દૂધ ઉત્પાદન કરવાના વાર્ષિક વધારો કરવામાં ગુજરાત 8માં નંબર પર આવીને ઊભું છે. ભારતમાં 15 મહત્વના રાજ્યો છે કે જે દૂધ પેદા કરવામાં આગળ છે. 15માંથી 8મું સ્થાન ગુજરાતનું છે, ગુજરાત પહેલા કર્ણાટક અને તમિલનાડુ આગળ છે. એમ હમણાં જ જાહેર થયેલા પશુ વસતી ગણતરીના અહેવાલ સાથે વિગતો જાહેર કરી છે. જે ગુજરાત માટે ચિંતાનો વિષય છે. કારણ કે ગયા ચોમાસામાં દૂધની આવક ઘટી ગઈ હતી. તેની પાછળ સૂકો ધાસચારો અને ખાણદાણના ઊંચા ભાવ હોવાનું ડેરી સંગઠન દ્વારા જાહેર કરાયું હતું. તેથી હવે દૂધ ઉત્પાદન વિકાસ દરમાં ગુજરાત પાછળ ધકેલાઈ રહ્યું છે.
કયા રાજ્યનો કેટલો વિકાસ
કર્ણાટકા 10.7
આંધ્રપ્રદેશ 9.6
હરિયાણા 9.3
તેલંગણા 9.1
મધ્ય પ્રદેશ 8.1
તમિલનાડુ 8.0
ગુજરાત 6.8
ભારતની સરેરાશ 6.5
પંજાબ 6.3
2019ના ચોમસામાં દૂધની રોજની 10 લાખ લિટર દૂધની આવક ઘટી છે. 30થી 32 લાખ લિટર રોજનું દૂધ આવે છે. સૂકો ઘાસચારો અને દાણ મોંઘું હોવાના કારણે ખવડાવી શકતાં નથી. તેથી ઉત્પાદન ઘટી રહ્યું છે.
વર્ષ 2018 સુધીમાં, ભારત વિશ્વમાં દૂધ ઉત્પાદનમાં અગ્રેસર છે, જે વૈશ્વિક બજારના હિસ્સામાં 19% ધરાવે છે. ભારતમાં દૂધ પ્રોસેસિંગ ઉદ્યોગનો નાણાકીય વર્ષ 2018 અને નાણાકીય વર્ષ 2023 વચ્ચેના સંયોજન વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર (સીએજીઆર) પર .8 14.8% નો વિસ્તાર થવાની ધારણા છે, અને નાણાકીય વર્ષ 2023 માં રૂ. 2,458.7 સુધી પહોંચશે.
અમૂલ દૂધ અને ડેરી ઉત્પાદનોનું માર્કેટિંગ કરતી ગુજરાત કોઓપરેટિવ મિલ્ક માર્કેટિંગ ફેડરેશન લિમિટેડનું 31 માર્ચના રોજ પૂરા થયેલા વર્ષમાં ટર્નઓવર 13% વધીને રૂ. 33,150 કરોડ થયું છે. અમૂલ જૂથનું ટર્નઓવર 45,000 કરોડ રૂપિયાને વટાવી ગયું છે, જે ગયા વર્ષ 2017 કરતા 13% વધારે છે.
2019-20માં દૂધનું ઉત્પાદન ઘટે એવી ડેરી સંગઠનની ધારણા છે.
વિશ્વના 20 ટકા જેટલા દૂધનું ઉત્પાદન કરતો ભારત એ વિશ્વનો સૌથી મોટો દૂધ ઉત્પાદક દેશ છે. હાલના વૃદ્ધિ દર મુજબ ભારત વર્ષ 2033 સુધીમાં વિશ્વના 31 ટકા જેટલા દૂધ ઉત્પાદન કરે તેની સંભાવના છે.
ગુજરાતના 36 લાખ દૂધ ઉત્પાદકો છે.
પંજાબમાં માથાદીઠ રોજનું સરેરાશ 1,032 ગ્રામ દૂધની સામે ગુજરાતમાં માત્ર 545 ગ્રામ દૂધ ઉપલબ્ધ થઈ શકે છે. હરિયાણા અને રાજસ્થાનમાં 877 અને 704 ગ્રામ દૂધનું ઉત્પાદન થાય છે. 2015-16 એપ્રિલ સુધીના નાણાંકીય વર્ષ દરમિયાન 155.5 મિલિયન ટન દૂધનું ઉત્પાદન થયું હતું.