[:gj]અનુરાગ મોદી દ્વારા (14/09/2020)
મીડિયા પાસે હંમેશાં અમુક અંશે જાહેર અભિપ્રાય બાંધવાની શક્તિ હોય છે, પરંતુ તેની મર્યાદા હતી, તેમના દ્વારા ઉભા કરવામાં આવતા મુદ્દામાં થોડી તાકાત હોવી જ જોઇએ. આજે તે કિસ્સો છે કે ભારત-ચીન સરહદ વિવાદ કરતા મીડિયામાં કંગના રાનાઉત વિવાદ પર વધુ ધ્યાન આપવામાં આવી રહ્યું છે.
છેલ્લા કેટલાક સમયથી મુખ્ય પ્રવાહના માધ્યમોમાં જે બનતું રહ્યું છે તે ફક્ત બેજવાબદાર જર્નાલિઝમ છે. તે એટલું જીવલેણ છે કે કંગના રાનાઉતની સુરક્ષાને દેશની સુરક્ષા કરતા મોટા મુદ્દા તરીકે રજૂ કરવામાં આવી છે, આ સમયે ભારત-ચીન સરહદ વિવાદ કરતા મીડિયામાં કંગના રાનાઉત વિવાદ પર વધુ ધ્યાન આપવામાં આવી રહ્યું છે.
મીડિયા પાસે હંમેશાં અમુક અંશે જાહેર અભિપ્રાય બાંધવાની શક્તિ હોય છે, પરંતુ તેની મર્યાદા હતી અને તેમના દ્વારા ઉભા કરાયેલા મુદ્દામાં થોડી તાકાત હોવી જરૂરી હતી.
પરંતુ છેલ્લા બે દાયકામાં, આધુનિક તકનીકીના આધારે સમાચાર જૂથો લોકોના અભિપ્રાયના ઠેકેદાર બન્યા છે, અને પ્રેસ અહેવાલો રજૂ કરનારા તમાશગીર બની ગયા છે. તેઓ એટલા શક્તિશાળી બન્યા છે કે તેમના મુદ્દાઓની મૂંઝવણમાં, લોકો તેમના રોજિંદા જીવનના મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓને ભૂલી જાય છે.
તેથી જ, સદીની સૌથી મોટી દુર્ઘટનાના છેલ્લા પાંચ મહિનામાં, જ્યારે કરોડો લોકો બેકાર બની ગયા છે, તે છે, આમાં નિયમિત પગાર મેળવતા ફક્ત બે કરોડ લોકો છે.
જીડીપી લગભગ 24% જેટલો ઘટ્યો છે, કોરોના દરરોજ લગભગ એક લાખ લોકોને ચેપ લગાવી રહી છે અને હજારો લોકો માર્યા જાય છે.
લોકોને હોસ્પિટલોમાં સ્થાન મળતું નથી, યુદ્ધની સ્થિતિ પાડોશી દેશ ચીન સાથે બની ગઈ છે, ત્યારે ભાજપ સુશાંત સિંહ રાજપૂત અને કંગના રાણાઉતના અંગત જીવનનો મુદ્દો સામે બનાવી શક્યો અને સામે દેશના લોકો મૌન દર્શક રહ્યા છે.
ઠીક છે, વાસ્તવિક મુદ્દાઓને વલણ આપવાની આ રમત બનવાની આ પહેલી ઘટના નથી. અને દરેક વખતે વાસ્તવિક મુદ્દાઓથી ધ્યાન દોરવાનું કામ ફક્ત આવા બિન-આવશ્યક મુદ્દા સાથે કરવામાં આવે છે. બહુમતી લોકોનો વાસ્તવિક મુદ્દો તેમની આડમાં દબાવવામાં આવે છે. અને આ મુદ્દાઓ ઉઠાવવાનો અસલ હેતુ બીજા કોઈને ફાયદો કરવાનો છે.
આનું સૌથી મોટું ઉદાહરણ ‘લોકપાલ આંદોલન’ અથવા ‘અન્ના આંદોલન’ તરીકે પણ ઓળખાય છે. (જો કે તેને આંદોલન કહેવું એ જાહેર હિલચાલને સાચી રીતે સમજવા જેવું નથી.)
જ્યારે દેશભરમાં ફેલાયેલા દલિતો, આદિવાસીઓ, ખેડુતો વગેરેની આંદોલનને મીડિયામાં ઉપેક્ષા કરવામાં આવી રહી હતી અને તેમના સમાચારો અને મુદ્દાઓ મીડિયા માટે નકારાત્મક સમાચારોમાં ફેરવાઈ ગયા હતા, ત્યારે મીડિયાએ દિલ્હીના નાકડા ધરણા જોયા હતા. આંદોલનમાં ફેરવાયું. પછી સત્તા પરિવર્ન થયું હતું. હવે મુદ્દાઓને ભટકાવી દેવામાં આવી રહ્યાં છે.
અન્નાની રજૂઆત આધુનિક ગાંધી તરીકે થઈ. આમાં, જ્યારે કેજરીવાલની ટીમે એકતરફી માર્કેટિંગ વ્યૂહરચના હેઠળ કામ કર્યું હતું, ત્યારે મીડિયા આઉટલેટ્સે તેને 24 × 7 કવરેજ આપ્યું હતું.
તે સાચું છે કે જનતા કોંગ્રેસની નીતિઓથી નારાજ હતી, પરંતુ મીડિયાએ આ સવાલ ઊભો થવા દીધો નહીં કે તેની ખુલ્લી આર્થિક નીતિને કારણે લાખો ખેડુતો અને મજૂરોએ આત્મહત્યા કરી છે, આદિજાતિ અને શિક્ષણ, આરોગ્યથી બધું છીનવી રહ્યું છે. જેવી બધી સામાજિક જરૂરિયાતો બજાર પર આધારીત રહી છે.
તેમણે લોકોની સમસ્યાના વાસ્તવિક જવાબદાર ભ્રષ્ટાચારને કહ્યું અને લોકપાલને તેમનો ઉપચાર આપ્યો! તે આશ્ચર્યજનક છે, જનતાએ પણ તે સ્વીકાર્યું.
કારણ કે જો શિક્ષણ, આરોગ્ય, ખેડુતો અને દલિતો, આદિવાસીઓ જેવા મહત્વના મુદ્દાઓ પર વાતચીત થાય તો કોંગ્રેસ અને ભાજપ સાથે ઊભા જોવા મળશે. બન્ને કંઈ કરતાં નથી.
અને કોઈપણ રીતે, નરેન્દ્ર મોદી ખુલ્લા આર્થિક નીતિને વધુ આમૂલ રીતે અમલમાં મૂકશે તે વિચાર સાથે, કોર્પોરેટ ઇન્ડિયાએ તેમને ટેકો આપ્યો હતો.
જો ખુલ્લી આર્થિક નીતિ પર પ્રશ્નો ઉભા થયા હોત, તો આખો મામલો જુદી દિશામાં ગયો હોત. એટલું નહીં, લોકપાલની આડમાં સાંપ્રદાયિકતાનો મુદ્દો પણ દબાવવામાં આવ્યો.
સ્વાભાવિક રીતે, એકવાર કોંગ્રેસની ભ્રષ્ટાચાર પર આખી સમસ્યાની વહેંચણી થઈ ગઈ હતી, તેમ છતાં કેજરીવાલ દિલ્હીમાં કોઈ વિકલ્પ જોતા હતા, રાષ્ટ્રીય સ્તરે, તેનો વિકલ્પ નરેન્દ્ર મોદીએ કર્યો હતો.
અને નરેન્દ્ર મોદી અને કેજરીવાલ ચૂંટણી જીત્યા પછી, માત્ર મીડિયા જ નહીં, દેશ અને અરવિંદ કેજરીવાલ પણ વપરાયેલા કાપડની જેમ કાગળ પર લોકપાલ અને અન્નાને લટકાવવાનું ભૂલી ગયા હતા.
મીડિયાના આ આધુનિક ગાંધી વાવાઝોડાની જેમ આવ્યા હતા અને કામ પૂરું થયા પછી તે તોફાન જેવું થઈ ગયું હતું. ખબર નથી કે નવી પેઢી, જેમણે કદી ગાંધીને વાંચ્યું કે સમજ્યું ન હતું, તેઓએ આ બધું જોયું હશે અને ગાંધી વિશે ધારણા કરી હશે?
જનતાના મંતવ્ય (અખબારો, ટેલિવિઝન, વેબસાઇટ્સ વગેરે) સિસ્ટમની તરફેણમાં લોકોનો અભિપ્રાય તૈયાર કરવાની સારી કલ્પનાશીલ વ્યૂહરચના કરીને કાર્ય કરે છે.
આધુનિક તકનીકીના આધારે માસ મીડિયા કરોડો લોકોની અભિવ્યક્તિ માટે કોન્ટ્રાક્ટ કેવી રીતે લે છે. વર્તમાન સંસ્કૃતિમાં, જો આપણે એક રીતે અખબારને જોઈએ, તો તે લોકોના અભિપ્રાયની દેખરેખ રાખે છે, અને બીજી રીતે તે જાહેર અભિપ્રાયનો સર્જક છે.
અદ્યતન ટેકનોલોજીમાં રાક્ષસોના ટીવી – અખબારોમાં પત્રકારોનું કામદારોથી વિષેશ સ્થાન નથી. ટીવી ચેનલોની સાચી છે, જે ધીમે ધીમે ગ્રાઉન્ડ રિપોર્ટથી સ્ટુડિયો સર્કસમાં ફેરવાઈ ગઈ છે.
ત્રણ દાયકાના આપણા અનુભવથી આપણે એ પણ જોઈ શકીએ છીએ કે આદિવાસી, દલિત, ખેડૂત, ગ્રામીણ ભારતનાં પ્રશ્નો મીડિયાથી અદૃશ્ય થવા લાગ્યા, લાખો ખેડુતોની આત્મહત્યા કદી મીડિયાનો મુદ્દો બની નહીં.
ટીવી સંસ્કૃતિને નિયંત્રિત કરે છે. ટેલિવિઝનના ઉદ્યોગપતિ આવા પ્રતિભાશાળી બૌદ્ધિક લોકોની શોધ કરશે કે જે સમાચારને એવી રીતે રજૂ કરી શકે અને બજાર તરીકે તેનો ઉપયોગ કરી શકે. દર્શકોને તેનો ખ્યાલ પણ નહીં આવે.
સમાચારોની સ્ટાઈલ ધીરે ધીરે બદલાઈ ગઈ છે. પ્રજાને ડરાવવાનું શરૂ કર્યું. હવે પત્રકાર નામનો એક નવો પ્રકારનો સમૃદ્ધ કામદાર વર્ગ ઉભરી આવ્યો, જે સ્ટુડિયોમાં બેઠેલા સમાચારોની સ્થિતિને બદલી દે છે.
મુખ્ય પ્રવાહના અખબારો અને ટીવી ચેનલોમાં સરકારના દમનના યુગમાં, તેમનો ટેકો આપણને ઉપયોગી નથી રહ્યો. અખબારો અને ટીવી ચેનલોના ઘણા પત્રકારો ગ્રાઉન્ડ રિપોર્ટિંગ માટે ગરીબ, પછીત, આદિજાતિ વિસ્તારોમાં જતા હતા, હવે એવું નથી. હવે ખેડુતો, મજૂરો, આદિવાસીઓ, દલિતોનાં પ્રશ્નો હવે નકારાત્મક સમાચારોમાં ફેરવાઈ ગયા છે.
એક મોટું ષડયંત્ર રચાયું છે, જે દેશની ત્રણ પ્રીમિયર એજન્સી પણ હલ કરી શકશે નહીં!
દલિતો, આદિવાસીઓ, ખેડુતો, મજૂરો માટે કામ કરતાં આદર્શ લોકોને
શક્તિના માધ્યમો સાથે મળીને દેશદ્રોહી તરીકે સરળતાથી જાહેર કરવામાં આવે છે. બ્રિટિશરોના સમયમાં પણ, જેમણે સરકાર સામે લડ્યા હતા તેઓને દેશવિરોધી કહેવાયા, પરંતુ દેશદ્રોહી નહીં. મીડિયાને કારણે વિદ્યાર્થીઓની હિલચાલ ખંડિત થઈ ગઈ છે અને દેશનું હિત દબાયું છે.
મીડિયાની આ જીવલેણ શક્તિનો જવાબ શક્તિશાળી જન આંદોલન દ્વારા જ આપી શકાય છે. (ટૂંકાવીને)[:]
