કચ્છનું સાંધવ ગામની 1.14 લાખ વર્ષ જૂની વસાહત, બધા ગુજરાતી કચ્છી છે ?  

ગાંધીનગર, 12 જાન્યુઆરી 2020

કચ્છના જખૌ  બંદર પાસે 1.14 લાખ વર્ષ પહેલાના માણસોની વસાહત હોવાનું શોધી કઢાયું છે. 28 ઓક્ટોબર 2019માં ડેક્કન હેરલ્ડમાં સમાચાર છપાયા હતા. પુરાતત્ત્વવિદોએ ભારતના આદિમાનવોની  પ્રાચીન  પથ્થર-યુગની 1.14 લાખ વર્ષ જૂની સાઇટ્સ શોધી કાઢી છે. જે ગુજરાતના કચ્છના અબડાસા તાલુકાના  સાંધવ ગામે છે. આફ્રિકાની બહાર માનવ સ્થળાંતરની નવી વાત કચ્છમાં મળી છે.

60 હજાર વર્ષની થિયરી ખોટી

ગુજરાતના કચ્છમાં સાંધવ ખાતે ભારતીય દરિયાકાંઠે આધુનિક માનવ વ્યવસાયના પુરાવા મળ્યાં છે, જે 114,000 વર્ષ જૂનો છે. હોમો સેપિઅન્સનુ ભારતમાં મહત્તમ 45થી 60 હજાર વર્ષ પહેલા આવ્યા હોવાનું અત્યાર સુધી મનાતું હતું. તે વાત ખોટી ઠરી રહી છે. 2017 બાદ ફરીથી માર્ચ 2020માં કચ્છમાં વધું સંશોધન થઈ રહ્યું છે. બીજા પણ કેટલાક અવશેષો મળી આવશે.

ભારતના વિકાસમાં કચ્છ પહેલાથી જ

દરિયા કાંઠેથી 15 કિલોમીટર દૂર, નાયરા ખીણમાં સંધવ ખાતે 114,000 વર્ષ જૂની માનવ વસાહત હતી. પેલેઓલિથિક સાઇટ છે. મધ્ય પેલેઓલિથિક સંસ્કૃતિવાળી વસ્તી હતી. આફ્રિકાની બહાર નીકળેલા કોઈપણ આધુનિક માનવના ઘણા સમય પહેલા ભારતમાં સંપૂર્ણ સુવિધાયુક્ત મેસોલીથિક સંસ્કૃતિ હતી. ભારતમાં મધ્ય પેલેઓલિથિક સંસ્કૃતિના વિકાસમાં ભૂમિકા ભજવી હતી.

હવે બે શક્યતા

આફ્રિકાથી ભારત સ્થળાંતર કરવા માટેના બે મુખ્ય શક્યતાઓ છે. પુરુષો અને સ્ત્રીઓ દરિયાકાંઠાના માર્ગનો ઉપયોગ 60 હજાર વર્ષ પહેલાં આવ્યા હોઈ શકે. જ્યારે બીજી 128,000-71,000 વર્ષ પહેલાંના માણસો ભારતમાં આવ્યા હોઈ શકે.

આફ્રિકા જન્મભૂમિ

હોમો સેપિઅન્સ તરીકે ઓળખાતા આપણા પૂર્વજો 2 થી 3 લાખ વર્ષ પહેલા આફ્રિકામાં રહેતા હતા. લગભગ 10 લાખ વર્ષ ત્યાં રહ્યા બાદ તેમણે દુનિયાના બીજા  સ્થળોએ જવાનું શરુ કર્યું હતું.

ભુજમાં વૈશ્વિક સંશોધન – સાંધવ

ભૂજ પાસે સાંધવ વિસ્તારમાં મહારાજા સયાજી વિશ્વ વિદ્યાલયના પુરાતત્વ વિભાગના વડા પ્રો.અજીત પ્રસાદ  અને બ્રિટનની ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીના સંશોધક જેમ્સ બ્લિન્કહોર્નની ટીમે  વર્ષ 2017માં કરેલા ખોદકામ દરમિયાન મળેલા અવશેષો એ થીયરીને પડકારી રહ્યાં છે, કે ભારતમાં માણસોની વસાહતો 60 હજાર વર્ષ પહેલા ન હતી. ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીની લેબોરેટરીમાં ઓએસએલ (ઓપ્ટિકલી સિમ્યુલેટેડ મિનિસન્સ) ટેકનોલોજીથી કરાયેલા પરિક્ષણમાં પૂરવાર થયુ છે.

કચ્છમાં લાકડીના પથ્થરના  ભાલા મળ્યા

કચ્છના હોમોસેપિઅન્સ પથ્થરમાંથી બનાવેલા ઓજારોનો ઉપયોગ કરતા હતા. શક્ય છે કે આ અવશેષો આ પ્રકારના ઓજારોના હોઈ શકે છે. ખાસ કરીને એક અવશેષ ટેન્ગડ કોઈન તરીકે ઓળખાતા ઓજારનો હિસ્સો હોવાનુ મનાય છે. જેનો આકાર ભાલા કે તીરના ઉપરના અણિયાળા હિસ્સા જેવો છે. જેનો ઉપયોગ તે સમયે શિકાર કરવા માટે કરાતો હશે.

હથિયારમાં લવાલવા ટેકનિકનો ઉપયોગ

ગુજરાતીઓ 1.14 લાખ વર્ષ પહેલા આફ્રિકાથી અત્યારના કચ્છમાં આવ્યા હોઈ શકે છે. ખાસ કરીને ટેન્ગડ કોઈન બનાવવા માટે લવાલવા ટેકનિકનો ઉપયોગ થયો હોઈ શકે છે. કારણ કે હોમોસેપિઅન્સના ઓજારો બનાવવા માટેની પ્રચલિત બ્લેડ ટેકનોલોજી એ પછીની હોવાનુ નિષ્ણાતોનુ માનવુ છે. એ પહેલા તેઓ લવાલવા ટેકનિકનો ઉપયોગ કરતા હતા.

મધ્ય ભારતની થિયરી ખોટી પડી

મધ્ય ભારતમાં  પણ હોમોસેપિઅન્સ સાથે સંકળાયેલા ઓજારો 2011માં થયેલા એક સંશોધનમાં મળી આવ્યા હતા. જે 45વર્ષથી 60 હજાર વર્ષ  જૂના હોવાનુ અને બ્લેડ ટેકનોલોજીથી બનેલા  હોવાનુ મનાય છે. હવે સાંધવમાં જે ઓજારો મળ્યા છે તે 1.14 લાખ વર્ષ જૂના છે. આ સંજોગોમાં ભારતમાં હોમો સેપિઅન્સનુ આગમન આટલા સમય પહેલા થયું હોવાની થિયરીને વેગ મળી શકે છે.

આફ્રિકાથી બધા ખંડોમાં હિજરત

દુનિયામાં અત્યાર સુધી પૂરવાર થયેલા સંશોધન પ્રમાણે અલગ અલગ દેશમાં અલગ અલગ સમયે હોમો સેપિન્સ પહોંચ્યા હશે. જેમાં 1 લાખ વર્ષ સુધી માણસ આફ્રિકામાં જ રહ્યો, 45 હજાર વર્ષ પહેલા ચીનમાં, 45થી 60 હજાર વર્ષ પહેલા ઓસ્ટ્રેલિયામાં, યુરોપમાં 3.5 લાખ વર્ષ પહેલા, 10થી 12 હજાર વર્ષ પહેલા અમેરિકામાં અને સાઉથ એશિયા સહિત ભારતમાં 10 હજાર વર્ષ પહેલા. આવું માનવામાં આવતું રહ્યું છે. હવે કચ્છથી નક્કર પૂરાવા મળ્યા છે.

માણસના કંકાલ

ભારતમાં હોમો સેપિઅન્સના ફોસિલ (જિવાશ્મિ)ગંગાના ખીણ પ્રદેશમાંથી મળ્યા હતા. જે 10 હજાર વર્ષ કરતાં જૂના નથી. આવા જ ફોસિલ ગુજરાતમાં 10 હજાર વર્ષ પેહલાના છે. ભારતમાં સૌથી જૂના મણસોના ફોસીલ હાડકા કચ્છના સૌથી જુના છે.  ગંગા કિનારાની સંસ્કૃતિ પહેલા કચ્છમાં માનવ સંસ્કૃતિ હતી.

2011માં મધ્ય ભારતમાંથી 45-60 હજાર વર્ષ જુના ઓજારો મળ્યા હતા. ભારતમાં હોમો સેપિઅન્સનો પ્રવેશ આનાથી પહેલા હોઈ શકે નહી એવું માનવામાં આવતું હતું.

હોમો સેપિઅન્સ એટલે શું

હોમોસેપિઅન્સ લેટિન ભાષાનો શબ્દ છે. હોમો એટલે માણસ અને સેપિઅન્સ એટલે બુધ્ધિશાળી. હોમો સેપિઅન્સ આધુનિક માણસના પૂર્વજ છે. તેમનું સ્વરુપ  આજના માનવીને મળતું આવે છે. તેમના ચહેરાનો હિસ્સો આજના માણસ જેવો જ હતો. તેમની મગજની ક્ષમતા પણ આજના માણસની જેમ વિકસવા માંડી હતી.

12 લાખ વર્ષ પહેલા વિસ્તાર

એશિયામાંથી ઘણા પુરાવા સૂચવે છે કે, આફ્રિકાથી 12 લાખ વર્ષ પહેલાં વિસ્તરવા માંડી હતી. લંડનની રોયલ હોલોવે યુનિવર્સિટીના અભ્યાસના અગ્રણી લેખક જિમ્બોબ બ્લિંકહોર્ને ડી.એચ.ને જણાવ્યું હતું કે, કચ્છની સંધવની સાઇટના પુરાવા છે. બ્લિંકહોર્ન અને મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવર્સિટી, બરોડાના તેમના સાથીદારો અને હ્યુમન હિસ્ટ્રીના સાયન્સ ઓફ મેક્સ પ્લાંક ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, ભૂતકાળમાં કચ્છમાં સર્વેક્ષણ કાર્ય હાથ ધર્યું હતું.

વિશિષ્ટ હથિયાર

વિશિષ્ટ ટેન્ગડ પોઇન્ટ વાળા પાસાણના હથિયારો મળ્યા છે. જેનો ઉપયોગ ભાલા માટે થતો હતો. જે હેન્ડલ સાથે જોડાયેલ છે. છરી તરીકે ઉપયોગમાં લેવામાં આવ્યો છે. આવા સાધનો સમગ્ર ભારતની સૌથી જૂની મધ્ય પેલેઓલિથિક ટૂલ કિટ્સમાં જોવા મળે છે. ક્વાર્ટેનરી સાયન્સ રિવ્યૂઝ જર્નલમાં પ્રકાશિત આ અધ્યયનમાં લોકોએ સંધવને કેમ રહેવા માટે પસંદ કર્યા છે તે અંગેનો ચાવી પણ આપે છે.

બંદર નજીક વસાહત

કચ્‍છનું સાંધવ ગામ આદિમાનવના સંશોધન ક્ષેત્રે એક મહત્‍વનું સીમાચિહ્ન રૂપ કેન્‍દ્ર બન્‍યું છે. અહીં દેશવિદેશના આર્કિયોલોજી વિભાગના સંશોધકો અભ્‍યાસ માટે આવી રહ્યાં છે. અબડાસાના દરિયા કિનારે જખૌ પાસે આવેલું સાંધવ ગામ જૈન સમાજના પંચ તીર્થ પૈકીનું એક છે, અહીં ઐતિહાસિક દેરાસર આવેલું છે.

કચ્છ બાદ ચેન્નાઈ

કચ્છ બાદ ચેન્નાઈથી 60 કિ.મી. દૂર, એટીરમપક્કમ ગામમાંથી બીજી એક થિયરી બહાર આવી છે. જાન્યુઆરી 31,2018માં ચેન્નાઇ નજીકના એક ગામમાં નવા શોધાયેલા પથ્થર યુગના હથીયારો ભારતીય વૈજ્ઞાનીકો વિશ્વનના  સિદ્ધાંતને પડકાર આપી રહ્યા છે. એવું માનવામાં આવે છે કે માણસ આફ્રિકામાં પેદા થયો અને ત્યાંથી દૂનિયામાં ગયો. પણ ભારતમાં મળેલા પથ્થરના હથીયારો દુનિયાની આ થિયરીને ખોટી પાડે છે. કારણ કે આફ્રિકાના પથ્થરના હથીયારો કરતાં પહેલાના હથીયારો ભારતમાંથી મળી આવ્યા છે.

શું ભારતમાં 3.85 લાખ વર્ષ પહેલા માણસો રહેતા હતા

મધ્ય પાલેઓલિથિક લગભગ 125,000 વર્ષ પહેલાં આફ્રિકાથી આધુનિક માણસો ભારતમાં આવ્યા હોવાનું માનવામાં આવે છે. નવા પુરાવા તે વાતને ખોટી સાબિત કરે છે કે, મધ્ય પેલેઓલિથિક સંસ્કૃતિ લગભગ 385,૦૦૦ વર્ષો પહેલા ભારતમાં અસ્તિત્વમાં હતી.  જર્નલ નેચરમાં નવો અભ્યાસ બહાર આવ્યો છે. મધ્ય પેલેઓલિથિક સંસ્કૃતિ સાથે સંકળાયેલી ઘણી હોમિનિન જાતિઓ લગભગ 125 હજાર વર્ષ પહેલાંની તુલનામાં જટિલ દાખલાઓ, પ્રક્રિયાઓ અને જાતિઓ વચ્ચેની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓ સાથે થતી હોઈ શકે છે.

એટીરમપક્કમ સાઈટ

એટીરમપક્કમ ખાતેના પુરાતત્ત્વીય સ્થળની શોધ આર બી ફુટ દ્વારા 1863માં થઈ હતી. બાદમાં 1930 અને 1960ના દાયકામાં ઘણા વિદ્વાનો દ્વારા તેની તપાસ કરવામાં આવી હતી. શર્મા સેન્ટરના પ્રોફેસર પપ્પુ અને ડો. કુમાર અખિલેશ 1999થી આ સ્થાન પર ખોદકામ કરી રહ્યા છે.

અમદાવાદનું યોગદાન

હાલનું કાર્ય ફ્રાન્સના લિયોન યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર એટલે કે ગુનેલના સહયોગથી હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું. પ્રોફેસર અશોક કે. સિંઘવી, હરેશ એમ. રાજપરા અને ડી.આર.એસ. અનિલ ડી. શુકલા, ફિઝિકલ રિસર્ચ લેબોરેટરી, અમદાવાદથી છે. સ્થળ પર કોઈ માનવ અથવા હોમિનિન અવશેષો મળ્યાં નથી. જેના કારણે માનવ જાતિઓ અહીં કેમ રહેતી હતી અને ઉપકરણો બનાવવાનું જાણવું મુશ્કેલ બનાવે છે.

3 લાખ વર્ષ પહેલાથી હથિયાર

આશરે 300,000 વર્ષ પહેલાં, આફ્રિકાના કેટલાક ભાગોમાં માનવ પૂર્વજોએ પથ્થરના ધારદાર ટુકડાઓનો  ઉપયોગ કરીને નાના, તીક્ષ્ણ સાધનો બનાવવાનું શરૂ કર્યું હતું. જે તેઓએ લેવોલોઇસ નામની તકનીકનો ઉપયોગ કરીને બનાવ્યા હતા.