાજ્ય સરકાર હતી. અન્ય રાજ્યોએ આવો કાયદો બનાવ્યો છે.
1968માં મધ્ય પ્રદેશ હતું. અરુણાચલ પ્રદેશ, છત્તીસગઢ. તમિલનાડુ, ગુજરાત, હિમાચલ પ્રદેશ અને રાજસ્થાન સહિત અન્ય રાજ્યોએ અનુસર્યું છે.

ઘણા કાયદાઓ જેઓ ધર્મ પરિવર્તન કરે છે તેમને કેદ સહિત સજાની જોગવાઈ છે; પરંતુ કેટલાક કાયદા ધર્માંતરણ કરનાર વ્યક્તિને સજા અને ધર્માંતરણ રદ પણ કરે છે.

મોદીના 10 વર્ષના નેતૃત્વ દરમિયાન, ઘણી ભાજપ શાસિત રાજ્ય સરકારોએ તેમના ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદાઓને માત્ર વધુ કડક બનાવ્યા જ નહીં, પરંતુ તેમને અસરકારક, અસરકારક રીતે લગ્નોને નિરુત્સાહિત કર્યા અને મુસ્લિમ પુરુષો અને સ્ત્રીઓ વચ્ચે લિવ-ઇન સંબંધોને પણ એક હથિયાર બનાવ્યું પ્રતિબદ્ધ કરો અને ગુનાહિત કરો. હિન્દુ સ્ત્રીઓ.

2017 માં ઝારખંડ રાજ્ય વિધાનસભા દ્વારા પસાર કરાયેલા ધર્મની સ્વતંત્રતા અધિનિયમમાં પણ ધર્મ પરિવર્તન કરનાર વ્યક્તિ માટે કેદ અને દંડની જોગવાઈ છે. તેણે આ કાયદા હેઠળના ગુનાઓને પહેલીવાર બિનજામીનપાત્ર બનાવ્યા છે. નિયમોમાં જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટને ધાર્મિક સંસ્થાઓના રજિસ્ટર જાળવવાની આવશ્યકતા છે, તેમની પાસે સંસ્થાઓનું નિરીક્ષણ કરવાની અને આ સંસ્થાઓમાંથી લાભ મેળવનારા લોકોની નોંધ કરવાની સત્તા છે.

2018 માં ઉત્તરાખંડે પ્રથમ વખત તેના વૈધાનિક પ્રતિબંધમાં લગ્ન માટે ધર્મ પરિવર્તન કરવા પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. આંતર-ધાર્મિક લગ્નમાં પુખ્ત વ્યક્તિની પસંદગી દ્વારા ધર્મ પરિવર્તનને ગુનાહિત બનાવે છે.
કોર્ટ દ્વારા આવા લગ્નોને રદબાતલ જાહેર કરી શકાય છે.
બીજેપી શાસિત અન્ય રાજ્યો- ઝારખંડ (2017), હિમાચલ પ્રદેશ (2019), મધ્ય પ્રદેશ (2021), ગુજરાત (2021), કર્ણાટક (2022) અનેહરિયાણા (2022) એ પણ મોદીના દાયકા દરમિયાન તેના ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદામાં સુધારો કર્યો.

ઝારખંડ સિવાયના તમામ રાજ્યોએ મુસ્લિમ પુરુષો દ્વારા લગ્ન માટે ધર્મ પરિવર્તનને ગેરકાયદેસર ઠેરવ્યું, અસરકારક રીતે આંતર-ધાર્મિક લગ્નોને ગુનાહિત બનાવ્યા.

લગ્નને હિંસક રીતે રોકવા અથવા યુગલોને સજા કરવા કાયદો હાથમાં લે છે.

ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદા વધુ કડક બન્યા છે. નવો કાયદો પસાર થયા પછી આંતરધર્મી યુગલો અને જાગ્રત લોકોના પરિવારો દ્વારા બળજબરીથી ધર્માંતરણની પ્રેરિત ફરિયાદોમાં મોટા પ્રમાણમાં વધારો તરફ ધ્યાન દોર્યું.

ઝારખંડ સિવાયના તમામ રાજ્યોએ મુસ્લિમ પુરુષો દ્વારા લગ્ન માટે ધર્મ પરિવર્તનને ગેરકાયદેસર ઠેરવ્યું છે.

ઉત્તર પ્રદેશ સ્પષ્ટપણે હિંદુ મહિલાઓ અને મુસ્લિમ પુરુષો વચ્ચેના લગ્નો પર પ્રતિબંધ મૂકતો નથી.

સર્વોચ્ચ અદાલતે ઘણા ચુકાદાઓમાં પુખ્ત વયના લોકો સાથે લગ્ન કરવા અથવા સાથે રહેવાનું પસંદ કરવા માટે સંમતિ આપવાના અધિકારને સમર્થન આપ્યું છે.

ઉત્તરાખંડના મુખ્ય પ્રધાન પુષ્કર સિંહ ધામીએ 2023 માં જાહેરાત કરી હતી કે રાજ્યમાં “લવ જેહાદ જેવી વસ્તુઓ” સહન કરવામાં આવશે નહીં.

તાજેતરના ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદાના પરિણામે આંતરધર્મ યુગલોને માત્ર સામાજિક પ્રતિબંધો જ નહીં, પણ રાજ્યને પણ ડર લાગે છે.
ઘણા રાજ્યોમાં કૌટુંબિક અદાલતો આંતર-ધાર્મિક લગ્નોને રદબાતલ જાહેર કરી શકે છે, પછી ભલે પુખ્ત યુગલ સાથે રહેવા ઈચ્છે.

ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદાઓએ અત્યાર સુધી લિવ-ઇન સંબંધોને નિયંત્રિત કરવાની માંગ કરી નથી.

પરંતુ જો કોઈ હિન્દુ પુરુષ મુસ્લિમ સ્ત્રી સાથે લગ્ન કરે તો તેમાં કાયદાને વાંધો નથી. મુસ્લિમ પુરુષ હિંદુ સ્ત્રી સાથે લગ્ન કરે છે, તો તે હિંદુ “સંપત્તિ” ચોરી રહ્યો છે અને તેથી તે સજાને પાત્ર છે. બીજી તરફ, જ્યારે કોઈ હિંદુ વ્યક્તિ મુસ્લિમ સાથે લગ્ન કરે છે, ત્યારે તે હિંદુ “સંપત્તિ” માં ઉમેરે છે અને આ આવકાર્ય છે.

મોટાભાગના ભારતીય મુસ્લિમો હિન્દુ ધર્મમાંથી ધર્માંતરણ કર્યું હોવાનું માનવામાં આવે છે, કાયદાની આ કલમ વાસ્તવમાં ઇસ્લામમાંથી હિન્દુ ધર્મમાં પરિવર્તનને મુક્તિ આપે છે.

શું 2024ના મોદીના ભારતમાં 1935ના ન્યુરેમબર્ગના પડઘા છે? નાઝી જર્મનીમાં, યહૂદીઓ, રોમા અને સિન્ટી લોકો અને કાળા જર્મનોને નાગરિકતામાંથી બાકાત રાખવાનો સત્તાવાર નિર્ણય સ્પષ્ટ અને કઠોર હતો. તેથી યહૂદીઓ અને જર્મનો વચ્ચે જાતીય સંબંધો અને લગ્નને ગંભીર અપરાધ બનાવવાનો સત્તાવાર નિર્ણય પણ હતો.

નાગરિકતા સુધારો અધિનિયમ 2019 ભારતીય મુસ્લિમોને તેમની નાગરિકતા સીધો છીનવી શકતો નથી.

નાગરિકતા સંશોધન અધિનિયમ 2019 સામેના રાષ્ટ્રવ્યાપી વિરોધ થયો ત્યારે ઘણાને ડર હતો તે તેમની રાષ્ટ્રિયતા છીનવી ન લે.

મોદીના નેતૃત્વના દસ વર્ષના સમયગાળા દરમિયાન ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદાઓમાં થયેલા ફેરફારોની સંચિત અસર ધાર્મિક સ્વતંત્રતા અને પુખ્ત વયના લોકોની તેમના જીવનસાથી પસંદ કરવાની સ્વતંત્રતા – સોબત માટે, સેક્સ માટે, રોમાંસ માટે અને લગ્ન માટે બંનેમાં ભારે ઘટાડો છે.