ગુજરાતના 12 જિલ્લાઓ લોકો ભૂગર્ભના પાણી સાથે કાતિલ ઝેર, આર્સેનિક પી રહ્યાં છે

ગાંધીનગર, 29 નવેમ્બર 2020

12 જિલ્લાના ભૂગર્ભ જળમાં કેમિકલ વેસ્ટરુપે આર્સેનિક વધું છે. આર્સેનિક-હરતાલને કાતિલ ઝેર ગણવામાં આવે છે. આર્સેનિક, સીસા, સેલેનિયમ, પારો અને ફ્લોરાઇડ, નાઇટ્રેટ વગેરે આરોગ્ય પર ખરાબ અસર કરે છે. કેન્સર જેવા ખતરનાક રોગ તેનાથી થાય છે. અનેક જીનેટિક ખામીઓ સર્જી શકે છે. ગુજરાતમાં 12 જિલલા અમરેલી,  આણંદ, ભરૂચ, ભાવનગર, દાહોદ, ગાંધીનગર, કચ્છ, મહેસાણા, પાટણ, રાજકોટ, સુરેન્દ્રનગર, વડોદરા જિલ્લામાં કેમિકલ વેસ્ટરુપે આર્સેનિક 0.01 થી 0.05 mg લિટરે છે. આર્સેનિક 100 મીટર ઊંડા ભૂગર્ભજળમાંથી મળે છે.

ગુજરાતમાં ભૂગર્ભ જળના નમૂનામાં આર્સેનિકની સાંદ્રતા બીઆઈએસ, 0.01 મિલિગ્રામ લિટરે અનુમતિ મર્યાદા કરતા વધારે છે.

આર્સેનિક એ કુદરતી રીતે બનતું તત્વ છે જે ખડકો, જમીન અને પાણીના સંપર્કમાં આવે છે. આર્સેનિકને ઝેરી તત્ત્વ તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે અને તે માનવ આરોગ્ય માટે જોખમી માનવામાં આવે છે.

તેનું પાણી પીવાથી તુરંત અસર તરત દેખાતી નથી. બે વર્ષ સુધી પાણીના સતત ઉપયોગ પછી ત્વચા શુષ્ક થઈ જાય છે. તેનો ઇલાજ થતો નથી. ખેતીમાં જંતુઓને મારવા વપરાય છે. જેના દ્વારા દરેક લોકોના શરિરમાં તે પદાર્થ જાય છે. ઘરના રંગકામાં વપરાય છે જે શરીરમાં જઈ શકે છે. પ્રમાણ વધુ હોય છે, ત્યારે તે શરીર માટે હાનિકારક બની જાય છે.

કયા રોગ થાય છે

આર્સેનિક મીનરલથી દૂષિત પાણી પીવાથી આરોગ્ય માટેનું મોટું જોખમ છે. આર્સેનિક શરીરના કોષોમાં લકવો પેદા કરે છે,  આંતરડા, ઉલટી અને પેશીઓને નુકસાન પહોંચાડે છે. ત્વચાના રોગનનો ફેલાવો, જેમ કે રંગદ્રવ્ય અને કેરોટોસિસમાં ફેરફાર, ક્રોનિક આર્સેનિક-ઝેરના લક્ષણો છે, પ્રદેશોમાં આર્સેનિકના સંપર્કમાં આવતા ઘણા બાળકોમાં અલગ અસર કરે છે. બાળકોને ફેફસા, ફેફસાં વચ્ચેના જોડાણશીલ પેશીઓનું જાડું થવું અથવા ડાઘ થાય છે. બૌદ્ધિક પ્રવૃત્તિમાં તેની આડઅસર કરે છે. આનુવંશિક અસર કરે છે. ત્વચાના જખમ, ફેફસાના રોગો અને બૌદ્ધિક પ્રવૃત્તિઓ ખલેલ પામે છે. ત્વચાનો રોગ ફાટી નિકળે છે. પેટ, પીઠ, ગળા, પગ અને અન્ય સ્થાનો પર ત્વચા સંપૂર્ણપણે નાશ પામે છે. અસહ્ય ખંજવાળનો અનુભવ સાથે દુખાવો થાય છે. હાડકાં ખોખલા થઈ જાય છે. દાંતનો રંગ બદલાવવા લાગે છે. બાળકોના માનસિક વિકાસને પણ અસર થાય છે.

લોકોનું શરીર કદરૂપું થાય છે, ચહેરાનો રંગ બદલાઈ જાય છે, હાથ, પગ અને ગળા પરના નિશાન ખરજવું જેવા ડાઘ બની જાય છે.

ઉદ્યોગમાં શું ઉપયોગ

આર્સેનિક સલ્ફાઇડ  કૌટિલ્યાએ ‘અર્થશાસ્ત્ર’માં બતાવેલું છે. હસ્તલિખિત પુસ્તકોના અશુદ્ધ લેખને ભૂંસી નાખવા માટે ઉપગોય કરવામાં આવતો હતો. તે કોપર, સીસા અને અન્ય ધાતુઓના ઓર સાથે પણ નિકળે છે. ઉપયોગ ગ્લાસ બનાવવા અને ચામડાના લેખો સુરક્ષિત કરવામાં કરવામાં આવે છે. રંગ માટે ઉપયોગી છે. કોપરમાં થોડી માત્રામાં આર્સેનિક મિશ્રણ કરવાથી કાટ બંધ થાય છે.

દવામાં વપરાશ

આર્સેનિકનો વપરાશ એનિમિયા, ન્યુરોપથી, સંધિવા, મેલેરિયા, મેદસ્વી, ડિસમેનોરિયા, અન્ય રોગોની સારવાર માટે કણ જેટલું વપરાય છે.

ખેતીમાં ભરપૂર ઉપયોગ

કૃષિ પાકમાં ફૂગ-ફંગલ રોગ, જંતુઓ મારવા માટે જંતુનાશક દવામાં ભરપૂર ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે.

 ગુજરાતના હોટ સ્પોટ

જિલ્લામાં આર્સેનિક mg લિટરે.

1 અમરેલી, જાફરાબાદ, 0.02

2 આણંદ, બોરસદ, રાસ  0.01

3 આણંદ, ખંભાત, ડાલી 0.01

4 ભરૂચ, અંકલેશ્વર, 0.01

5 ભરૂચ, હાંસોટ, જેટપુર 0.02

6 ભરૂચ, હાસોટ, ઉત્રજ, 0.03

7 ભરૂચ, જંબુસર, કવિ, 0.01

8 ભરૂચ, જંબુસર, સિંધવ, 0.01

9 ભરૂચ, વાગરા, લુહાર, 0.02

10 ભાવનગર, ઘોઘરા 0.01

11 ભાવનગર, વલ્લભપુર, અયોધ્યાપુરમ 0.01

12 દાહોદ, વનમાં 0.03

13 ગાંધીનગર, સેત્રાપરા 0.02

14 કચ્છ, રાપર, કુડા 0.02

15 મહેસાણા, બહુચરાજી, ધરપુરા 0.03

16 મહેસાણા, કડી વિડજ 0.02

17 પાટણ, ચાણાસ્મા, ધર્મોડા 0.02

18 પાટણ, પાટણ2  2 0.02

19 પાટણ, રાધનપુર, રાધનપુર-2 0.02

20 પાટણ, સમી, મોટીચંદર 0.01

21 રાજકોટ, રાજકોટ, રાજકોટ-1 0.01

22 સુરેન્દ્રનગર, દશાડા 0.02

23 સુરેન્દ્રનગર, સાયલા, સુદામા 0.01

24 વડોદરા, ડભોઇ, વેગા 0.01

દેશમાં ખરાબ હાલત

દેશની 12,577 વસાહતોમાં વસતા 10 કરોડ  લોકો પીવાના પાણીમાં ફ્લોરાઇડનું વધુ પ્રમાણ મેળવી રહ્યા છે. ભારત સરકારે માર્ચ 2016 માં આર્સેનિકથી અસરગ્રસ્ત અને 12014 ફ્લોરાઇડ અસરગ્રસ્ત વસાહતોમાં પાણી શુદ્ધ કરવા રૂ.800 કરોડ રૂપિયા જાહેર કર્યા હતા. 28 હજાર ફ્લોરાઇડ અને આર્સેનિક અસરગ્રસ્ત વસાહતો અશુધ્ધ પાણી પીવે છે. તેના માટે 25,000 કરોડ રૂપિયા ખર્ચ કરવાની જાહેરાત કેન્દ્ર સરકારે ચાલુ બજેટમાં કરી છે. 2030 સુધીમાં દેશના દરેક ઘરના લોકોને પીવાનું પાણી નળ દ્વારા પૂરું પાડવાની જાહેરાત કરી છે.

 ભારતમાં ભૂગર્ભ જળમાં આર્સેનિક હોટ સ્પોટ

ભૂગર્ભ જળમાં આર્સેનિકની ઘટના ભારતમાં પશ્ચિમ બંગાળમાં સૌ પ્રથમ 1980માં નોંધાઈ હતી. સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત વિસ્તારો અલ્ડા, મુર્શિદાબાદ, નાડિયા, ઉત્તર 24 પરગના અને દક્ષિણ 24 પરગણા અને હાવડા, હુગલી અને બર્ધમાન જિલ્લાના પશ્ચિમ ભાગમાં ભાગિરાથી નદીના પૂર્વ ભાગમાં છે.

ગુજરાત, પશ્ચિમ બંગાળ ઉપરાંત આસામ, બિહાર, છત્તીસગ,,હરિયાણા, ઝારખંડ, કર્ણાટક, પંજાબ, ઉત્તર પ્રદેશ, પશ્ચિમ બંગાળમાં ભૂગર્ભ જળમાં આર્સેનિક દૂષણ જોવા મળ્યું છે.

આર્સેનિક ઘટના બિહાર, પશ્ચિમ બંગાળ અને ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્યોમાં કાંપવાળી રચનાઓમાં જોવા મળે છે, પરંતુ છત્તીસગ રાજ્યમાં, તે ખાસ કરીને એન-એસ ટ્રેંડિંગ ડુંગરગ કોટડી પ્રાચીન ક્ષેત્રના જ્વાળામુખીના ખડકોમાં છે. અસમના ગોલાઘાટ, જોરહાટ, લખિમપુર, નાગાંવ, નલબારી, સિબસાગર, સોનીતપુર જિલ્લામાં પણ આના અહેવાલ આવ્યા છે.