જર્મન ટેકનોલોજીના ફ્લેગ્ઝી ગેસ પ્લાંટ સફળ કઈ રીતે થઈ રહ્યાં છે ?

ડો. કુરીયન જયારે આણંદ નોકરી માટે પહોંચ્યાં, ત્યારે ડેરી ઉદ્યોગ ખાનગી હાથમાં હતો. હવે ઉટલું થઈ રહ્યું છે. ખાનગી ઉદ્યોગ હવે સહકારી સંસ્થા પાસે સામેથી આવી રહ્યાં છે. આણંદમાં એક જમાનો હતો કે, ખેડૂતોને એમના દૂધના સારા ભાવ મળતા ન હતા. શોષણ કરવામાં આવતું હતું. વચેટિયા અને અમલદારો પૈસા લઇ જતા હતા. જમીન વગરના ખેડૂતોને એમના દૂધના ખૂબ જ ઓછા પૈસા મળતા. આ શોષણ અટકાવવા કરમસદના સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલે સહકારી મંડળીની સ્થાપના કરવાનું વિચાર્યું હતું.

ખેડૂતોના હાથમાં દૂધનું એકત્રીકરણ, પ્રોસેસિંગ અને માર્કેટિંગ રહે તો જ આ શોષણ દૂર થાય. માટે આવી સહકારી મંડળી બનાવી ને ત્રિભુવનદાસ પટેલને આ મંડળીના પ્રમુખ બનાવવામાં આવ્યા હતા. એમણે ઝડપથી 2 મંડળીઓમાં કામ ચાલુ કરાવી દીધું. પણ તે વખતની પોલ્સન કંપની કે જેનું બજારમાં એકચક્રી શાસન હતું, તેણે આ મંડળીને વિખેરવા માટે કાવાદાવા કર્યા હતા.

ડોમ ગેસ પ્લાંટ 40 ટકા સસ્તો

લોખંડની ટાંકીથી બનાવેલા કુવામાં રખાતો પ્લાન્ટ લોકોએ શરૂઆતમાં અપનાવ્યો હતો. હવે તે પ્લાંટ બંધ પડી ગયા છે. કારણ કે લોકોને તે વાપરવામાં અનુકુળ નથી. સરકારના કરોડો રૂપિયા તેમાં ડૂબી ગયા છે. હવે જર્મન ટેકનોલોજીનો નવા પ્રકારનો ડોમ ગેસ પ્લાંટ શરૂ થયો છે. જેમાં લોખંડની ટાંકી હોતી નથી. લોખંડની ટાંકીવાળા ગેસ પ્લાન્ટ કરતાં ડોમ ગેસ પ્લાંટ 40 ટકા સસ્તો પડે છે. કાળી માટી જ્યાં હોય ત્યાં આ ડોમ પ્લાંટમાં ગેસ લીક થવાની સમસ્યા છે.

બે કલાકમાં ગેસ પ્લાંટ ઊભો કરી શકાય

ભારતમાં 3 કંપની નવા બાયોગેસ પ્લાંટ મોડેલ આપે છે. તે મટીરીયલ એવું છે કે તે ફૂગ્ગા ટાઈપના છે. બે કલાકમાં ગેસ પ્લાંટ ઊભો કરી શકાય છે. સિમેન્ટ કે બીજું કોઈ મટીરીયલ વાપરવાનું નથી હોતું. 25 હજારમાં 4 પશુ માટે 2 ક્યુબીક મીટરનો ગેસ પ્લાન્ટ બની શકે છે.  જે હાલના બાયોગેસ કરતાં અડધું ખર્ચ થાય છે. નવા ગોબર ગેસ પ્લાંટ માટે જગ્યા ઓછી જોઈએ છે. ઘરની નજીક જે બનાવી શકાય છે. વળી આ પ્લાંટ બીજી જગ્યાએ લઈ જવો હોય તો તે લઈ જઈ શકાય છે. ખાડો ખોદવા સિવાય બીજી કોઈ બાબત હોતી નથી. તેનું મટીરીયલ 20-25 વર્ષ સુધી ટકે છે. તેમાં કાણું પડી જાય તો પંકચરની જેમ સાંધી શકાય છે. જર્મન ટેકનોલોજી છે. લાંબા ગાળા સુધી પ્લાંટ ટકે છે.

મહિલાઓ રૂ.5 હજારમાં  ગેસ પ્લાંટ બનાવી શકશે

જૂના બાયો ગેસનું પ્રેસર મેઈન્ટેન થતું ન હતું. ગેસનું પ્રેસર ન આવે એટલે ચૂલામાં તે સળગે ત્યારે ચાલુ બંધ કે અવાજ કરતાં હતા. જે આ નવી ટેકનોલોજીમાં થતું નથી. ગેસના પ્રેસર માટે સેક્શન પંપ મૂકવામાં આવ્યો છે. તે ગેસનું પ્રેસર આપે છે. મોડીફિકેશન સારા છે. ફ્લેગ્ઝી મટીરીયલ છે. તેથી તેને ફ્લેગ્ઝી મોડેલ કહે છે. તેને સરકારની સબસીડી મળે તે માટે એનડીડીબી પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. જો તેમ થશે તો 12-15 હજારમાં બાયોગેસ પ્લાંટ સ્થાપી સકાશે. કેટલીક સહાય કે લોક એનડીડીબી કરશે. તેથી મહિલાઓને તે રૂ.5 હજાર રોકીને ગેસ પ્લાંટ સ્થાપી શકશે. જે હાલ એપીજી ગેસ જેટલું ખર્ચ ગણી શકાય છે.

ભારતમાં 3 હજાર ફ્લેગ્ઝી ગેસ પ્લાંટ

ભારતમાં 3 હજાર ફ્લેગ્ઝી ગેસ પ્લાંટ નાંખી દેવાયા છે. ગુજરાતમાં જે લોકોએ આ ફ્લેગ્ઝી પ્લાંટ જોયા છે તેઓ તે નાંખી રહ્યાં છે. ગુજરાતમાં 500 પ્લાંટ છે.

(વધું આવતા અંકે)

પાછલો હપ્તો: ગોબરગેસ શું છે? આખા ઘરને અને આખા ગુજરાતને મફત રાંધણ ગેસની યોજના આવી છે.