સપ્લાય ઘટના ભય કરતા, માંગ ઘટાડાનો ડર ખુબ વધુ

ઇબ્રાહિમ પટેલ

મુંબઈ, તા. ૪: ક્રુડ ઓઈલ બજાર અસંખ્ય પડકારોનો સામનો કરી રહી છે. સપ્લાય ઘટના ભય કરતા, માંગ ઘટાડાનો ડર ખુબ વધુ છે. શેરના ભાવ ઘટી રહ્યા છે અને ટ્રેઝરી રોકાણમાં જોખમ વધ્યું છે, ત્યારે રોકાણકારો કોમોડીટી અને લગડી ગણાતા શેર સહિતની જોખમી અસ્કયામતોમાં સરણ લેવા લાગ્યા છે. ટ્રેડરોનું ધ્યાન પણ અમેરિકા ચીન ટ્રેડ વોર પર તથા તેના જાગતિક અર્થતંત્રો પર પાડનારા ઓછાયા, એનર્જીની માંગ પર કેવાક પડશે તેના તરફ કેન્દ્રિત થયું છે. ભારતીય બજારો જેને રીયલ ટાઈમ અનુસરે છે, તે અમેરિકન બેન્ચમાર્ક ડબલ્યુટીઆઈ વાયદો ૧૪ સપ્ટેમ્બરે સાઉદી ઓઈલ ઉત્પાદક કેન્દ્રો પર ડ્રોન હુમલો થયો તે જ દિવસે ૬૨.૯૦ ડોલરની ઉંચાઈએ પહોચી ઓક્ટોબર પ્રથમ સપ્તાહ સુધીમાં ૧૫ ટકા તુટ્યો હતો. આ ગાળામાં બ્રન્ટમાં આવેલા ઉછાળા, ઉભરા જેવા સાબિત થયા હતા. આ જ સમયગાળામાં સાઉદી અરેબિયાએ રિફાઇનરિઓનુ ખુબ ઝડપથી રીપેરીંગ હાથધરીને આખા જગતને આશ્ચર્યમાં મૂકી દીધું હતું.

નબળી માંગ અને ટ્રેડ વોરને પગલે સપ્ટેમ્બરમાં એશિયન મેન્યુફેક્ચરિંગ સેન્ટીમેન્ટ સાવ ફિક્કું પડી ગયું હતું. આવી જ સ્થિતિ ગયા મહીને યુરોઝોન વિસ્તારમાં હતી. અમેરિકાનો ઇન્સ્ટીટ્યુટ ફોર સપ્લાય મેનેજમેન્ટ ફેક્ટરી ઇન્ડેક્સ, સપ્ટેમ્બરમાં ૪૭.૮ પોઈન્ટ જુન ૨૦૦૯ના તળિયે બેસી ગયો હતો. ઓગસ્ટમાં આ ઇન્ડેક્સ ૪૯.૧ પોઈન્ટ હતો. એક તરફ વૈશ્વિક અર્થતંત્રોનાં સંયોગો નબળા પડી રહ્યા છે, બીજી તરફ અમેરિકામાં ક્રુડ ઓઈલ ઉત્પાદન વધી રહ્યું છે. આ સ્થિતિમાં જો સપ્લાયમાં એકાએક ગાબડું પડે તો પણ તે સેન્ટીમેન્ટને નુકશાન કરવાની સ્થિતિમાં નહિ હોય. સપ્ટેમ્બરમાં નિર્માણ પામેલી ભૂ-ભૌગોલિક ઘટનાઓ પછી, ભાવ ૭૦ ડોલર કુદાવી જવાની તકો પર પાણી ફરી વળ્યું તે, ક્રુડ ઓઈલ બજારની સર્વાંગી સ્થિતિનું બયાન કરે છે.

આ ઘટનાના સૂચિતાર્થો કહે છે કે બજારને સપ્લાય અછતની કોઈ ચિંતા નથી, પણ વૈશ્વિક મંદી અને આગામી વર્ષે બજારમાં સરપ્લસ સપ્લાય શક્યતાઓ, પીડાદાયક બની જવાની. ઓપેક દેશોનું સપ્ટેમ્બર ઉત્પાદન, ઓગસ્ટની તુલનાએ દૈનિક સરેરાશ ૭.૫ લાખ બેરલ ઘટીને દૈનિક ૨૮૯ લાખ બેરલ રહી ગયું હતું, જે ૮ વર્ષમાં સૌથી ઓછું માસિક ઉત્પાદન હતું. ઓગસ્ટમાં નોન-ઓપેક દેશોનું બિન-આયોજિત (અન-પ્લાન્ડ) દૈનિક ઉત્પાદન ઘટ ૬૪,૦૦૦ બેરલ થઇ હતી, જે ૨૦૧૧ પછીની સૌથી ઓછી માસિક ઘટ હતી. સપ્ટેમ્બરના અંતિમ સપ્તાહમાં અમેરિકન ક્રુડ ઓઈલ સ્ટોક વધીને ૧૧ લાખ બેરલની ઉંચાઈએ પહોચ્યો હતો.

જાગતિક ક્રુડ ઓઈલ વપરાશ વૃદ્ધિ આ વર્ષે દૈનિક સરેરાશ ૧૦ લાખ બેરલ હતી, તે ૨૦૨૦મા ૧૪ લાખ બેરલ થવાની સંભાવના છે. બીજી તરફ ક્રુડ ઓઈલ બજારના ફન્ડામેન્ટલ્સ નકારાત્મક છે. માંગ વૃદ્ધિદર અપેક્ષાથી ખુબ ધીમો છે. ઓપેક બહારના દેશોમાં સપ્લાય સતત વધી રહી છે, સામે તાજેતરમાં ઓપેકના સાથી દેશોમાં ઉત્પાદનને નાનીમોટી અસર થઇ છે. સાઉદી અરેબિયાના ૮૦ વર્ષના ક્રુડ ઓઈલ ઉદ્યોગના ઇતિહાસમાં પહેલી વખત ઉત્પાદન માળખા પર સૌથી ખરાબ હુમલો થયો છતાં, સરકારી માલિકીની આર્માકો કંપનીએ સપ્ટેમ્બર માસના તેના તમામ નિકાસ કમીટમેન્ટ સફળતા પૂર્વક પુરા કર્યા હતા. આને લીધે હુમલા પછી ભાવમાં આવેલો તમામ ઉછાળો ધોવાઈ ગયો હતો.

તો પછી, આર્માકોએ આ બધા જ શિપમેન્ટને કઈ રીતે અંજામ આપ્યો? હુમલા પછી તરતજ આર્માકોએ ભારતની રિલાયન્સ પાસેથી ૩૦,૦૦૦ ટન ગેસોલીન (પેટ્રોલ) ખરીદ્યું હતું. અર્માકો ઇચ્છતું હતું કે સપ્લાયમાં કોઈ સ્થાગીત્તા ન આવાવી જોઈએ, તેથી તત્કાળ ડીલીવરીની શરતે, હુમલા પછીના બીજા જ દિવસે રિલાયન્સને આ ઓર્ડર મળી ગયો હતો. દરમિયાન, ઓપેક સંગઠનમાંથી કતાર નીકળી ગયા પછી ઇક્વેડોરએ પણ ૧ જાન્યુઆરીથી ૧૪ દેશના આ સંગઠનને અસ્લ્લામ-ઓ-અલૈકુમ કહું દેવાનું નક્કી કર્યું છે.