શિયાળે તરબૂચ

सर्दियों में तरबूज Watermelon in winter

દિલીપ પટેલ

અમદાવાદ, 13 ડિસેમ્બર 2023

રાજકોટ જિલ્લાના જસદણના શિવરાજપુર તાલુકાના ખેડૂત જયંતીભાઈ ઝાપડિયા શિયાળામાં 4 વીઘા જમીનમાં તરૂબૂચની ખેતી કરી છે. તેઓ પ્રાકૃતિક ખેતી કરે છે. એક એકરે 500 મણ એટલે કે 10,000 કિલો તરબૂચ પકવે છે. અને હેક્ટર દીઠ સરેરાશ ઉત્પાદન 24700 કિલોનું ઉત્પાદન ગણી શકાય છે. 24.7 ટન ઉત્પાદન એક હેક્ટરે કર્યું છે. ઉનાળામાં 30થી 40 ટન પાકતાં હોય છે. જેનો ભાવ કિલોના 5થી 15 સુધી હોય છે. જ્યારે શિયાળામાં પાકેલાં તરબૂતના એક કિલોના રૂ.25નો ભાવ મળ્યો છે.

11 કિલોનું રૂ.275નું તરબૂચ

11 કિલોનું સૌથી મોટું તરબૂચ તેમના ખેતરમાં થયું છે. જે રૂ.275માં વેચાયું હતું. 8થી 9 કિલોના તરબૂચ અનેક થયા હતા. આમ તેમના ખેતરમાં મોટા કદના તરબૂચ મોટા પ્રમાણમાં થયા છે. જે સજીવ કે પ્રાકૃતિક ખેતીના કારણે શક્ય બન્યું છે. જો રસાયણો નાંખ્યા હોત તો આટલું જમ્બો તરબૂત થયું ન હોત. હાઈબ્રિડ તળબૂચની રાસાણીક ખેતી કરીને એક તરબૂચ 3થી 5 કિલો સુધી હોઈ શકે છે.

2 લાખ 50 હજાર ચોખ્ખો નફો

શ્રાવણ મહીનામાં વાવેલા તરબૂચમાં તેઓ 1 લાખ 50 હજારનો ચોખ્ખો નફો કમાયા છે. ત્રણ મહિનાના તરબૂચના પાકમાં

જેન્તીભાઈ ફળ પાકો પોતાના ખેતરેથી જ વેચે છે. 4 વીઘામાં 800 મણના ઉત્પાદન સાથે રૂ. 3 લાખનો નફો લીધો છે જેમાં તેમને ખર્ચ માત્ર 20 હજારનું થયું, લાઇટબિલ સાથે 50 હજાર ખર્ચ છે. ચોખ્ખો નફો 2 લાખ 50 હજાર થયો છે. વળી રાસાયણિક ખાતર અને જંતુ નાશક દવાનો રૂ.40 હજારનો ખર્ચ 4 વીઘામાં બચી ગયો છે. લોકોને કેન્સર કરવા માટે ખેડૂત તરીકે મૂક્તિ મેળવી છે તે સૌથી મોટો સામાજિક નફો તેમણે મેળવ્યો છે. ભાવ સારા મળ્યા 500 રૂપિયા 20 કિલોના મળ્યા છે. ખેતર અને ગામમાં તેઓ એક કિલોના રૂ. 25ના ભાવે વેચતા હતા. મીઠાશ સારી હોવાથી તમામ માલ વાડીએથી જ વેચાઈ ગયો હતો. 3 ડિસેમ્બર 2023માં છેલ્લી વીણી તેમની હતી. દિવાળી પહેલા પાક શરૂ થયો હતો.

વાવેતર શ્રાવણમાં વાવેતર કરેલું હતું. જે નવેમ્બરના અંતમાં તમામ પાક લેવાઈ ગયો હતો. 4 વીઘા ખેતરમાં કુલ 800 મણ થયા છે. 600 મણ વેચાણ થયું છે. 4 વીઘામાં રૂ. 3 લાખનું ત્રણ મહિનામાં ઉત્પાદન થયું છે. પાણી, મજૂરી, તમામ ખર્ચ સાથે વીઘે રૂ.10 હજાર ખર્ચ થયો છે. વીઘે રૂ. 70-75 હજારનો નફો થયો છે.

હાઈબ્રીડ તરબૂચની ખેતીમાં કુલ રૂ. 65 હજારનો ખર્ચ થાય છે અને તેની સામે ચોખ્ખો નફો રૂ. 1 લાખ 10 હજાર મળે છે. તેની સરખામણીએ પ્રાકૃતિક ખેતીમાં નફો હવે વધી રહ્યો છે. જેનું કારણ ઊંચા ભાવ, ગુણવત્તા અને વધારે ઉત્પાદન હોઈ શકે છે.

દવાનો ખર્ચ નહીં

જંતુ નાશક દવા વાપરતાં ખેડૂતોએ વીઘે ખર્ચ રૂ. 3 હજાર થાય છે. તથા રાસાયણીક ખાતરના એક વીઘે રૂ. 3 હજાર થાય છે. આમ સરેરાશ વીઘે રૂ. 5 હજારનું ખર્ચ રસાયણોનું થાય છે. તે ઘટી જાય છે. જે પહેલાં બે વર્ષે પ્રાકૃતિક ખેતી કરે તો ઓછું  ઉત્પાદન મળે તેમાં વળતર મળી જાય છે.

ગુજરાતમાં તરબૂચ

ગુજરાતમાં 4 લાખ 50 હજાર હેક્ટરમાં 83 લાખ ટન ફળ પાકો થાય છે. સરેરાશ 18.50 ટન ફળ એક હેક્ટરે પાકે છે. નેશનલ હોર્ટીકલ્ચર બોર્ડના અહેવાલ પ્રમાણે ગુજરાતમાં 1 હજાર ટનથી નીચે તરબૂચ થાય છે. બાકીના આયાત થાય છે. ગુજરાતની 184 નદીઓના પટ પરથી રેતી ઉઠાવી લેવામાં આવી હોવાથી હજારો ટન તરબૂચનું ઉત્પાદન સાવ મફતમાં થતું હતું તે બંધ થઈ ગયું છે.

હવામાન પરિવર્તન

તરબૂચના પાકને ગરમ અને સૂકું હવામાન વિશેષ માફક આવે છે. હિમથી આ પાકને નુકશાન થાય છે. સામાન્ય રીતે 250-300  સે. તાપમાને તરબૂચ થાય છે. તરબૂચને પાકવાના સમયે ઓછો ભેજ અને વધારે તાપમાનની જરૂરીયાત રહે છે. સૂર્ય પ્રકાશના લીધે તરબૂચના શર્કરાનું પ્રમાણ વધે છે અને પર્ણને લગતા રોગોનું પ્રમાણ ઘટે છે. 24 ડિગ્રીથી 27 ડિગ્રી સેલ્શિયસ વચ્ચેનું તાપમાનમાં વેલાના વૃદ્ધિ માટે ફાયદાકારક છે. જો તાપમાનમાં ફેરફાર થાય અને 18 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચે જાય અથવા 32 ડિગ્રી સેલ્સિયસ ઉપર વધે તો તે વેલા અને ફળ બેસવા પર પ્રતિકુળ અસર થાય છે. જો તાપમાન 21 ડીગ્રી સેલ્સિયસથી નીચું હોય તો બીજ અંકુરિત થશે નહીં. વિકાસના તબક્કા દરમિયાન, જો હવામાં ભેજ અને ધુમ્મસ હોય તો વેલા યોગ્ય રીતે વધતા નથી અને ફૂગજન્ય રોગોનો ઉપદ્રવ થાય છે. આજકાલ, ઉનાળો અને ચોમાસાના દિવસો સિવાય સમગ્ર વર્ષ દરમિયાન આ પાક ઉગાડવામાં આવે છે.

પણ જયંતિભાઈએ નવેમ્બરના શિયાળે ઉત્પાદન કરી બતાવ્યું છે.

બે વાર પાક

તરબૂચ ગરમીનો પાક છે. શિયાળો ઉતરતાં મકરસંક્રાતિ પછી તરબૂચનું વાવેતર થાય છે. શરૂઆતમાં 50થી 55 દિવસ ગરમી મળવાથી છોડનો વાનસ્પતિક વિકાસ સારો થાય છે. પછી જો ઠંડી પડે તો પણ એના ફળના વિકાસ માટે કંઈ વાંધો આવતો નથી. એ રીતે તરબૂચનો પાક વરસમા બે વાર પણ લઈ શકાય છે. તરબૂચનું વાવેતર ઉનાળુ ઋતુ દરમિયાન કરવામાં આવે છે. ગરમ અને સૂકા હવામાનવાળા વિસ્તારોમાં અન્ય ઋતુમાં પણ વાવેતર થઈ શકે છે.

ભારતમાં ઉત્પાદન

ભારત તરબૂચનો ત્રીજો સૌથી મોટો ઉત્પાદક દેશ છે. સૌથી વધુ ઉત્પાદન ઉત્તર પ્રદેશ, આંધ્રપ્રદેશ, તમિલનાડુ, કર્ણાટક, ઓરિસ્સામાં થાય છે. તાજેતરના કેન્દ્ર સરકારના નેશનલ હોર્ટીકલ્ચર બોર્ડની વિગતો અનુસાર, ઉત્તર પ્રદેશ 706.65 ટન, આંધ્ર પ્રદેશમાં 628.57 ટન, તમિલનાડુ 315.19 ટન તરબૂચ ઉગાડીને ત્રીજા સ્થાને છે. કર્ણાટક 260.90 ટન તરબૂચનું ઉત્પાદન કરે છે, જ્યારે ઓરિસ્સા 253.54 ટનનું ઉત્પાદન કરે છે. ગુજરાતમાં તરબૂચ આયાત થાય છે. ગુજરાતમાં 1 હજાર ટનથી 350 ટન સુધી ઉત્પાદન હોઈ શકે છે.

ગુજરાતમાં વાવેતર

2020માં ગુજરાત કૃષિ વિભાગના અંદાજ પ્રમાણે 10 હજાર હેક્ટરમાં તરબૂચ અને ટેટીનું વાવેતર અને 1 થી 1.50 લાખ ટન ઉત્પાદન થવાની ધારણા હતી. ગુજરાતમાં શક્કરટેટી અને તરબૂચ સરેરાશ 7060 હેક્ટરમાં 70% શક્કરટેટી અને 30 ટકા તરબૂચનું વાવેતર થાય છે. બનાસકાંઠાની રેતાળ જમીનમાં 5 હજાર હેક્ટર વાવેતર થાય છે. જેમાં અડધું તો ડિસામાં જ થાય છે. સાબરકાંઠા અને જામનગરમાં સારું વાવેતર છે.

ગુણવત્તા

તરબૂચના ફળમાં ભેજ 95.7 %, પ્રોટીન 0.1 %, ચરબી 0.2 %, ખનીજદ્રવ્ય 0.2%, કાર્બોદિતો 3.8 %, કૅલ્શિયમ 0.01 % અને ફૉસ્ફરસ 0.01 % લોહ 0.2 મિગ્રા./100 ગ્રા; કૅરોટિન અત્યંત અલ્પ પ્રમાણમાં હોય છે. તેનો રસ 0.17 % જેટલું સાઇટ્રુલીન ધરાવે છે. તેમાં વિટામિન ‘એ’ અને વિટામિન ‘સી’ ખૂબ ઓછું હોય છે. બીજ યુરિએઝ ઉત્સેચક માટે ખૂબ સારો સ્રોત ગણાય છે.

અમરેલી

અમરેલીના ધારીના બોરડી ગામના ખેડૂત મધુભાઈ સાવલિયાએ એક એકરમાં 40 ટન તરબૂચનું ઉત્પાદન ઉનાળામાં લીધું હતું. 55 એકર જમીનમાં રૂ. 2 કરોડના તરબૂચ તેમણે 2022માં પકવ્યા હતા.

જયંતીભાઈ ઘન જીવામૃત, જીવામૃત, દશપર્ણી, ખાટી છાશ, પંચગવ્ય વગેરે જેવા પ્રાકૃતિક ખાતર અને પ્રાકૃતિક જંતુનાશકોના ઉપયોગથી ખેતી કરે છે. કાકડી, શેરડી, સીતાફળ, મગફળી, ઘઉં, શેરડી, જુવાર પાકો પ્રાકૃતિક ખેતીથી ઉગાડે છે. તરબૂચ અને કાકડીમાં મલ્ચિંગ કરે છે. પ્રાકૃતિક ખેતીને 4 વર્ષ થયા છે. કુલ જમીન 7 વીઘા છે.

નવસારી કૃષિ વિશ્વ વિદ્યાલય

નવસારી કૃષિ વિશ્વ વિદ્યાલય દ્વારા શોધ કરવામા આવી છે. તેથી તરબુચનો 100 ટકા ઉપયોગ થઈ શકે છે. પહેલા 40 ટકા હિસ્સો ફેંકી દેવો પડતો હતો. તરબુચ 90 દિવસમાં હેક્ટરે 30-40 ટન રૂ.65 હજારના ખર્ચમાં તૈયાર થાય છે. 1.10 લાખનો નફો મળે છે. હવે તેમાં રસ, કેન્ડી, જ્યુસ બનાવીને વેંચે તો મબલખ કમાણી થાય તેમ છે.

કેન્ડી

તરબૂચની છાલના ગરમાંથી કેન્ડી બનાવવી છે. તરબૂચની છાલના જેટલાં વજનની ખાંડ નાંખવામાં આવે છે. 0.2 ટકા સાઈટ્રીક એસીડ, 1500 પી.પી.એમ. પોટેશિયમ મેટાબાય સલ્ફેટ ઉમેરવામાં આવે છે. પછી તરબૂચની છાલના ગરના ટુકડા કરીને ચાસણીનું ટી.એસ.એસ. 70 ડીગ્રી થાય ત્યાં સુધી 72 કલાક મૂકી રાખવું. ત્યારબાદ કેન્ડી ધોઈને 60 ડીગ્રી તાપમાને 17 ટકા ભેજ રહે ત્યાં સુધી સુકવીને 400 ગેજની બેગમાં પેક કરી દેવું. 6 મહિના સુધી સામાન્ય તાપમાન 37 સેન્ટીગ્રેડ સુધી જળવાય છે.

પોટેશિયમ પાયરોસ્લ્ફાઇટ એ એક તીક્ષ્ણ ગંધ સાથેનો સફેદ સ્ફટિકીય પાવડર છે. તેનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે એન્ટીઓકિસડન્ટ અથવા રાસાયણિક જંતુરહિત તરીકે થાય છે. તે રાસાયણિક રૂપે સોડિયમ મેટાબિસ્લ્ફાઇટ જેવું જ છે, જેની સાથે તેનો ઉપયોગ ક્યારેક કરવામાં આવે છે.

તરબૂચનું નેક્ટર

નવસારી કૃષિ વિશ્વ વિદ્યાલયે તરબૂચનું નેક્ટર બનાવવાની નવીન પ્રક્રિયા તૈયાર કરી છે. જેમાં 25 ટકા તરબૂચનો રસ, ખાંડ અને સાઈટ્રીક એસીડ ઉમેરીને તેનું ટી.એસ.એસ. 16 બ્રિક્સ અને 0.3 ટકા એસીડીટી જાળવી રાખ્યા બાદ તેમાં 1 ટકો પેકિટન અને 100 પી.પી.એમ. સોડિયમ બેન્ઝોએટ ઉમેરીને તેને કાચની બોટલમાં ભરી 96 અંશ સેન્ટીગ્રેડ તાપમાને 5 મિનિટ માટે નિર્જીવીકણ કરવાથી સ્વીકાર્ય ગુણવત્તાના માપદંડ 6 મહિના સુધી સામાન્ય તાપમાન 37 અંશ સુધી ટકી રહે છે.

તરબૂચનું જ્યુસ

નવસારી કૃષિ વિશ્વ વિદ્યયાલયે તરબૂચનું જ્યુસ બનાવવાની પદ્ધતિ વિકસાવી છે. તરબૂચના રસનું ટી.એસ.એસ. 10 બ્રિક્સ, એસીડીટી 0.3 ટકા, પેકટીન 1 ટકા, અને સોડીયમ બેન્ઝોએટ 100 પી.પી.એમ. જાળવી રાખી કાચની બોટલમાં ભરીને 96 સેન્ટીગ્રેડ તાપાને 5 મિનિટ માટે નિર્જીવીકરણ કરવાથી સ્વીકાર્ય ગુણવત્તાના માપદંડ 6 મહિના સુધી તે સામાન્ય તાપમાન 37 સેન્ટીગ્રેડ સુધી રહી શકે છે.

તરબુચના રસની કેન્ડી

ગરમીમાં રાહત મળે એવી કેન્ડી બનાવવા માટે 2 કપ તરબુચનો રસ અને અડધી ચમચી ખાંડ નાંખી કુલ્ફી મોલડમાં 8 કલાક ફ્રીઝમાં રાખીને અનમોલડ કરી સર્વ કરાય છે.

મુરબ્બો

તરબૂચની 1.5 કિલો અંદરની સફેદ છાલને છીણી લેવામાં આવે છે. ઉપરની ગ્રીન છાલ કાઢી નાંખવામાં આવે છે. ટૂકડા બ્લાંચ કરો.  1 ઈંચના ટુકડાં કાપી શકાય. પાણીમાં નાંખી ઉકળે એટલે કાઢી લેવી. ટુકડાં નાંખી 1.5 કિલો ખાંડમાં બે કલાક રાખી મૂકવી. તેને ઘીમા તાપે પકાવો. ચાસણીના બે આંગળી વચ્ચે તાર બંધાય એટલે તેમાં ઈલાયચી પાવડર અને જાયફળ નાંખો. 2-3 દિવસ બે વખત હલાવો. ચાસણી ઝાડીને બદલે પાતળી લાગે તો ફરીથી ગરમ કરો. મુરબ્બો તૈયાર થશે. તેમાં જાવિત્રી, વેનીલા એસેન્સ, કેસર નાંખી શકાય છે.

આમ ખેડૂતો તરબૂચ ખેતી અને તેની સાથે ઉત્પાદન મેળવીને બે ઘણો નફો મેળવી શકે છે.

તરબૂચના બી 24 કલાક પલાળી વાવવાથી 10 દિવસ વહેલા પાકે છે

ઉનાળો શરૂ થતાં જ બજારમાં તરબૂચ આવા લાગ્યા છે.

પેપો ફળ તરીકે ઓળખાતા તરબૂચ ગુજરાતમાં, મેદાનોથી લઈને નદીઓના કાંઠે સફળતાપૂર્વક વાવેતર કરી શકાય છે. તે ટૂંકા ગાળાના પાક છે. તેની લોકપ્રિયતા વધવા માટે સરળ, બજારમાં લઈ જવાનું સરળ અને સારી બજાર કિંમતને કારણે વધી રહી છે. તેના કાચા ફળનો ઉપયોગ શાકભાજી તરીકે થાય છે. તેમના પાકેલા ફળ  લોકપ્રિય, મીઠા, ઠંડા અને તરસને શાંત પાડે છે.

જમીનની પસંદગી અને તૈયારીમાં જમીનના 6 થી 7નું પીએચ મૂલ્ય હોવું જોઈએ. આ પાકની ખેતી મોટાભાગની નદીઓમાં કરી શકાય છે. પાણી ભરવું જોઈએ નહીં, સામાન્ય રીતે તરબૂચ ખાડામાં વાવેતર કરવામાં આવે છે. ખાડો બનાવતા પહેલા જમીનને રગદોડી નાખવી જોઈએ. જેથી બીજ સારી રીતે ફૂટી  શકે. તરબૂચની પૂર્વ વાવણી બીજની ઉપાય વાવણી કરતા પહેલા થાઇરમ બીજના 2.3 ગ્રામ / કિલોના દરે કરવી જોઈએ.

નવું સંશોધન

કૃષિ વિજ્ઞાનીઓએ અનેક પ્રયોગ કરીને શોધી કાઢ્યું છે કે, ફૂગ દ્વારા થતા રોગ રોકવા માટે, બીજને 24થી 36 કલાક પાણીમાં પલાળ્યા પછી, વાવેતર કરતાં સારા અંકુરણમાં આવે છે. પાક 7-10 દિવસ પહેલાં આવે છે. તરબૂચની વાવણી ડિસેમ્બરથી એપ્રિલ સુધી કરી શકાય છે, પરંતુ ફેબ્રુઆરીના મધ્યમાં શ્રેષ્ઠ સમય છે.

85-90 દિવસમાં ફળો પાકી જઈને હેકટર દીઠ 30-40 ટન ઉત્પાદન મળે છે. હાઈબ્રીડ તરબુચની ખેતીમાં રૂ.65 હજારનો ખર્ચ અને 1.10 લાખ કમાણી થાય છે.

જાતિય પરિવર્તન

તરબૂચનું જાતિ પરિવર્તન કરી શકાય છે. નર પુષ્પ શરૂઆતમાં હોય છે. તેનું જાતિ પરિવર્તન કરીને નારી ફૂલ બનાવવાની તકનીક વિકસાવી છે. ઈથેફોન અથવા જીબ્રેલિક એસિડ બે છંટકાવ (બીજાથી ચોથા પાન નીકળે ત્યારે અને બીજો છંટકાવ પાંચમું પાન નિકળે ત્યારે) કરવાથી માદા પુષ્પોનો વધારો કરી અને ઉત્પાદન વધારે મેળવી શકાય છે.

સુગર બેબી:

અમેરિકન સુગર બેબી જાત સૌથી વધુ પ્રચલિત છે, જેના ફળ 3 થી 4 કિ.ગ્રા. વજનમાં ગોળાકાર થાય છે. છાલ ભુરા પડતા ગાઢા લીલા રંગની અને ગર્ભ લાલ રંગનો હોય છે.

વાવેતર

બીજ તરબૂચ માટે એક હેક્ટર વિસ્તાર માટે જરૂરી 4-6 કિલોગ્રામ બીજ. તરબૂચ રોપવાની પદ્ધતિ છીછરા ખાડા-પદ્ધતિ – આ પદ્ધતિમાં 60 સે.મી. વ્યાસમાં 45 સે.મી. ખાડાઓ એકબીજાથી 1.5-2.5 મીટર દૂર ખોદવામાં આવે છે. એક અઠવાડિયા સુધી તેમને ખુલ્લા રાખ્યા પછી, તેને ખાતર અને ખાતરથી ભરો. આ પછી, ગોળ પ્લેટ બનાવવી 2-2.4 સે.મી. બેસિન દીઠ ઊંડા બીજ વાવો અને તેને બારીક માટી અથવા ગોબરથી ઢાંકી દો અંકુર પછી, પ્લેટર દીઠ 2 છોડ કાઢો અને બાકીના છોડી દો.

ઊંડા ખાડાની પદ્ધતિ

આ પદ્ધતિ નદીના કાંઠે અપનાવવામાં આવે છે. તેમાં 60.75 સે.મી. ખાડાઓ વ્યાસના 1.15 મીટરના અંતરે બનાવવામાં આવે છે. તેમાં સપાટીથી 30-40 સે.મી. માટી, ખાતર અને ખાતરનું મિશ્રણ એક ઊંડાઈથી ભરવામાં આવે છે. બાકીની ક્રિયા છીછરા ખાડાની પદ્ધતિ અનુસાર કરવામાં આવે છે. આ પદ્ધતિમાં, જમીનથી 2 મીટર પહોળા અને ઊભા પટ્ટાઓ તેની ધાર પર 1.15 મીટરના અંતરે વાવેતર કરવામાં આવે છે.

ગુજરાતમાં ઉત્પાદન

વિસ્તાર

ગુજરાતમાં શક્કરટેટી અને તરબૂચ 7060 હેક્ટર વાવેતર થાય છે. હવે 70% શક્કરટેટી અને 30 ટકા તરબૂચ વાવે છે. બનાસકાંઠા જિલ્લામાં 5 હજાર હેક્ટર વાવેતર થાય છે. જેમાં અડધું તો ડિસામાં જ થાય છે. સાબરકાંઠા હજાર હેક્ટર, જામનગર હજાર હેક્ટર છે. 35 થી 40 ટન શક્કરટેટી અને તરબુચનુ ઉત્પાદન થાય છે.

ખાતર

તરબૂચ માટે, 1 હેકટર માટે 250-300 છાણ ખાતર,  60-80 કિલો નાઇટ્રોજન, 50 કિલો અને ફોસ્ફરસ અને 50 કિલો પોટાશની જરૂર છે. ગાયના છાણનું ખાતર,  સ્ફુરથી ભરેલાં પોટાશ અને 13 કિલો નાઇટ્રોજન વાવે તે પહેલાં. તરબૂચ ઉનાળા ઋતુનો પાક છે. રેતાળ લોમ માટીમાં ઉગાડવામાં ઓછો સિંચાઈ અને સિંચાઈની જરૂર પડે છે. નદીના કાંઠે ઉગાડેલા પાકને છોડની સ્થાપના થાય ત્યાં સુધી સિંચાઇની જરૂર પડે છે. અન્ય સ્થળોએ, સિંચાઈ 3-4 દિવસમાં થવી જોઈએ.

શરબતી તરબૂચ

ભારતીય કૃષિ સંશોધન સંસ્થા, નવી દિલ્હી દ્વારા વિકસિત કરવામાં આવી છે સંકરકરણ દ્વારા વિકસિત આ વેલા ફેલાઈ છે, તેના પાંદડા લીલા અને 5 ભાગમાં વહેંચાયેલા છે, ફળો ગોળાકાર, લીલા પટા છે. જે ગુદા હોય છે તે જાડા અને હળવો રંગ હોય છે. અને બીજની પોલાણ ઓછી હોય છે, સારી સુગંધવાળા ફળ ખૂબ જ મીઠા હોય છે. જેમાં દ્રાવ્ય ખાંડ 10-12% છે. આ વિવિધતા 80-85 દિવસમાં થાય છે. તે પ્રતિ હેક્ટર 100-150 ક્વિન્ટલ જેટલું ઉત્પાદન આપે છે.

પુસા મધુ રસ

આ વિવિધતા ભારતીય કૃષિ સંશોધન સંસ્થા, નવી દિલ્હી દ્વારા વિકસાવવામાં આવી છે, તે રાજસ્થાન વેલામાંથી મેળવવામાં આવી છે. વેલા વધુ મજબૂત અને વિસ્તરેલા છે. પાંદડા સંપૂર્ણપણે લીલા ફળના ગોળાકાર છે. બંને છેડા પર કંઈક ફ્લેટન્ડ છે, તેની છાલ સરળ પીળી અને લીલી પટ્ટાઓ છે, ગુદા પ્રકાશ નારંગી છે. સારી સુગંધ સાથે મીઠી જાત છે. જેમાં કુલ દ્રાવ્ય ખાંડની માત્રા 12-14% છે, ફળનું વજન લગભગ 1 કિલોગ્રામ છે. તે 90-95 દિવસમાં તૈયાર કરવામાં આવતી વિવિધતા છે. એ ભારતમાં ઉગાડવા માટે યોગ્ય છે. 120 -125 ક્વિન્ટલ સુધીનું ઉત્પાદન આપે છે.

લીલો મધુ

લીલો મધ તરબૂચ માટે એક પ્રકાર છે, આ વિવિધતા પંજાબ કૃષિ યુનિવર્સિટીના લુધિયાણાથી બનાવવામાં આવી છે, તે મીઠાશ અને ઉપજની દ્રષ્ટિએ ખૂબ જ સારી વિવિધતા છે, તેનું ગુદા હળવા લીલા હોય છે, વેલાની સરેરાશ લંબાઈ 2-3 મીટર હોય છે.

પંજાબ ગોલ્ડફિશ

પંજાબ કૃષિ યુનિવર્સિટીમાં આ વિવિધતાનો વિકાસ આ જાતનાં ફળ લુધિયાણાએ તૈયાર કર્યા છે, તે લીલા મધુ નામની જાતથી 12 દિવસ પહેલાં અને વાવણી પછીના 77 દિવસ પછી તૈયાર થાય છે. ફળનું વજન 700 -800 ગ્રામ છે. દરેક વેલો 2-3 ફળો આપે છે. પલ્પ નારંગી હોય છે, રસદાર જાડા હોય છે અને ફળ ખાવામાં ખૂબ જ મીઠા હોય છે.

દુર્ગાપુર મધુ – લીલો પલ્પ

દુર્ગાપુર મધુ જાત રાજસ્થાનના ઉદયપુર યુનિવર્સિટીના દુર્ગાપુર શાકભાજી સંશોધન કેન્દ્ર દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે, તેના ફળ ગોળાકાર છે, ત્વચા લીલી છે, જેના પર લીલા પટા છે, ફળનો પલ્પ થોડો લીલો છે જે ખાવા માટે ખૂબ જ મીઠો અને સ્વાદિષ્ટ છે.

આર્કા ફ્લેમિંગો – 5 કિલોનું તરબૂચ

આર્કા ફ્લેમિંગો જાત કર્ણાટક બેંગ્લોરની ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ બાગાયતી સંશોધન દ્વારા વિકસાવવામાં આવી છે. ફળો મધ્યમ કદથી મોટા કદના હોય છે અને તેનું વજન 1.2 થી 5.2 કિગ્રા હોય છે. ફળો ગોળાકાર અથવા થોડો અંડાકાર હોય છે. ફળોમાં 11-17% મીઠાશ હોય છે. ફળોનો પલ્પ ગાઢ, નક્કર અને સફેદ હોય છે. તેનો સંગ્રહ અને પરિવહન ક્ષમતા ખૂબ જ સારી છે.

આશાહી યામાટો, અર્કા જયોતિ, મિલન, આશાહી યામાટો અને ખાનગી કંપનીઓની પારાવાર જાત બહારમાં આવે છે. પણ સલામતી માટે ગુજરાત કૃષિ યુનિવર્સિટીઓએ ભલામણ કરી હોય એવી જાત ઉગાડવાની સલાહ કૃષિ વિભાગે આપી છે.

કામ શક્તિ વધારી ચામડી સુંદર બનાવતાં તરબૂચના બીની ખેતી

ઉનાળો શરૂ થયો છે, હવે તરબૂચ બજારમાં સારી રીતે મળતા થશે. તરબૂચ ખાઈને તેના બી ફેંકી દેવામાં આવે છે. બી ઉપર થયેલા સંશોધન પ્રમાણે તે ખાવાથી શરીરના અનેક ફાયદા થાય છે. ગુજરાતમાં જૈન પરિવાર નિયમિત રીતે તરબૂચ બી ખાય છે. તેની છાલ કાઢીને ખવાય છે. ખેડૂતો આવા બી મેળવીને તેનો સારો ધંધો કરી શકે છે. તરબૂચ ખરાબ થાય તે ઓછા ભાવ આવે ત્યારે તેના બીની સારી કમાણી કરવામાં આવે છે. ગુજરાત કૃષિ યુનિવર્સિટી દ્વારા ભલામણ કરવામાં આવી છે કે તરબૂચના બીનો ઉપયોગ સ્વાસ્થ્ય વધારવા કરવો, બી કાઢીને તેને સુકવીને ખાવામાં ઉપયોગ કરવો, ખેડૂતો બીનો ધંધો કરી શકે છે.

તરબૂચ એક એવા ફળ છે જે પાણીથી ભરપુર હોય છે. તરબૂચ આપણા શરીરને હાઇડ્રેટ કરવા માટે સારું છે, કારણ કે તેમાં વિટામિન એ, સી અને પોટેશિયમ, જસત, ચરબી અને કેલરી હોય છે. તડબૂચના ફાયદા ફક્ત તેના ફળથી જ નહીં, પણ તેના બીમાં પણ મળે છે. તડબૂચના બીજના ફોતરા ઉખેડી નાંખવા પછી ખાવા.

તડબૂચના બીમાં  પોષણ સામગ્રી

100 ગ્રામ તડબૂચ બીજ 600 કેલરી હોય છે. તે રોટલીના 10 ટુકડા જેટલી કેલરી આપે છે. 100 ગ્રામ તરબૂચના બીમાં ચરબીનું પ્રમાણ આપણી દૈનિક ચરબીના 80% જેટલું મળે છે.

1/3 પ્રોટીન હોય છે. સૌથી આવશ્યક પ્રોટીન નિસિન છે. થાઇમિન, નિયાસિન અને ફોલિક જેવા વિટામિન બીનો સારો સ્રોત છે.

100 ગ્રામ તરબૂચના બીજમાં મેગ્નેશિયમ (139%), મેંગેનીઝ (87%), ફોસ્ફર (82%), જસત (74%), આયર્ન (44%), પોટેશિયમ (20%) અને તાંબુ (37%) જેવા ખનિજ હોય ​​છે ) આપણા દૈનિક ખનિજ પૂરું પાડે છે.

આયર્ન, પોટેશિયમ, વિટામિન, ચરબી અને કેલરી ભરપુર હોય છે જે આપણા શરીર માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

1. એમિનો એસિડનો પ્રાકૃતિક સ્રોત.

એમિનો એસિડનો પ્રાકૃતિક સ્રોત છે. આર્જિનિન અને લાઇસિન છે. કેલ્શિયમ શોષણ અને કોલેજનની રચના માટે લાઇસિન આવશ્યક છે. મોટી ઉંમરના લોકો માટે તે જરૂરી છે. આર્જિનિનનો ઉપયોગ આપણા ચયાપચય પ્રણાલી અને રક્તવાહિની આરોગ્યને વધારવા માટે થાય છે.

2. મેગ્નેશિયમ બેંક.

100 ગ્રામમાં 139% મેગ્નેશિયમ છે. ચયાપચય, પ્રોટીન સંશ્લેષણને પ્રોત્સાહન આપશે અને આપણા બ્લડ પ્રેશરને સામાન્ય બનાવશે. તદુપરાંત, તેઓ ડાયાબિટીઝ અને હાયપરટેન્શનને નિયંત્રિત કરી શકે છે.

3. જાતીય સ્વાસ્થ્ય.

લાઇકોપીન અને કેટલાક વિટામિન હોય છે. જાતીય હેતુ માટે સારા છે. તડબૂચનાં બીજ પુરુષની પ્રજનન ક્ષમતામાં વધારો કરે છે. પુરુષ માટે, તેમની પ્રજનન ક્ષમતા તેમજ જાતીય ઉત્કટ વધારવા માટે લાઇકોપીન સારું છે. જાતીય દવા જેવું જ કામ કરે છે જે ઉત્થાનને લંબાવે છે. લાઇકોપીન પ્રારંભિક વૃદ્ધત્વથી પણ રોકે છે.

4. ડાયાબિટીસ સામે લડવા માટે

ડાયાબિટીઝના દર્દીઓ તેમની દવાઓના ભાગ રૂપે તડબૂચના બીજનો ઉપયોગ કરી શકે છે. 40-45 મિનિટ સુધી તડબૂચના દાણા ઉકાળીને પી શકાય છે.

5. યાદશક્તિ તીક્ષ્ણ કરે છે

આપણી સ્મૃતિની શક્તિ વધારે છે અને તીવ્ર બને છે.

6. બ્લડ પ્રેશર

આર્જિનિન છે. આપણા બ્લડ પ્રેશરને નિયંત્રિત કરવા અને કોરોનરી હ્રદયરોગને મટાડવા માટે આર્જિનિન આવશ્યક છે. તરબૂચના બીજમાં અમીનો એસિડમાં ટ્રિપ્ટોફન, ગ્લુટામેટ એસિડ અને લિસીન શામેલ છે. મેગ્નેશિયમ છે, જે હૃદય માટે આવશ્યક કાર્ય કરે છે.

7. આપણી પાચક સિસ્ટમ અટકાવી રહ્યા છીએ.

સૌથી વધુ વિટામિન બી તરબૂચના બીજમાં જોવા મળે છે તે નિયાસિન છે. આપણી નર્વ સિસ્ટમ, પાચક સિસ્ટમ અને આપણી ત્વચા આરોગ્ય માટે નિયાસિન જરૂરી છે. તડબૂચના બીજમાં બીજા વિટામિન બીમાં ફોલિક, થાઇમિન, રિબોફ્લેવિન, વિટામિન બી 6 અને પેન્ટોફેનેટ એસિડ શામેલ છે.

8 બ્લડ કોલેસ્ટરોલ ઘટાડે

બીમાં ચરબી એ મોનોનસેચ્યુરેટેડ ચરબી, બહુઅસંતૃપ્ત ચરબી અને ચરબી એસિડ ઓમેગા 6. અમેરિકન હાર્ટ એસોસિએશનના આધારે, બંને ચરબી આપણા કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર ઘટાડી શકે છે અને એસિડ ચરબી ઓમેગા 6 બ્લડ પ્રેશર ઘટાડી શકે છે.

9 ત્વચા સારી કરી વૃદ્ધત્વ ઓછું કરે છે

ત્વચાને તંદુરસ્ત રાખી વહેલા વૃદ્ધત્વથી બચાવવા માટે તરબૂચનાં બીજમાં લીસિન આપણા શરીરમાં કોલેજનની રચના માટે જરૂરી છે. પ્રોસેસ કરીને બીને તંદુરસ્ત આહારના નાસ્તા તરીકે ઉપયોગ કરી શકે. વાળના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કોપર હોય છે. આપણા શરીરને રંગદ્રવ્યની જરૂર છે જે આપણા વાળની ​​સાથે સાથે ત્વચામાં રંગ લાવે છે. હિમોગ્લોબિન ઉત્પન્ન કરી શકે છે. એકવાર તરબૂચનાં બીજ આપણી રોજિંદી જરૂરિયાત માટે 192 માઇક્રો ગ્રામ અથવા 21% કોપર આપે છે. તરબૂચનાં બીજમાં એન્ટીઓકિસડન્ટ અને તેલ હોય છે જે ત્વચાને જુવાન, સ્વસ્થ અને વધુ વાઇબ્રેન્ટ બનાવશે, તેથી તેઓ  વહેલા વૃદ્ધત્વથી બચાવે છે. બેબી ઓઇલ માટે આવશ્યક ઘટકો છે. ત્વચાના છિદ્રોમાંથી ખરાબી દૂર કરે છે, ત્વચા સ્વસ્થ અને ખીલ મુક્ત રહેશે. ત્વચાના કેન્સર તેમજ ત્વચાના ચેપથી બચાવવામાં શક્તિશાળી છે.