બંધક મજૂરીને દૂર કરવા માટે વસ્તી નિયંત્રણ કરો, માનવ અધિકાર અયોગના અધિકારીએ કટોકટીની નીતિના વખાણ કર્યા

રાષ્ટ્રીય માનવાધિકાર આયોગ (એનએચઆરસી) ના વરિષ્ઠ અધિકારી, સુપ્રીમ કોર્ટના પૂર્વ ન્યાયાધીશ પી.સી.પંત સંજય ગાંધી દ્વારા શરૂ થયેલી વસ્તી નિયંત્રણ નીતિને ઇમરજન્સી દિવસોમાં બંધાક મદૂરોને સમાપ્ત કરવા ઇચ્છે છે. . વર્ચુઅલ બુક રિલીઝ ફંક્શનના પ્રસંગે બોલતા જસ્ટીસ પંતે કહ્યું હતું કે, “1975-76 દરમિયાન 20-મુદ્દાના કાર્યક્રમ હેઠળ, બંધખ મજૂરો અને વસ્તી નિયંત્રણ એકલા કાયદાના અમલથી  દૂર કરી શકાતી નથી. જ્યાં સુધી આપણે તેના પર કામ ન કરીએ ત્યાં સુધી બંધિત મજૂર પ્રણાલી એક અથવા બીજા સ્વરૂપમાં રહેશે. ”

રાષ્ટ્રીય કટોકટીમાં ભાજપા સરકારના કેન્દ્રીય પ્રધાન મેનકા ગાંધીના સ્વ.પતિ સંજય ગાંધીએ ગરીબ લોકોને પકડીને બળજબરીથી નશબંધી કરાવી હતી. નશબંધી કરાવવા માટે આખા દેશમાં આક્રમકતાથી ઝૂંબેશ ચલાવી હતી. ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધીના ‘કટોકટી’ના શાસન દરમિયાન વર્ષ 1975-77માં સંજય ગાંધીના હઠાગ્રહના પગલે ખાસ કરીને હિંદીભાષી રાજ્યોમાં મોટા પાયે બળજબરીપૂર્વક પુરુષ નસબંધીના ઓપરેશન કરાવવામાં આવ્યાં. કુટુંબ નિયોજન સંદર્ભની આવી પ્રજાવિરોધી નીતિ હતી. જેની વર્ષોથી ટીકા થઈ રહી છે, હવે તેના માનવ અધિકાર આયોગના અધિકારી વખાણ કર રહ્યાં છે.

વધતી જતી વસ્તી ગરીબીને નાબૂદ કરવાના તમામ પ્રયત્નોને નકારી કાઢે છે, જે બંધન મજૂરી, બાળ મજૂરી અથવા ફરજ પડતી મજૂરી અને હેરાફેરીના અન્ય પ્રકારોનું મૂળ કારણ છે.

લોકડાઉનમાં, હજારો ચિંતાતુર પુરુષો, સ્ત્રીઓ અને બાળકો, તેઓએ ભૂખમરો ટાળવા માટે ઉઘાડપગે હાઇવે પર સેંકડો કિલોમીટરનો પ્રવાસ કર્યો. આ લોકોની છબીઓ બેડરૂમમાં ઇલેક્ટ્રોનિક મીડિયા દ્વારા દરેક માટે પીડા, વેદના અને મુશ્કેલીનું કારણ બની હતી.

બાળકો હજી પણ બંધનમાં છે. માનવાધિકારની ઘોષણાના પાંચ દાયકા પછી પણ અને આપણું બંધારણ, માનવ બંધનને ગંભીર ગુના તરીકે માન્યતા આપ્યા પછી પણ, બંધાયેલા મજૂરના કેસોમાં હજુ સુધી કોઈ ઘટાડો થયો નથી, જેના કારણે હાંસિયામાં ધકેલી કુટુંબની પેઢીઓ મુશ્કેલી ભોગવશે. જે સિસ્ટમ અને રાજ્યની નિષ્ફળતા છે.

આપણે ફક્ત બાળકોને નોકરી પર રાખનારા અને શોષણ કરનારા લોકોનો જ વારંવાર સામનો કર્યો નથી, પરંતુ બાળ મજૂરીને આદર્શ માનનારા માનસિકતા સામે પણ સંઘર્ષ કરવો પડ્યો હતો. કોરોના રોગચાળાએ આપણા સમાજના સૌથી પછાત વર્ગમાં પડતી મોટી અસમાનતાઓનો પણ પર્દાફાશ કર્યો છે, જે બંધન જાળવે છે. ડો. મિશ્રા દ્વારા લખાયેલું આ પુસ્તક તેમની  રચનાઓ માટે મૂલ્યવાન છે, જેણે વિશ્વમાં ગુલામી નાબૂદ કરવાની પ્રેરણા આપી હતી.