[:gj]गुजरात में नकली बीटी कपास बीज माफिया , Fake Bt cotton seed mafia in Gujarat
દિલીપ પટેલ
ગાંધીનગર, 24 મે 2022
ગુજરાત કોંગ્રેસ પ્રવકતા મનહર પટેલે જણાવ્યુ કે સમગ્ર રાજયમાં Vip3A Gene માન્ય નથી છતાં 80 ટકા બીટી કપાસ બીજનું ઉત્પાદન અને વેચાણ થઈ રહ્યું છે. જેના કારણે પર્યાવરણ અને સજીવ સૃષ્ટિ ઉપર ખૂબ મોટા જોખમો રહેલા છે. 13 વર્ષથી ભારતમાં ખેડૂતો માટે નવી કપાસની GM ટેકનોલોજી વિકસાવાઈ નથી.
રૂપિયા 4 હજાર કરોડથી વધુના નકલી બિયારણનો વ્યવસાય સરકારની મિલીભગતથી ચાલે છે. પકડાય તો 1 લાખ રૂપિયાના દંડની જોગવાઈ છે. જે બિલકુલ હાસ્યાસ્પદ છે.
મોન્સાન્ટો કંપનીએ 2017થી તેમની GM ટેક્નોલૉજી ભારતમાંથી DE REGULATE કરી છે. છતાં બીટી કપાસ બીજનું ઉત્પાદન અને વેચાણ ચાલી રહ્યું છે.
નકલી બિયારણના પેકેટો કિસાન વિભાગના અધ્યક્ષ પાલભાઈ આંબલીયા જાહેર કર્યાં હતા. સમગ્ર રાજ્યમાં પ્રતિબંધિત બીટી કોટન 4જી અને 5જી બિયારણનું ખુલ્લેઆમ વેચાણ થઈ રહ્યું છે. વિધાનસભા કોંગ્રેસ પક્ષના નેતા અમિત ચાવડાએ કહ્યું હતું કે, બીજ બુટલેગરો ઉપર દરોડા પાડી જેલના સળિયા પાછળ નાખો.
બીટી બન્યો મોતનો માર્ગ
ખેડૂતો માટે શોધાયેલી ટેક્નોલોજી હવે ખેડૂતોના જીવ લઈ રહી છે. આર્થિક રીતે બરબાદ કરી રહી છે. બીટી કપાસ ખેડૂતો માટે ઘાતક સાબિત થઈ રહ્યો છે. આમ છતાં તેને બનાવતી સૌથી મોટી કંપની તેના માટે ખેડૂતોને જવાબદાર ઠેરવી રહી છે. 2015થી નકલી બીટી ગુજરાતમાં વેચતાં માફિયાઓ વધી ગયા છે. 4 હજાર કરોડનો નકલી બિયારણનો ધંધો આ માફિયાઓ કરી રહ્યાં છે.
NCRB નેશનલ ક્રાઈમ રેકોર્ડ્સ બ્યુરોની વિગતો પ્રમાણે નેવુંના દાયકાથી ડિસેમ્બર 2017 સુધીમાં લગભગ 2 લાખ 70 હજાર ખેડૂતોએ પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો હતો. તેમાંથી લગભગ 80 ટકા ખેડૂતો કપાસની ખેતી સાથે સંકળાયેલા હતા.
મહારાષ્ટ્રના વિદર્ભમાં Bt (Bellis thuringiensis) કપાસના ખેતરો પર છાંટવામાં આવેલા જંતુનાશકોના સંપર્કમાં આવ્યા બાદ 30 થી વધુ ખેડૂતોના મૃત્યુ થયા હતા. સેંકડોને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા. જો કે તેની સૌથી મોટી ઉત્પાદક કંપની મોન્સેન્ટોનું કહેવું છે કે ખેડૂતોની બેદરકારીને કારણે આ જીવ ગયા છે.
વિદર્ભમાં મૃત્યુ પછી, સરકારે એક SIT ની રચના કરી, કેટલાક અધિકારીઓને સસ્પેન્ડ કર્યા, જંતુનાશકો વેચનારાઓના લાઇસન્સ રદ કર્યા, અને પ્રતિબંધિત જંતુનાશકો વેચનારાઓને જેલમાં મોકલ્યા. ખેડૂતોએ આટલી બધી જંતુનાશકોનો ઉપયોગ શા માટે કરવો પડે છે? જે જંતુનાશકો વાપરવાના ન હતા તેનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ખેડૂતોને તે જંતુનાશકોનો ઉપયોગ કરવાની ફરજ કેમ પડી? અને આનું મુખ્ય કારણ ‘બીટી કોટન’ છે?
આ પણ વાંચો
મોદીએ મંજૂરી ન આપી તો ગુજરાતના ખેડૂતો બીટી 3 કપાસ ગેરકાયદે વાવવાનું શરૂ કરી દીધું
મોદીએ મંજૂરી ન આપી તો ગુજરાતના ખેડૂતો બીટી 3 કપાસ ગેરકાયદે વાવવાનું શરૂ કરી દીધું
રોગ આવ્યો
એક તૃતીયાંશ કપાસ વિસ્તાર ગુલાબી બોલવોર્મના હુમલા હેઠળ છે. એક ખાસ પ્રકારનો કીડો, જેને સ્થાનિક ભાષામાં ઇલ્લી અથવા બોન્ડાલી કહે છે, તેનો પ્રભાવ અચાનક વધી ગયો છે. આ સાથે પિંક વોલમાર્મે પણ પાયમાલી શરૂ કરી દીધી છે. આનાથી ડરીને ખેડૂતો મોટા પ્રમાણમાં જંતુનાશકોનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. છતાં કપાસનો પાક બચાવી શક્યો નથી, અને તે પોતાનો જીવ પણ ગુમાવી રહ્યો છે. સમગ્ર પાક ગુલાબી બોલવોર્મની પકડમાં છે. જંતુનાશકો હવે બીટી કપાસને અસર કરતા નથી.
કપાસ પકવતાં કોઈ પણ એક જિલ્લામાં 6 લાખથી 15 લાખ લિટર જંતુનાશક દવા વાપરવામાં આવે છે. આ આંકડાઓ પરથી જંતુનાશકોની વધતી માંગનો અંદાજ લગાવી શકાય છે. જંતુનાશકોનો ઉપયોગ કરવાની ફરજ પડી રહી છે.
2002 થી, સરકારી નીતિ હેઠળ ભારતમાં બીટી કપાસના બિયારણનો ‘GM’ એટલે કે આનુવંશિક રીતે સંશોધિત પાક તરીકે ઉપયોગ વધ્યો છે. ગુજરાત અને આંધ્રપ્રદેશની સાથે મહારાષ્ટ્ર પણ કપાસની ખેતીમાં બીટી કપાસનો ઉપયોગ કરવામાં અગ્રેસર રાજ્ય છે. કપાસના પાકને જીવાતોથી બચાવી શકાય તે માટે બીટી કપાસ બજારમાં લાવવામાં આવ્યો હતો. પણ જંતુનાશકોનો વપરાશ તો વધી રહ્યો છે.
ઝેરી દવા
ભારતમાં આનુવંશિક પાકના નામે માત્ર બીટી કપાસની ખેતી કરવામાં આવે છે. કપાસમાં 90 ટકા વાવેતર બીટી કપાસનું થાય છે. તે ભારતના કુલ પાક વાવેતર વિસ્તારના પાંચ ટકા વિસ્તારમાં ઉગાડવામાં આવે છે. ખેતીમાં વપરાતા કુલ જંતુનાશકોમાંથી 55 ટકાનો વપરાશ કપાસની ખેતીમાં થાય છે. તેની ખેતીમાં ખૂબ મોંઘા કેમિકલનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેના કારણે તેની કિંમત અનેકગણી વધી જાય છે.
વચન ભંગ
Bt પાસે હવે રિસેસિવ જનીનો છે. તેથી કંપનીઓએ બોલગાર્ડ 1ને બદલે બોલગાર્ડ 2 બિયારણ બજારમાં રજૂ કર્યા છે. કંપનીઓએ સરકારને વચન આપ્યું હતું કે ‘બીટી’ પાક પર રોગ નહીં આવે. પરંતુ હવે સ્થિતિ એવી નથી. અનેક પ્રકારના રોગો,જીવાતો દેખાઈ રહ્યા છે. તેથી ‘BT’ નો વિરોધ કરવામાં આવે છે.
પાક પર સફેદ માખીનો પ્રકોપ એટલો વધી ગયો છે કે, આખો પાક બરબાદ થઈ જાય છે. જીવાતો છોડનો નાશ કરી દે છે. જંતુનાશકોનો ઉપયોગ કરે છે પણ તેનો કોઈ ફોયદો થતો નથી. તેથી વધારે ઝેરી દવા છાંટે છે. ઘણા ખેડૂતોએ મળીને જંતુનાશક કંપનીઓ સામે કેસ દાખલ કર્યો છે.
મહારાષ્ટ્રમાં જૂન 2005થી બીટી કપાસે 10,000 ખેડૂતોના જીવ લીધા છે. બીટી કપાસનો પાક 2005થી 2018 સુધીમાં ચાર લાખ એકરમાં નિષ્ફળ ગયો હતો.
મનહર પટેલે કહ્યું કે, ભાજપા સરકાર ખેડુતો માટે સંવેદનહિન છે. 25 વર્ષમા ખેડુતોને કોઇપણ બાબતે સુરક્ષિત કર્યા નહી, પાક માટે પાણી, પાકના ભાવ, પાક માટે વિજળી, પાક વિમો કે ન પાક સુરક્ષા આપવામા સરકારે કોઇ પગલા ભર્યા. ઉપરાંત ખેતી ઉત્પાદનનો મુખ્ય આધાર બીયારણ છે તે પણ ગુણવત્તા સભર અને વાજબી ભાવે ખેડુતોને મળે તેવો કોઇ રોડ મેપ આપ્યો નથી. મોન્સાન્ટો કંપનીએ ૨૦૧૭ થી દેશ છોડી દીધેલ છે, તેમને તેની GM ટેકનોલોજી ભારતમાથી DE REGULATE કરી છે, છતાં બીટી કપાસ બીજનુ ઉત્પાદન અને વેચાણ ચાલુ રહ્યુ છે. સરકારી સાંઠ-ગાંઠને કારણે છેલ્લા ૨૦ વર્ષમા નજીવી સંખ્યામા વેપારીઓ પકડાયા છે અને હજારો ખેડુતોએ કરોડો રુપિયાની આર્થિક નુકશાની ભોગ બન્યા,પરંતુ એક પણ વેપારી જેલના સળીયા પાછળ નથી, છતાં બિયારણના કાયદામા સંશોધન કરીને ગુનેગારોને દંડ નહી સખત સજાની જોગવાઇ કાયદામા મુકવામા આવે જેથી નકલી, નબળા, હકલા અને અનઅધિકૃત બીજ વેચતા બુટલેગરો સામે ખેડુતોને સુરક્ષિત કરવામા આવે.
Bt કપાસ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધની માંગ છે.
ગુજરાત રાજ્ય બીજ નિગમ લી.ને બંધ કરવા માંગે છે ? ગુજરાત સીડ સર્ટીફિકેટ એજન્સી જીએલડીસીને બંધ કરી દીધી છે. અનઅધિકૃત બીટી કપાસ બીજ ઉત્પાદન કરતાં માફિયાઓની સામે કોઈ પગલાં લેવાતા નથી. નમુના લેવાતા નથી. 20 વર્ષથી નકલી બીટી કપાસ બીજનો ભોગ લાખો ખેડુત બન્યા છે. રાજ્ય સરકાર પાસે નકલી બીટી કપાસ બીજનુ ઉત્પાદન કરતા ઉત્પાદકોની યાદી નથી. તેથી બીજ માફિયાઓ 4 હજાર કરોડનો ખોટો ધંધો કરી રહ્યાં છે.
4 જૂન 2022માં અનાધિકૃત નકલી બીટી કપાસ બીજનો મોટો જથ્થો ખેતીવાડી ખાતાએ પકડેલો હતો. 4 આરોપીઓ ઉપર પોલીસ કાર્યવાહી કરેલી હતી. પછી શું થયું?
આ પણ વાંચો ……….
સૌરાષ્ટ્રના 6 લાખ હેક્ટરના આગોતરા બીટી કપાસમાં ગુલાબી ઈયળનો હુમલો, ખેડૂતોને કરોડો રૂપિયાનું નુકસાન
સૌરાષ્ટ્રના 6 લાખ હેક્ટરના આગોતરા બીટી કપાસમાં ગુલાબી ઈયળનો હુમલો, ખેડૂતોને કરોડો રૂપિયાનું નુકસાન
ગુલાબી ઈયળ અને માફિયાઓ
2010 માં ગુજરાતમાં ગુલાબી બોલવોર્મનો ઉપદ્રવ પ્રથમ વખત નોંધાયો હતો, ત્યારે તે ખૂબ જ નાના વિસ્તારમાં અને BG-I કપાસ પર હતો. 2012 અને 2014 ની વચ્ચે, તે BG-II પર વિશાળ વિસ્તારમાં ફેલાયેલું હતું. 2015-16ની સીઝનમાં, CICR દ્વારા હાથ ધરાયેલા સર્વેક્ષણો દર્શાવે છે કે સમગ્ર ગુજરાતમાં BG-II પર ગુલાબી બોલવોર્મ લાર્વાનું અસ્તિત્વ નોંધપાત્ર રીતે વધારે હતું અને આ જંતુએ Cry1Ac, Cry2Ab અને Cry1Ac+Cry2Ab (ત્રણ જુદી જુદી પ્રજાતિઓ) સામે પ્રતિકાર વિકસાવ્યો હતો. ખાસ કરીને અમરેલી, ભાવનગર જિલ્લા અને સમગ્ર સૌરાષ્ટ્રમાં ઉપદ્રવ વધ્યો હતો. ત્યારથી બીજ માફિયાઓનો જન્મ થયો છે.
ખેડુતો પહેલાથી જ અન્ય જીવાતો ઉપરાંત ગુલાબી બોલવોર્મ્સને રોકવા માટે જંતુનાશકોનો ઉપયોગ કરી રહ્યા હતા. તેઓ બીજા બિયારણોની શોધમાં હતા. જે માફિયાઓના ધ્યાનમાં આ્યું હતું.
ગુલાબી ઈયળે ફરી હુમલા કરવાનું શરૂ કર્યાં ત્યારે 2016 પછી જ ગુજરાતમાં બિયાણ માફિયાઓનો જન્મ થયો હતો.
ભારતીય જાહેર ક્ષેત્ર અથવા ખાનગી ક્ષેત્ર દ્વારા અન્ય કોઈ નવી જીએમ કોટન ટેક્નોલોજી 2020 સુધીમાં વ્યાપારી મંજૂરી માટે નથી. જીએમ બીજ બજારોમાં હજુ સુધી કોઈ જાહેર ક્ષેત્રની હાજરી નથી, જોકે કેટલીક કૃષિ સંસ્થાઓ મકાઈ, સોયાબીન, રીંગણ અને ડાંગર સહિતના વિવિધ પાકો પર જીએમ સંશોધન કરી રહી છે.
2017-18ના શિયાળામાં લણણી દરમિયાન છૂટક કપાસના છોડ અને ઘસાઈ ગયેલા બોલ, જ્યારે વદન્દ્રે પુષ્કળ પાકની અપેક્ષા રાખતા હતા પરંતુ ગુલાબી બોલવોર્મ જોવા મળે છે
બીટી-કપાસની નિષ્ફળતા
જે ટેક્નોલોજી [BT-કોટન અથવા BG-I અને તેની બીજી જનરેશન BG-II] નિષ્ફળ ગઈ છે. જંતુઓના નિયંત્રણ માટે જંતુનાશકોના ઉપયોગ પર પાછા ફરવું પડે તેમ હોવાથી ગુજરાતના ખેડૂતો ગેરકાયદે કપાસનું વાવેતર કરી રહ્યાં છે. જેનો પુરો ફાયદો કપાસ માફિયાઓ લઈ રહ્યાં છે.
અમેરિકન બિયારણ બાયોટેકનોલોજી બહુરાષ્ટ્રીય મોન્સેન્ટો ભારતના Bt-કપાસ બીજ બજાર પર એકાધિકાર ધરાવે છે. તેથી પણ બીજા બીજ માફિયાઓ તેનો ફાયદો લઈ રહ્યાં છે.
2002-03થી મોન્સેન્ટોએ ભારતીય બિયારણ કંપનીઓને વેચેલા બિયારણની પ્રત્યેક થેલી પર લગભગ 20 ટકાની રોયલ્ટી અમેરિકા લઈ જાય છે.
ભારતીય Bt-કપાસના બિયારણનું બજાર રૂ. 4,800 કરોડનું હોવાનો અંદાજ છે. જેમાં ગુજરાતનો હિસ્સો 20 ટકા છે. જે માફિયાઓના હાથમાં છે.
અપીલ
ગુજરાત પ્રદેશ કોંગ્રેસ સમિતિના પ્રવકતા મનહર પટેલે ગુજરાત સ્ટેટ સીડ પ્રોડયુસર્સ અસોસીએશનને વિનંતી કરી હતી કે, સંસ્થાના સભાસદ કંપનીઓ પૈકી જે કંપનીઓ નકલી બીટી કપાસ બીજ બનાવતાં ઉદ્યોગોના નામો જાહેર કરે. તમામ કંપની સભાસદોને તાકીદ કરવી જોઇએ કે અનાધિકૃત રીતે બીટી કપાસ બીજ ઉત્પાદન ન કરે.
આ પણ વાંચો
જંતુનાશક દવાઓમાં પણ ભેળસેળ
ગુજરાત
વર્ષ 2009 માં, જ્યારે મોસાન્ટોએ ભારતમાં ક્ષેત્રીય સર્વેક્ષણ હાથ ધર્યું, ત્યારે જાણવા મળ્યું કે ગુજરાતના અમરેલી, ભાવનગર, જૂનાગઢ અને રાજકોટ જિલ્લામાં, બીટી કપાસમાં વાવેલા જંતુઓએ તેમની પ્રતિકારક શક્તિ વિકસાવી છે. તેઓ તેનો નાશ કરી રહ્યા છે. મોસાન્ટોએ ખેડૂતોને જંતુનાશક રસાયણો વાપરવાની સલાહ પણ આપી હતી.
યુએસ સીડ ફર્મ મોન્સેન્ટોએ જણાવ્યું હતું કે કપાસની જીવાત – ગુલાબી બોલવોર્મ – ગુજરાતમાં તેની બહુચર્ચિત બીટી કપાસની વિવિધતા સામે પ્રતિકારક શક્તિ વિકસાવી છે.
કંપનીએ રેગ્યુલેટર, જિનેટિક એન્જિનિયરિંગ એપ્રુવલ કમિટી (જીઇએસી)ને જાણ કરી હતી. ગુલાબી બોલવોર્મે ગુજરાતના અમરેલી, ભાવનગર, જૂનાગઢ અને રાજકોટ જિલ્લામાં તેની જીનેટિકલી મોડિફાઇડ (જીએમ) કપાસની જાત, બોલગાર્ડ I સામે પ્રતિકારક ક્ષમતા વિકસાવી છે.
2009ની કપાસની સિઝનમાં ફિલ્ડ મોનિટરિંગ દરમિયાન કંપની દ્વારા તે શોધી કાઢવામાં આવ્યું હતું.
ખેડૂતોએ “આશ્રય” તરીકે બીટી કપાસના ખેતરો અને અન્ય ખેતરો વચ્ચે અંતર જાળવવું જોઈએ.
કંપનીનું કહેવું હતું કે ગુજરાત સહિત દેશમાં ક્યાંય પણ આ વેરાયટીમાં કોઈ પ્રતિકાર જોવા મળ્યો નથી.
મોન્સેન્ટો દરેક જગ્યાએ એક જ પેટર્નને અનુસરે છે. એકવાર બોલગાર્ડ 1 નિષ્ફળ જાય પછી, તેઓ બોલગાર્ડ 2 લાવવાનું શરૂ કરે છે અને ખેડૂતોને વધુ જંતુનાશકો લાગુ કરવાની ફરજ પડે છે. તે એક દુષ્ટ ચક્ર છે જેમાં ખેડૂતો ફસાયેલા છે.
પર્યાવરણ મંત્રી જયરામ રમેશને સુપરત કરાયેલા અહેવાલમાં કે.આર. સેન્ટ્રલ કોટન રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના ક્રાંતિએ બીટી કપાસની સંભવિત નિષ્ફળતા અંગે ચેતવણી આપી હતી.
બીટી કપાસ માત્ર બિનઅસરકારક નથી બન્યું, પરંતુ તેણે ભારતમાં કેટલીક નવી જીવાતો પણ દાખલ કરી છે જે પહેલાં ક્યારેય જાણીતી ન હતી. તે માત્ર બોલવોર્મ્સ માટે ઝેરી છે અને કપાસની અન્ય કોઈ જીવાતને નિયંત્રિત કરતું નથી. અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, નવી ચૂસવાની જીવાતો મોટી જંતુઓ તરીકે ઉભરી આવી છે જેનાથી મોટું આર્થિક નુકસાન થાય છે.
નવેમ્બર 2015 ના છેલ્લા સપ્તાહમાં, ગુજરાતના ભાવનગર જિલ્લામાં તેની હકિકતો બહાર આવી હતી.
ટીમનું નેતૃત્વ કરનાર મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક ડૉ. ક્રાંતિ તે સમયે દેશની સર્વોચ્ચ સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ કૉટન રિસર્ચ (CICR), નાગપુરના ડિરેક્ટર હતા અને પછી વૉશિંગ્ટન સ્થિત ઇન્ટરનેશનલ કૉટન એડવાઇઝરી કમિટીના ડિરેક્ટર (ટેકનિકલ) બન્યા હતા.
પેક્ટીનોફોરા ગોસીપીએલા (સોન્ડર્સ), જે ગુલાબી કીડા તરીકે પ્રખ્યાત છે. તેણે ત્રણ દાયકા પછી વેરવાળવા ગુજરાત અને ભારતમાં પુનરાગમન કર્યું હતું.
ગુલાબી બોલવોર્મ ભારત-પાકિસ્તાની મૂળના હોવાનું માને છે અને અમેરિકન બોલવોર્મ 1970 અને 1980 ના દાયકામાં ભારતના કપાસના ખેડૂતોને પીડિત કરનાર સૌથી ઘાતક જીવાતોમાંના એક હતા. તેથી સંકર જાત ગુજરાતમાં વિશ્વમાં પહેલી નવસારી કૃષિ યુનિવર્સિટીએ વિકસાવી અને ઈયળોનો ઉપદ્રવ ઓછો કર્યો હતો. દાયકાઓ સુધી સંકર કપાસની ખેતી થતી હતી. 2000માં બીટી કપાસ આવ્યો ત્યારે ગુજરાતના આ સંકર 6 જાતમાં જીન ઉમેરવામાં આવ્યું હતું.
ગુલાબી બોલવોર્મના લાર્વા કપાસ, ભીંડા, શેતૂર અને શણ જેવા થોડા જ પાકો પર આવે છે. તે ફૂલો, નવી કળીઓ, ચેમ્બર, પેટીઓલ્સ અને યુવાન પાંદડાની અંદર ઇંડા મૂકે છે. યુવાન લાર્વા ઇંડા મૂક્યાના બે દિવસમાં ફૂલોના અંડાશયમાં અથવા યુવાન બૉલ્સમાં પ્રવેશ કરે છે. લાર્વા 3-4 દિવસમાં ગુલાબી થઈ જાય છે અને તેમનો રંગ તેઓ જે ખોરાક ખાય છે તેના પર આધાર રાખે છે – પરિપક્વ બીજ ખાવાથી ઘેરો ગુલાબી રંગ. ચેપગ્રસ્ત કળીઓ અકાળે ખુલે છે અથવા સડી જાય છે. ફાઇબરની ગુણવત્તા, જેમ કે તેની લંબાઈ અને મજબૂતાઈમાં ઘટાડો થાય છે. દૂષિત ફૂગનો ચેપ કપાસમાં લાગે છે.
આ જીવાત કપાસ દ્વારા માર્કેટ યાર્ડમાં લઈ જવામાં આવતા બિયારણ દ્વારા ફેલાય છે. ગુલાબી બોલ સામાન્ય રીતે શિયાળાની શરૂઆત સાથે આવે છે. પાકની ગેરહાજરીમાં, આ જીવાત આનુવંશિક રીતે હાઇબરનેટ અથવા ડાયપોઝ માટે અનુકૂળ છે; આ તેને આગામી સિઝન સુધી 6-8 મહિના માટે નિષ્ક્રિય રહેવા દે છે.
CICRના અહેવાલ બાદ કે ગુલાબી બોલવોર્મ પાછો આવી ગયો છે, દેશની બે મુખ્ય કૃષિ અને વૈજ્ઞાનિક સંશોધન સંસ્થાઓ – ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદ (ICAR) અને ભારતીય વૈજ્ઞાનિક સંશોધન પરિષદ (ICSR) – ની બે ઉચ્ચ-સ્તરીય બેઠકો યોજાશે. મે 2016માં નવી દિલ્હી સ્તરીય બેઠકોમાં આ ચિંતા સ્પષ્ટપણે દેખાતી હતી. અધિકારીઓએ ચર્ચા કરી હતી કે શું જીએમ પાક પર જાહેર ક્ષેત્રના કોઈ પ્રોજેક્ટ ટૂંક સમયમાં વિકલ્પો પ્રદાન કરી શકે છે.
ગુલાબી કીડાઓની સેનાએ કપાસના ખેતરોનો નાશ કર્યો. આવી તબાહી 35 વર્ષમાં જોવા મળી નથી. ગુલાબી ઈયળના હુમલા, કાળા ડીંડવા, નબળી ગુણવત્તાવાળા કપાસ થવા લાગ્યા હતા.
2014થી 2017 દરમિયાન ઘાતક જંતુનાશકોનો મોટી માત્રામાં છંટકાવ કર્યો, છતાં ગુલાબી બોલવોર્મને મારી શકશે નહીં. હવે બીટી-કોટનનો શું ઉપયોગ?
એક એકર કપાસ 15થી 25 ક્વિન્ટલ થતો હતો. તેની ઉપજ ઘટીને પાંચ ક્વિન્ટલ થઈ ગઈ હતી. દરેક ખેડૂતે 33 થી 50 ટકા નુકશાન કથિત રીતે કર્યું હતું. ખોટની ખેતી થતાં ગુજરાતના ખેડૂતો માન્યતા વગરના બીટી કપાસ તરફ લઘી ગયા હતા. જેમાં બીજ માફિયાઓનો જન્મ થયો છે.
ગુજરાતના ખેડૂતો કપાસનું વાવેતર ચોમાસુ શરૂ થાય તે પહેલાં જ કરવા લાગ્યા હતા. જેથી પાછળથી ગુલાબી ઈયળ આવતી હતી તેનું નુકસાન ઘટી શકે. સમસ્યાનો આંશિક રીતે ઉકેલ લાવી દીધો હતો. ગુલાબી કૃમિના પુનરાગમનથી સૌપ્રથમ 2015માં એલાર્મની ઘંટડીઓ વાગી હતી. ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર સહિત તમામ મુખ્ય કપાસ પકવતા રાજ્યોમાંથી પાક પર ગુલાબી બોલવોર્મ ફરી આવવાના અહેવાલો છે.
ગુલાબી કૃમિનું વળતર
ગુલાબી બોલવોર્મ પ્રથમ વખત 2007થી 10 માં બીટી-કપાસ પર છૂટાછવાયા દેખાયા હતા, નવેમ્બર 2015 માં ગુજરાતના ખેડૂતોએ તેમના કપાસના પાક પર વ્યાપક જંતુ-ઉપદ્રવની જાણ કરી હતી. અંદરથી બોલને ખાતો એક ઇંચ લાંબો કીડો સંપૂર્ણ સ્વસ્થ દેખાતો હતો, જે આ શક્તિશાળી અને મોંઘા જીએમ કપાસની નિષ્ફળતા દર્શાવે છે – તેમ છતાં કંપનીએ કે સરકારે કોઈ વળતર ચૂકવ્યું ન હતું.
બીજી તરફ, કપાસની ઉત્પાદકતા 2007માં પ્રતિ હેક્ટર 560 કિગ્રા લિન્ટથી ઘટીને 2009માં 512 કિગ્રા લિન્ટ પ્રતિ હેક્ટર થઈ ગયો હતો. જંતુનાશકો પરનો ખર્ચ 2002માં રૂ. 597 કરોડથી વધીને 2009માં રૂ. 791 કરોડ થયો છે.
પાણીની અછત
2006માં ક્રાય 2 એબમાં બે પ્રોટીન ઉમેરીને Bt કપાસની બીજી વિવિધતા બોલગાર્ડ 2 રજૂ કરી.
કપાસને સતત પાણીની જરૂર છે. દુષ્કાળને બિલકુલ સહન કરી શકતા નથી. ગુજરાતમાં પાણીની મોટી સમસ્યા છે. ખેડૂતો ચોમાસા પર નિર્ભર છે. શુષ્ક પ્રદેશમાં જીએમ તકનીકની ખોટી પસંદગી છે. જ્યાં બીટી કોટન નિષ્ફળ જાય છે, પરંપરાગત કપાસ સારો થાય છે.
આ પણ વાંચો
બીટી કોટનમાં જીવાતો બીટીપ્રૂફ બની
દેશમાં કપાસ
બીટી-કપાસનો વૈશ્વિક વેપાર 226 લાખ હેક્ટરમાં ફેલાયેલો છે. 2014-15માં ભારતમાં બીટી-કપાસનો 11.5 મિલિયન હેક્ટર વિસ્તાર હતો. 2006-07માં, મોન્સેન્ટોએ BG-II હાઇબ્રિડ બહાર પાડ્યું અને કહ્યું કે નવી ટેકનોલોજી વધુ શક્તિશાળી, વધુ ટકાઉ છે. BG-II સંકર દેશના લગભગ 13 મિલિયન હેક્ટર કપાસના 90 ટકાથી વધુ હિસ્સા પર કબજો કરે છે. ભારતમાં બીટી ટેક્નોલોજીના ટકાઉ ઉપયોગ માટે કોઈ રોડમેપ નથી. છતાં સરકાર તેને મંજૂરી આપી રહી છે.
1 કરોડ 20 લાખ હેક્ટરમાં કપાસનું વાવેતર થાય છે. 2-2.5 કરોડ ખેડૂત પરિવારો બીટી કપાસની ખેતી પર નિર્ભર છે. મોટાભાગના ખેડૂતો પાસે બે હેક્ટરથી ઓછી જમીન છે. બીટી કપાસના એક પેકેટનું વજન લગભગ 450 ગ્રામ છે. બીટી કોટનની કિંમત 1 હજાર રૂપિયા છે. એક એકર જમીન માટે ઓછામાં ઓછા ત્રણ પેકેટ બિયારણની જરૂર છે.
વધુ ઉત્પાદન અને જંતુ-પ્રતિરોધક છે, તે જૂઠાણા સાબિત થયા છે. જીવાત, દેવાદાર ખેડૂતો અને દુઃખનું પ્રતિક બની ગયા છે. Btના નામે મોન્સેન્ટો જેવી મોટી કંપનીઓ લૂંટ ચલાવી રહી છે. સમય આવી ગયો છે કે સરકાર દેશને લૂંટના આ દુષ્ટ ચક્રમાંથી બચાવે.
દેશની લગભગ 64 ટકા વસ્તી કૃષિ સાથે સંકળાયેલી હોવાથી અને કુલ રાષ્ટ્રીય આવકના લગભગ 27.4 ટકાના સ્ત્રોત તરીકે કૃષિ મહત્ત્વનું બની ગયું છે. દેશની કુલ નિકાસમાં કૃષિનો ફાળો 18 ટકા છે. દેશના 5.5 લાખથી વધુ ગામડાઓમાં રહેતી 75 ટકા વસ્તી પ્રત્યક્ષ કે આડકતરી રીતે આજીવિકા મેળવે છે તે એકમાત્ર આધાર કૃષિ છે.
છેલ્લા 12 વર્ષમાં દેશમાં કપાસનું ઉત્પાદન
વર્ષ, – વિસ્તાર – મિલિયન હે., ઉત્પાદન – મિલિયન ગાંસડી)
2002-03 7.67 8.62
2003-04 7.60 13.73
2004-05 8.79 16.43
2005-06 8.68 18.50
2006-07 9.14 22.63
2007-08 9.41 25.88
2008-09 9.41 22.28
2009-10 10.13 24.02
2010-11 11.24 33.00
2011-12 12.18 35.20
2012-13 11.98 34.22
2013-14 11.69 36.59
2014-15 11.69 36.59
2015-16 11.91 33.80
2016-17 —- 32.12
(સ્રોત- કૃષિ મંત્રાલય, ભારત સરકાર)
ઉત્ક્રાંતિનો નિયમ અને માફિયા
એક હજારથી વધુ પ્રકારના સંકર બીટી-કપાસ-તેમના પોતાના બિયારણ સાથે બીટી ઘટનાઓને પાર કરીને-ભારતમાં ખાનગી કંપનીઓ દ્વારા માત્ર ચારથી પાંચ વર્ષમાં મંજૂર કરવામાં આવ્યા હતા. જેના કારણે જંતુ-વ્યવસ્થાપનમાં કૃષિ અને અરાજકતા ઊભી થઈ હતી. પરિણામે, ભારતીય કપાસના ખેડૂતોની જીવાતોનું સંચાલન કરવામાં અસમર્થતા વધતી રહેશે. જેનો ફાયદો ગુજરાતના બીજ માફિયાઓ લઈ રહ્યાં છે.
હર્બિસાઇડ-ટોલરન્ટ બિયારણ
2017માં ભારતમાં હર્બિસાઇડ-ટોલરન્ટ (HT) કપાસના બીજનું મોટા પાયે વાવેતર કરવામાં આવ્યું હતું. HT-કોટન એ મોન્સેન્ટોનું નવું કપાસનું બીજ છે. તેને હજુ સુધી સરકાર દ્વારા વાણિજ્યિક વેચાણ માટે મંજૂરી આપવામાં આવી નથી. પરંતુ બિયારણ કંપનીઓ અને નોંધણી વગરની કંપનીઓએ આ બિયારણ ખેડૂતોને વેચી રહી છે. એચટી-કપાસનું બીજ એ બોલવોર્મ્સ અથવા અન્ય જીવાતોનો મારણ નથી. આવા બીજમાંથી ઉગાડવામાં આવેલ છોડ કપાસના છોડને અસર કર્યા વિના, નીંદણ અને નીંદણને દૂર કરવા માટે વપરાતા રસાયણો સામે પ્રતિરોધક છે.
આ પણ વાંચો
દેશી વાગડ કપાસની નવી બે જાતો જીન્સ કાપડ અને સિલ્ક કાપડમાં ક્રાંતિ લાવી દેશે
દેશી વાગડ કપાસની નવી બે જાતો જીન્સ કાપડ અને સિલ્ક કાપડમાં ક્રાંતિ લાવી દેશે
દેશી કપાસમાં જીન નાંખો
ભારતમાં બીટી-કપાસને હાઇબ્રિડમાં નહીં પણ ઓપન-પોલિનેટેડ પ્રજાતિઓ કે દેશી કપાસના છોડવામાં આવવી જોઈએ. ભારત એકમાત્ર એવો દેશ છે કે જેણે બીટી જનીનોને સીધી લીટીઓને બદલે હાઇબ્રિડમાં વાવવાની મંજૂરી આપી છે. જો ખેડૂતો દેશી કપાસમાં વાવેતર કરે તો તેઓએ ફરીથી બજારમાંથી બીજ ખરીદવાની જરૂર નથી, પરંતુ હાઇબ્રિડ માટે તેઓએ દર વર્ષે બીજ રોપવા પડશે. જેનો ફાયદો માફિયાઓ ઉઠાવી રહ્યાં છે.
50 કંપનીઓ વિરોધમાં
ગુલાબી ઈયળના કારણે ત્રણ વર્ષમાં ખેડૂતોને થયેલા નુકસાનને કારણે લગભગ 50 ભારતીય કપાસની બિયારણ કંપનીઓ મોન્સેન્ટો સામે વિરોધ કર્યો હતો. તેમણે BG-I અને BG-II કપાસની ટેક્નોલોજી લીધી હતી. 2016-17માં ઓછામાં ઓછી 46 કંપનીઓએ મોન્સેન્ટોને રોયલ્ટી ચૂકવવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. અત્યારે કે નજીકના ભવિષ્યમાં એવી કોઈ નવી GM ટેક્નોલોજી નથી કે જે BG-II નું સ્થાન લઈ શકે. તેથી ખેડૂતોને બીજ માફિયાઓ છેતરી રહ્યાં છે. તેથી કપાસના ખેતરોને લઈને ઊંડી મુશ્કેલીમાં છે. ડોડાની અંદર ગુલાબી જંતુઓ જતાં રહેવાથી કપાસ સાવ બરબાદ થઈ જાય છે.
બીટી કોટન શું છે?
અમેરિકન કંપની મોન્સેન્ટોએ છોડને જંતુઓથી બચાવવા માટે કપાસના બીજમાં બેસિલસ થુરિંગિએન્સિસ (બીટી) બેક્ટેરિયાનું જનીન દાખલ કર્યું. આ કપાસનું બિયારણ મોંઘુ છે. મોન્સેન્ટો માટે ભારત એક મોટું બજાર છે. જમીનમાં જોવા મળતા બેલિસ થુરિંગિએન્સિસ નામના બેક્ટેરિયમમાંથી જનીન કાઢીને ઉત્પન્ન થાય છે. આ જનીનને ક્રાય નામ આપવામાં આવ્યું છે. 1AC. આપેલ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ બીજને જંતુઓ દ્વારા નુકસાન પહોંચાડી શકાતું નથી. પરંતુ થોડા વર્ષોમાં, જંતુઓ આ જનીનમાંથી તૈયાર થયેલા પાકને નુકસાન પહોંચાડવામાં સક્ષમ હતા. ભારતમાં પહેલેથી જ અસ્તિત્વમાં છે તે ઘણી જાતો સાથે સંકર કરીને, અહીં બીટી કપાસના બીજનું ઉત્પાદન કર્યું. ઘણા અલગ-અલગ નામો. આ ગેમમાં મહિકોનો કુલ હિસ્સો માત્ર 26% છે. મહિકોએ 1999માં પ્રથમ ફિલ્ડ ટ્રાયલ કર્યું હતું. પછીના વર્ષે એટલે કે 2000માં મોટા પાયે ફિલ્ડ ટ્રાયલ કરવામાં આવ્યા હતા.
બેક્ટેરિયમ બેસિલસ થુરિંગિએન્સિસમાં, જનીન પ્રોટીન ઉત્પન્ન કરે છે જે એન્ટી-બોલવોર્મ ટોક્સિન તરીકે કામ કરે છે. વૈજ્ઞાનિકો જનીન રચનાઓ વિકસાવે છે જેને કપાસના બીજમાં ટ્રાન્સફર કરી શકાય છે જેથી છોડને બોલવોર્મ્સ સામે પ્રતિરોધક બનાવી શકાય. આ જીએમ કોટન છે. જ્યારે આવી જનીન રચના છોડના જીનોમના રંગસૂત્ર પર તેનું સ્થાન લે છે, ત્યારે તેને ‘ઇવેન્ટ’ કહેવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં કેટલીક બિયારણ કંપનીઓ આવા જીન ખાનગી રીતે દાખલ કરીને ખેડૂતોને ઉંચાભાવે બિયારણો આપીને માફિયા બની ગયા છે.
કંપની સામે કેસ
બીટી કપાસના બિયારણ પર મોન્સેન્ટોની પેટન્ટ
ભારતમાં આનુવંશિક પાકના નામે માત્ર બીટી કપાસની ખેતી કરવામાં આવે છે.
08 જાન્યુઆરી 2019માં સુપ્રીમ કોર્ટે બીટી કપાસના બિયારણ પર દિગ્ગજ મોન્સેન્ટો ટેક્નોલોજીની બોલગાર્ડ ટેક્નોલોજીના પેટન્ટ અધિકારોને અમાન્ય બનાવતા દિલ્હી હાઈકોર્ટના આદેશને રદ કર્યો હતો.
વર્ષ 2018 માં, દિલ્હી હાઈકોર્ટે બીટી કપાસના બિયારણ પર મોન્સેન્ટો ટેક્નોલોજીના પેટન્ટ અધિકારોને બોલગાર્ડ ટેક્નોલોજી માટે અમાન્ય જાહેર કર્યા હતા. દિલ્હી હાઈકોર્ટના જણાવ્યા મુજબ, કપાસના છોડને અસર કરતી જીવાતો નાબૂદ કરતા બીટી લક્ષણ માટે જવાબદાર જીન ક્રમ બીજનો એક ભાગ છે અને તેથી ભારતીય પેટન્ટ એક્ટ, 1970ની કલમ 3(j) હેઠળ ગેરકાયદે છે. તે હેઠળ પેટન્ટ કરી શકાતી નથી.
અમેરિકન કૃષિ ક્ષેત્રની વિશાળ કંપની મોન્સેન્ટો ટેક્નોલોજીએ તેની ભારતીય પેટાકંપની Monsanto Mahyco Biotechnology Ltd. દ્વારા 2015માં નુઝીવેડુ સીડ્સ અને તેની પેટાકંપનીઓ સામે અરજી દાખલ કરી હતી.
અરજી અનુસાર, બીટી કપાસના બિયારણ માટેના લાયસન્સ કરારની સમાપ્તિ છતાં નુઝીવેડુ સીડ્સ અને તેની પેટાકંપનીઓ મોન્સેન્ટો ટેક્નોલોજીની પેટન્ટ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરીને બીજ વેચી રહી હતી.
વિધાનસભા કોંગ્રેસ પક્ષના નેતા અમિત ચાવડા, કિસાન સેલના ચેરમેન પાલભાઈ આંબલીયા અને ગુજરાત કોંગ્રેસનાં પ્રવકતા મનહર પટેલે ગુજરાતમાં નકલી બિયારણના મુદ્દે ઉગ્ર અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. બીજ બુટલેગરો ઉપર દરોડા પાડી નકલી બિયારણ કારોબાર બંધ કરી ફક્ત દંડ નહીં પણ એ બુટલેગરોને જેલના સળિયા પાછળ ધકેલવામાં આવે તે જરૂરી છે. બીજ બુટલેગરો સરકારની રહેમ નજર હેઠળ બેફામ રીતે ગુજરાતમાં કારોબાર કરી રહ્યા છે. નકલી બિયારણ અને ખાતરનું બેફામ વેચાણ સમગ્ર રાજયમાં થઈ રહ્યું છે. સરકાર ખેડૂતો સાથે અન્યાય કરી રહી છે.
ખેતરોમાં 10 હજાર ટન જંતુનાશકો અને 4 લાખ ટન તમાકુના ઉત્પાદનથી ગુજરાત કેન્સરમાં નંબર 1
https://allgujaratnews.in/gj/pesticide-gujarat-cancer/ [:en]Dilip Patel
Gandhinagar, 24 May 2022
Gujarat Congress spokesperson Manhar Patel said that VIP3A gene is not approved in the entire state but 80 per cent Bt cotton seeds are being produced and sold. Due to which there is a big danger to the environment and living beings. No new GM cotton technology has been developed for farmers in India for 13 years.
With the connivance of the government, the business of spurious seeds worth more than Rs 4 thousand crore is going on. If caught, there is a provision of a fine of one lakh rupees. Which is absolutely ridiculous.
Monsanto company has regulated its GM technology from India since 2017. However, the production and sale of Bt cotton seed continues.
The fake seed packets were disclosed by Palbhai Ambalia, President of the Farmers Department. Banned Bt cotton 4G and 5G seeds are being sold openly across the state. Legislative Congress Party leader Amit Chavda said, raid the seed smugglers and put them behind the bars.
Modi did not approved, then Gujarat farmer Bt Bolgard 3 to sow illegally for 4 years
BT became the way of death
Technologies invented for farmers are now killing farmers. financially ruining. Bt cotton is proving fatal for the farmers. However, the biggest company making it is blaming the farmers for it. Since 2015, the mafia selling spurious Bt has increased in Gujarat. These mafias are doing business of spurious seeds worth Rs 4000 crore.
According to data from the NCRB National Crime Records Bureau, from the nineties till December 2017, around 270,000 farmers lost their lives. About 80 percent of these farmers were associated with cotton cultivation.
More than 30 farmers have died after exposure to pesticides sprayed with Bt (Bellis thuringiensis) in cotton fields in Vidarbha, Maharashtra. Hundreds were hospitalized. Although its largest producer Monsanto says that these lives have been lost due to the negligence of the farmers.
Following the deaths in Vidarbha, the government set up an SIT, suspended several officials, canceled licenses of pesticide sellers and jailed those selling the banned pesticide. Why do farmers have to use so many pesticides? Pesticides that should not have been used were also used. Why were the farmers forced to use those pesticides? And the main reason for this is ‘Bt cotton’?
read this also
Gujarat farmers started sowing Bt3 cotton illegally when Modi did not give permission
got sick
One-third of cotton area is infested with pink bollworm. A special kind of worm, locally called Illi or Bondali, has suddenly increased its influence. Along with this, the Pink Wallworm has also started wreaking havoc. Fearing this, farmers are using pesticides in large quantities. But the cotton crop could not be saved and is losing its life. The entire crop is infested with pink bollworm. Pesticides no longer affect Bt cotton.
6 lakh to 15 lakh liters of pesticides are used in growing cotton in any one district. The increasing demand for pesticides can be gauged from these figures. Forced to use pesticides.
The use of Bt cotton seeds as a ‘GM’ ie genetically modified crop has increased in India since 2002 under government policy. Along with Gujarat and Andhra Pradesh, Maharashtra is also a leading state in using Bt cotton in cotton cultivation. Bt cotton was introduced in the market to protect the cotton crop from pests. But the use of pesticides is increasing.
poisonous medicine
In India, only Bt cotton is cultivated in the name of genetic crop. 90 percent of the cotton cultivated is Bt cotton. It is grown in five percent of the total cropped area of India. Cotton cultivation accounts for 55 percent of the total pesticides used in agriculture. Very expensive chemicals are used in its cultivation, due to which its cost increases manifold.
breach of promise
Bt now has recessive genes. That’s why companies have introduced Bollgard 2 seeds instead of Bollgard 1. The companies had promised the government that the ‘Bt’ crop would not be affected by the disease. But now it is not so. Many types of diseases and pests are appearing. So ‘bt’ is opposed.
The outbreak of white fly on the crop has increased so much that the entire crop has been ruined. Insects destroy plants. Pesticides are used but to no avail. That’s why more poison is sprinkled. Many farmers have come together to file lawsuits against pesticide companies.
Bt cotton has killed 10,000 farmers in Maharashtra since June 2005. The Bt cotton crop failed on four lakh acres from 2005 to 2018.
Demand for a complete ban on Bt cotton
Wants to shut down Gujarat State Beeja Nigam Limited? Gujarat Seed Certification Agency has closed GLDC. No action is being taken against the mafia producing unauthorized Bt cotton seeds. No sample. For 20 years, lakhs of farmers are victims of spurious Bt cotton seeds. The state government does not have a list of manufacturers producing spurious Bt cotton seeds. That’s why the seed mafia is doing wrong business of 4 thousand crores.
On 4 June 2022, a large quantity of unauthorized spurious Bt cotton seed was seized by the Agriculture Department. Police had taken action against 4 accused. What happened after that?
Read this also…………
Pink caterpillars advance on Bt cotton in 6 lakh hectares in Saurashtra
Attack, loss of crores of rupees to farmers
मोदीने मंजूरी न दी तो गुजरात के किसान बीटी बोलगार्ड 3 अवैध तरीके से 4 साल से बोने लगे
The Pink Caterpillar and the Mafia
When pink bollworm infection was reported in Gujarat for the first time in 2010, it was in a very small area and B.
Gee- I was on cotton. Between 2012 and 2014, it was expanded over a large area on BG-II. In 2015-16 season, surveys conducted by CICR revealed that the survival of pink bollworm larvae was significantly higher on BG-II across Gujarat and the pest showed resistance to Cry1Ac, Cry2Ab and Cry1Ac+Cry2Ab (three different species). resistance had developed. Infections increased particularly in Amreli, Bhavnagar district and across Saurashtra. Since then the seed mafia has been born.
Farmers were already using insecticides to control the pink bollworm, among other pests. They were looking for other seeds. Which came to the notice of the mafia.
The seed mafia in Gujarat was born only after 2016 when the pink caterpillars started attacking again.
No other new GM cotton technology by the Indian public sector or private sector is up for commercial acceptance as of 2020. There is no public sector presence in GM seed markets yet, although some agricultural organizations are conducting GM research on various crops, including maize, soybeans, eggplant and rice.
Loose cotton plants and worn bolls during the winter crop of 2017-18, when farmers expected a bountiful harvest but found pink bollworms
Bt-cotton failure
The technology [BT-Cotton or BG-I and its second generation BG-II] has failed. Farmers in Gujarat are planting illegal cotton because they have to use pesticides to control pests. The cotton mafia is taking full advantage of this.
American seed biotechnology multinational Monsanto has monopolized India’s Bt-cotton seed market. On the other hand, other seed mafias are taking advantage of this.
Since 2002-03, Monsanto has taken a royalty of about 20 percent from the US on every bag of seed sold to Indian seed companies.
Indian Bt-cotton seed market Rs. 4,800 crore is estimated. In which Gujarat’s share is 20 percent. Which is in the hands of the mafia.
appeal
Gujarat Pradesh Congress Committee spokesperson Manhar Patel urged the Gujarat State Seed Producers Association to disclose the names of companies manufacturing spurious Bt cotton seeds among the member companies of the organisation. All the representatives of the company should be urged not to produce Bt cotton seeds illegally.
Gujarat
In 2009, when Mosanto conducted a field survey in India, it was found that insects planted in Bt cotton in Gujarat’s Amreli, Bhavnagar, Junagadh and Rajkot districts had developed resistance. They’re destroying it. Mosanto also advised farmers to use insecticide chemicals.
US seed firm Monsanto said the cotton pest – the pink bollworm – has developed resistance to its much-hyped Bt cotton variety in Gujarat.
The company informed the regulator, Genetic Engineering Approval Committee (GEAC). Pink bollworm has developed resistance to its genetically modified (GM) cotton variety, Bollgard I, in Amreli, Bhavnagar, Junagadh and Rajkot districts of Gujarat.
It was discovered by the company during field monitoring in the 2009 cotton season.
Farmers should maintain distance between Bt cotton fields and other fields as a “refuge”.
The company said that no resistance has been found in this variety anywhere in the country including Gujarat.
Monsanto follows the same pattern everywhere. Once Bollguard 1 fails, they start rolling out Bollguard 2 and farmers are forced to use more pesticides. It is a vicious cycle in which farmers are trapped.
In a report submitted to Environment Minister Jairam Ramesh, K.R. Kranti of the Central Cotton Research Institute warned of the possible failure of Bt cotton.
Bt cotton has not only become ineffective, but it has also introduced some new pests to India that were never known before. It is toxic only to the bollworm and does not control any other pest of cotton. The report states that new sucking insects have emerged as major pests causing huge economic losses.
In the last week of November 2015, facts came to light in Gujarat’s Bhavnagar district.
Dr. Kranti, the chief scientist leading the team, was then the director of the country’s apex Central Institute of Cotton Research (CICR), Nagpur, and later became the director (technical) of the Washington-based International Cotton Advisory Committee.
Pectinophora gossypiella (Saunders), popularly known as pink worm. He returned to Gujarat and India after three decades in Veravala.
The pink bollworm is believed to be of Indo-Pakistani origin and the American bollworm was one of the deadliest pests to kill cotton farmers in India in the 1970s and 1980s. Hence the hybrid was developed by Navsari Agricultural University, the first in the world in Gujarat, and reduced the infestation of caterpillars. Hybrid cotton has been cultivated for decades. When Bt cotton was introduced in 2000, the gene was added to this Gujarat hybrid 6.
Some crops like cotton, okra, mulberry and jute are affected by the pink ball.
Worm larvae are found. It lays eggs inside flowers, new buds, axils, petioles and young leaves. The young larvae enter the ovary of a flower or young sycamore within two days of egg laying. The larvae turn pink in 3-4 days and their color depends on the food they eat – black after eating the mature seeds.
pink Colour. Infected buds open prematurely or rot. The quality of the fiber, such as its length and strength, is reduced. A contaminating fungus infects the cotton.
This pest is spread by seeds carried by cotton to the market yards. The pink ball usually comes with the onset of winter. In the absence of crops, this insect is genetically adapted to hibernate or diapause; This allows it to lie dormant for 6-8 months until the next season.
Following the CICR report that the pink bollworm is back, two high-level meetings of the country’s two premier agricultural and scientific research organizations – the Indian Council of Agricultural Research (ICAR) and the Indian Council of Scientific Research (ICSR) will be held. , This concern was evident at the New Delhi level meetings in May 2016. Officials discussed whether a public sector project on GM crops could soon provide an alternative.
An army of pink bollworms destroyed the cotton fields. Such devastation was not seen in 35 years. Attacks of pink bollworm, black boll weevils, poor quality cotton started happening.
Pink bollworm will not die from heavy spraying of deadly pesticides from 2014 to 2017. What is the use of Bt-cotton now?
One acre of cotton used to be 15 to 25 quintals. Its yield was reduced by five quintals. Each farmer reportedly suffered losses of 33 to 50 percent. Farmers in Gujarat resorted to unapproved Bt cotton due to crop losses. In which the seed mafia was born.
Farmers in Gujarat started sowing cotton before the onset of monsoon. So that the loss of pink caterpillar coming later can be reduced. The problem was partially resolved. Alarm bells were first rung in 2015 with the return of pink bugs. There are reports of re-emergence of pink bollworm in crops from all the major cotton growing states including Gujarat and Maharashtra.
the return of the pink worm
Pink bollworm first appeared sporadically on Bt-cotton between 2007–10. In November 2015, farmers in Gujarat reported widespread pest infestations on their cotton crops. The one-inch-long worm eating the bolls from the inside looked perfectly healthy, indicating the failure of this powerful and expensive GM cotton – even though no compensation was offered by the company or the government.
On the other hand, cotton productivity declined from 560 kg lint per hectare in 2007 to 512 kg lint per hectare in 2009. In 2002 the expenditure on pesticides was Rs. 597 crores in 2009. 791 crore has been done.
insufficiency of water
In 2006, Bollgard 2, another Bt cotton variety, was introduced by combining two proteins in Cry 2 Ab.
Cotton needs constant water. Can’t tolerate drought at all. There is a big water problem in Gujarat. Farmers are dependent on monsoon. Wrong choice of GM technology in arid region. Where Bt cotton fails, conventional cotton excels.
read this also
Insects in Bt cotton become Btproof
cotton in the country
The global trade of Bt-cotton is spread over 22.6 million hectares. In 2014-15, the Bt-cotton area in India was 11.5 million hectares. In 2006-07, Monsanto released the BG-II hybrid, saying the new technology was more powerful, more durable. BG-II hybrids occupy more than 90 percent of the country’s nearly 13 million hectares of cotton. There is no roadmap for sustainable use of BT technology in India. Still the government is allowing it.
Cotton is cultivated in 1 crore 20 lakh hectare. 2-2.5 crore farmer families are dependent on Bt cotton cultivation. Most of the farmers have less than two hectares of land. A packet of Bt cotton weighs about 450 grams. The cost of Bt cotton is one thousand rupees. At least three packets of seeds are required in one acre of land.
Being more productive and pest-resistant, they have proven to be false. The insect has become a symbol of indebted farmers and poverty. Big companies like Monsanto are looting in the name of Bt. Time has come for the government to save the country from this vicious cycle of loot.
Agriculture has become important as about 64 percent of the country’s population is engaged in agriculture and as a source of about 27.4 percent of the total national income. Agriculture contributes 18 percent to the country’s total exports. Agriculture is the only source of direct or indirect livelihood for 75 per cent of the country’s more than 5.5 lakh villages.
Cotton production in the country in the last 12 years
year, – area – million hectares, production – million bales)
2002-03 7.67 8.62
2003-04 7.60 13.73
2004-05 8.79 16.43
2005-06 8.68 18.50
2006-07 9.14 22.63
2007-08 9.41 25.88
2008-09 9.41 22.28
2009-10 10.13 24.02
2010-11 11.24 33.00
2011-12 12.18 35.20
2012-13 11.98 34.22
2013-14 11.69 36.59
2014-15 11.69 36.59
2015-16 11.91 33.80
2016-17 —- 32.12
(Source- Ministry of Agriculture, Government of India)
law of development and mafia
More than a thousand varieties of hybrid Bt-cotton—crossing Bt events with its own seeds—were produced in India in just four to five years.
were approved by private companies. This led to chaos in agriculture and pest management. As a result, Indian cotton farmers’ inability to manage pests will continue to grow. The seed mafia of Gujarat is taking advantage of this.
herbicide-tolerant seeds
Herbicide-tolerant (HT) cotton seeds were widely planted in India in 2017. HT-Cotton is Monsanto’s new cotton seed. It has not yet been approved by the government for commercial sale. But seed companies and unregistered companies are selling these seeds to farmers. HT-cotton seed bollworm or
There is no antidote for these insects. Plants grown from such seeds are resistant to weeds and chemicals used to eliminate weeds, without affecting cotton plants.
read this also
New two varieties of Desi Vagad cotton will revolutionize jeans fabric and silk fabric
put the gin in the native cotton
In India, Bt-cotton should be released into open-pollinated species or native cotton, not hybrids. India is the only country that has allowed the Bt gene to be planted in hybrids instead of direct lines. If farmers sow indigenous cotton, they do not need to buy seeds from the market again, but for hybrids, they have to plant seeds every year. The mafia is taking advantage of it.
50 companies protested
About 50 Indian cotton seed companies have protested against Monsanto over losses caused to farmers in three years due to pink bollworm. He adopted BG-I and BG-II cotton technology. At least 46 companies refused to pay royalties to Monsanto in 2016-17. There is no new GM technology that can replace the BG-II now or in the near future. That’s why farmers are being cheated by the seed mafia. In such a situation, the cotton fields are in deep trouble. Cotton is completely ruined by pink bollworms that go inside the boll.
What is Bt cotton?
The American company Monsanto inserted the gene of Bacillus thuringiensis (Bt) bacteria into cotton seeds to protect the plant from pests. This cotton seed is expensive. India is a big market for Monsanto. Produced by deleting a gene from a soil bacterium called Bellis thuringiensis. The name of this gene is Cry. 1ac. given. It is believed that these seeds cannot be damaged by insects. But within a few years, insects were able to damage crops made from this gene. Bt cotton seeds were produced here by crossbreeding with several varieties already existing in India. many different names. Mahiko’s total stake in this game is only 26%. Mahiko did its first field trials in 1999. Large scale field trials were conducted in the next year i.e. 2000.
In the bacterium Bacillus thuringiensis, the gene produces a protein that acts as an anti-bollworm toxin. Scientists develop gene constructs that can be transferred into cotton seeds to make plants resistant to bollworms. This is GM cotton. When such a gene structure takes its place on the chromosome of the plant genome, it is called an ‘event’. Some seed companies in Gujarat have turned into a mafia by privately introducing such genes and giving the seeds to farmers at high prices.
case against company
Monsanto’s patent on Bt cotton seed
In India, only Bt cotton is cultivated in the name of genetic crop.
On 08th January 2019, The Supreme Court set aside the Delhi High Court order invalidating the patent rights of technology giant Monsanto’s Bollgard technology on Bt cotton seeds.
In 2018, the Delhi High Court declared invalid the patent rights of Monsanto technology on Bt cotton seeds for Bollgard technology. According to the Delhi High Court, the gene sequence responsible for the Bt trait that eradicates pests affecting cotton plants is part of the seed and therefore illegal under section 3(j) of the Indian Patents Act, 1970. Under this it cannot be patented.
American agriculture giant Monsanto Technology has acquired its Indian subsidiary Monsanto Mahiko Biotechnology Ltd. Filed a petition in 2015 against Nujiveedu Seeds and its subsidiaries.
According to the petition, despite the expiry of the license agreement for Bt cotton seeds, Nujiveedu Seeds and its subsidiaries were selling seeds using the patented technology of Monsanto Technologies.
Assembly Congress Party leader Amit Chavda, Kisan Cell President Palbhai Ambalia and Gujarat Congress spokesperson Manhar Patel raised their voice on the issue of spurious seeds in Gujarat. It is necessary to stop the trade of spurious seeds by raiding the seed smugglers and not only imposing fines on them but also putting those smugglers behind the bars. Seed smugglers are doing business under the supervision of the government in Gujarat. Fake seeds and fertilizers are being sold indiscriminately in the entire state. The government is doing injustice to the farmers.
Production of 10 thousand tons of pesticides and 4 lakh tons of tobacco in the fields makes Gujarat number 1 in cancer. (translated by google from Gujarati)
[:hn]दिलीप पटेल
गांधीनगर, 24 मई 2022
गुजरात कांग्रेस के प्रवक्ता मनहर पटेल ने कहा कि पूरे राज्य में वीआइपी3ए जीन स्वीकृत नहीं है लेकिन 80 फीसदी बीटी कपास के बीज पैदा कर बेचे जा रहे हैं. जिससे पर्यावरण और जीव जंतुओं को बहुत बड़ा खतरा है। 13 वर्षों से भारत में किसानों के लिए कोई नई जीएम कपास तकनीक विकसित नहीं की गई है।
सरकार की मिलीभगत से 4 हजार करोड़ रुपए से अधिक के नकली बीज का कारोबार चल रहा है। पकड़े जाने पर एक लाख रुपए के जुर्माने का प्रावधान है। जो बिल्कुल हास्यास्पद है।
मोनसेंटो कंपनी ने 2017 से अपनी जीएम तकनीक को भारत से विनियमित किया है। हालांकि बीटी कपास के बीज का उत्पादन और बिक्री जारी है।
नकली बीज के पैकेटों का खुलासा किसान विभाग के अध्यक्ष पालभाई अंबालिया ने किया। राज्य भर में प्रतिबंधित बीटी कपास के 4जी और 5जी बीज खुलेआम बेचे जा रहे हैं। विधानसभा कांग्रेस पार्टी के नेता अमित चावड़ा ने कहा, बीज तस्करों पर छापा मारो और उन्हें सलाखों के पीछे डालो।
मोदीने मंजूरी न दी तो गुजरात के किसान बीटी बोलगार्ड 3 अवैध तरीके से 4 साल से बोने लगे
Modi did not approved, then Gujarat farmer Bt Bolgard 3 to sow illegally for 4 years
बीटी मौत का रास्ता बन गया
किसानों के लिए ईजाद की गई तकनीकें अब किसानों की जान ले रही हैं। आर्थिक रूप से बर्बाद कर रहा है। बीटी कपास किसानों के लिए घातक साबित हो रही है। हालांकि इसे बनाने वाली सबसे बड़ी कंपनी इसके लिए किसानों को जिम्मेदार ठहरा रही है। 2015 के बाद से गुजरात में नकली बीटी बेचने वाले माफिया बढ़ गए हैं। ये माफिया 4 हजार करोड़ रुपए के नकली बीज का कारोबार कर रहे हैं।
एनसीआरबी राष्ट्रीय अपराध रिकॉर्ड ब्यूरो के आंकड़ों के अनुसार, नब्बे के दशक से दिसंबर 2017 तक, लगभग 270,000 किसानों ने अपनी जान गंवाई। इनमें से लगभग 80 प्रतिशत किसान कपास की खेती से जुड़े थे।
विदर्भ, महाराष्ट्र में कपास के खेतों में बीटी (बेलिस थुरिंजिएन्सिस) के छिड़काव वाले कीटनाशकों के संपर्क में आने से 30 से अधिक किसानों की मौत हो गई। सैकड़ों अस्पताल में भर्ती थे। हालांकि इसके सबसे बड़े उत्पादक मोनसेंटो का कहना है कि किसानों की लापरवाही के कारण ये जानें गई हैं।
विदर्भ में मौतों के बाद, सरकार ने एक एसआईटी का गठन किया, कई अधिकारियों को निलंबित कर दिया, कीटनाशक विक्रेताओं के लाइसेंस रद्द कर दिए और प्रतिबंधित कीटनाशक बेचने वालों को जेल में डाल दिया। किसानों को इतने अधिक कीटनाशकों का प्रयोग क्यों करना पड़ता है? जिन कीटनाशकों का उपयोग नहीं किया जाना चाहिए था उनका भी उपयोग किया गया था। किसानों को उन कीटनाशकों का उपयोग करने के लिए क्यों मजबूर किया गया? और इसका मुख्य कारण है ‘बीटी कॉटन’?
रोग आया
कपास के एक तिहाई क्षेत्र पर पिंक बॉलवर्म का प्रकोप है। एक विशेष प्रकार के कृमि, जिसे स्थानीय रूप से इल्ली या बोंडाली कहा जाता है, ने अचानक अपना प्रभाव बढ़ा लिया है। इसके साथ ही पिंक वॉलमर्म ने भी कहर बरपाना शुरू कर दिया है। इससे डरकर किसान भारी मात्रा में कीटनाशकों का प्रयोग कर रहे हैं। लेकिन कपास की फसल को नहीं बचाया जा सका और वह अपनी जान गंवा रही है। पूरी फसल पिंक बॉलवर्म की चपेट में है। कीटनाशक अब बीटी कपास को प्रभावित नहीं करते।
किसी एक जिले में कपास उगाने में 6 लाख से 15 लाख लीटर कीटनाशकों का इस्तेमाल होता है। इन आंकड़ों से कीटनाशकों की बढ़ती मांग का अंदाजा लगाया जा सकता है। कीटनाशकों का प्रयोग करने को विवश हैं।
2002 से सरकारी नीति के तहत भारत में बीटी कपास के बीजों का ‘जीएम’ यानी आनुवंशिक रूप से संशोधित फसल के रूप में उपयोग बढ़ गया है। कपास की खेती में बीटी कपास का उपयोग करने में गुजरात और आंध्र प्रदेश के साथ-साथ महाराष्ट्र भी अग्रणी राज्य है। कपास की फसल को कीटों से बचाने के लिए बीटी कपास को बाजार में लाया गया। लेकिन कीटनाशकों का प्रयोग बढ़ रहा है।
जहरीली दवा
भारत में अनुवांशिक फसल के नाम पर केवल बीटी कपास की खेती की जाती है। कपास की 90 प्रतिशत खेती बीटी कपास है। यह भारत के कुल फसल क्षेत्र के पांच प्रतिशत में उगाया जाता है। कृषि में उपयोग किए जाने वाले कुल कीटनाशकों में कपास की खेती का हिस्सा 55 प्रतिशत है। इसकी खेती में काफी महंगे केमिकल का इस्तेमाल किया जाता है, जिससे इसकी कीमत कई गुना बढ़ जाती है.
वचन भंग
बीटी में अब अप्रभावी जीन हैं। इसलिए कंपनियों ने बोलगार्ड 1 की जगह बोलगार्ड 2 बीज बाजार में उतारे हैं। कंपनियों ने सरकार से वादा किया था कि ‘बीटी’ फसल को बीमारी नहीं लगेगी। लेकिन अब ऐसा नहीं है। अनेक प्रकार के रोग, कीट प्रकट हो रहे हैं। तो ‘बीटी’ का विरोध किया जाता है।
फसल पर सफेद मक्खी का प्रकोप इस कदर बढ़ गया है कि पूरी फसल बर्बाद हो गई है। कीट पौधों को नष्ट कर देते हैं। कीटनाशकों का प्रयोग किया जाता है लेकिन कोई फायदा नहीं होता। इसलिए और जहर छिड़का जाता है। कीटनाशक कंपनियों के खिलाफ मुकदमा दायर करने के लिए कई किसान एकजुट हुए हैं।
बीटी कपास ने जून 2005 से महाराष्ट्र में 10,000 किसानों की जान ले ली है। बीटी कपास की फसल 2005 से 2018 तक चार लाख एकड़ में विफल रही।
बीटी कॉटन पर पूर्ण प्रतिबंध की मांग
गुजरात राज्य बीजा निगम लिमिटेड को बंद करना चाहता है? गुजरात बीज प्रमाणपत्र एजेंसी ने GLDC को बंद कर दिया है। अनाधिकृत बीटी कपास बीज पैदा करने वाले माफियाओं के खिलाफ कोई कार्रवाई नहीं की जा रही है। कोई नमूना नहीं। 20 साल से लाखों किसान नकली बीटी कपास बीज के शिकार हैं। राज्य सरकार के पास नकली बीटी कपास बीज पैदा करने वाले विनिर्माताओं की सूची नहीं है। इसलिए बीज माफिया 4 हजार करोड़ का गलत कारोबार कर रहे हैं।
4 जून 2022 को कृषि विभाग द्वारा बड़ी मात्रा में अनाधिकृत नकली बीटी कपास बीज जब्त किया गया। पुलिस ने 4 आरोपियों के खिलाफ कार्रवाई की थी। फिर क्या हुआ?
यह भी पढ़ें………..
सौराष्ट्र में 6 लाख हेक्टेयर में बीटी कपास पर पिंक कैटरपिलर का अग्रिम हमला, किसानों को करोड़ों रुपये का नुकसान
कांगरेस के मनहर पटेल ने कहा कि भाजपा सरकार किसानों के प्रति संवेदनहीन है। 25 साल में किसानों की किसी भी तरह से सुरक्षा नहीं की गई, सरकार ने फसलों के लिए पानी, फसलों की कीमत, फसलों के लिए बिजली, फसल बीमा या फसल सुरक्षा के लिए कोई कदम नहीं उठाया. साथ ही, बीज कृषि उत्पादन का मुख्य आधार है, लेकिन किसानों को गुणवत्तापूर्ण और उचित मूल्य दिलाने के लिए कोई रोड मैप नहीं दिया गया है। मोनसेंटो कंपनी 2017 से भारत से अपनी जीएम तकनीक को नियंत्रण मुक्त करते हुए देश से बाहर चली गई है, फिर भी बीटी कपास के बीज का उत्पादन और बिक्री जारी है। विगत 20 वर्षों में सरकारी दमन के कारण गिने-चुने व्यापारी ही पकड़े गए हैं और हजारों किसानों को करोड़ों रुपये का आर्थिक नुकसान हुआ है, लेकिन एक भी व्यापारी सलाखों के पीछे नहीं है। हकला और अनधिकृत बीज।
द पिंक कैटरपिलर एंड द माफिया
जब 2010 में पहली बार गुजरात में पिंक बॉलवर्म संक्रमण की सूचना मिली थी, तो यह बहुत छोटे क्षेत्र में था और बी.
जी-मैं रुई पर था। 2012 और 2014 के बीच, यह बीजी-द्वितीय पर एक बड़े क्षेत्र में फैला हुआ था। 2015-16 सीज़न में, CICR द्वारा किए गए सर्वेक्षणों से पता चला है कि पूरे गुजरात में BG-II पर गुलाबी बॉलवर्म लार्वा का अस्तित्व काफी अधिक था और कीट ने Cry1Ac, Cry2Ab और Cry1Ac+Cry2Ab (तीन अलग-अलग प्रजातियों) के लिए प्रतिरोध विकसित कर लिया था। विशेष रूप से अमरेली, भावनगर जिले और पूरे सौराष्ट्र में संक्रमण बढ़ गया। तब से बीज माफिया का जन्म हो गया है।
किसान पहले से ही अन्य कीटों के अलावा गुलाबी सुंडी को नियंत्रित करने के लिए कीटनाशकों का उपयोग कर रहे थे। वे अन्य बीजों की तलाश कर रहे थे। जो माफिया के संज्ञान में आ गया।
गुजरात में बीज माफिया का जन्म 2016 के बाद ही हुआ जब पिंक कैटरपिलर ने फिर से हमला करना शुरू कर दिया।
भारतीय सार्वजनिक क्षेत्र या निजी क्षेत्र द्वारा कोई अन्य नई जीएम कपास प्रौद्योगिकी 2020 तक व्यावसायिक स्वीकृति के लिए नहीं है। जीएम बीज बाजारों में अभी तक कोई सार्वजनिक क्षेत्र की उपस्थिति नहीं है, हालांकि कुछ कृषि संगठन मक्का, सोयाबीन, बैंगन और धान सहित विभिन्न फसलों पर जीएम अनुसंधान कर रहे हैं।
2017-18 की सर्दियों की फसल के दौरान ढीले कपास के पौधे और घिसे हुए डोडे, जब किसानों को भरपूर फसल की उम्मीद थी लेकिन गुलाबी सुंडी मिली
बीटी-कपास की विफलता
प्रौद्योगिकी [बीटी-कॉटन या बीजी-I और इसकी दूसरी पीढ़ी बीजी-द्वितीय] विफल हो गई है। गुजरात में किसान अवैध कपास लगा रहे हैं क्योंकि उन्हें कीटों को नियंत्रित करने के लिए कीटनाशकों का उपयोग करना पड़ रहा है। इसका पूरा फायदा कपास माफिया उठा रहे हैं।
अमेरिकी बीज जैव प्रौद्योगिकी बहुराष्ट्रीय मोनसेंटो ने भारत के बीटी-कपास बीज बाजार पर एकाधिकार कर लिया है। वहीं इसका फायदा दूसरे बीज माफिया उठा रहे हैं।
2002-03 के बाद से, मोनसेंटो ने भारतीय बीज कंपनियों को बेचे जाने वाले बीज के प्रत्येक बैग पर अमेरिका से लगभग 20 प्रतिशत की रॉयल्टी ली है।
भारतीय बीटी-कपास बीज बाजार रु. 4,800 करोड़ अनुमानित है। जिसमें गुजरात की हिस्सेदारी 20 फीसदी है। जो माफिया के हाथ में है।
अपील करना
गुजरात प्रदेश कांग्रेस कमेटी के प्रवक्ता मनहर पटेल ने गुजरात स्टेट सीड प्रोड्यूसर्स एसोसिएशन से संगठन की सदस्य कंपनियों के बीच नकली बीटी कपास बीज बनाने वाली कंपनियों के नामों का खुलासा करने का अनुरोध किया। कंपनी के सभी प्रतिनिधियों से आग्रह किया जाना चाहिए कि वे बीटी कपास के बीजों का अवैध उत्पादन न करें।
गुजरात
वर्ष 2009 में, मोसेंटो ने जब भारत में एक क्षेत्र सर्वेक्षण किया, तो यह पाया गया कि गुजरात के अमरेली, भावनगर, जूनागढ़ और राजकोट जिलों में बीटी कपास में लगाए गए कीड़ों ने अपना प्रतिरोध विकसित कर लिया है। वे इसे नष्ट कर रहे हैं। मोसेंटो ने किसानों को कीटनाशक रसायनों के इस्तेमाल की भी सलाह दी।
अमेरिकी बीज फर्म मोनसेंटो ने कहा कि कपास कीट – गुलाबी बॉलवर्म – ने गुजरात में अपनी बहुप्रचारित बीटी कपास किस्म के लिए प्रतिरोध विकसित किया है।
कंपनी ने नियामक, जेनेटिक इंजीनियरिंग अनुमोदन समिति (GEAC) को सूचित किया। गुलाबी बॉलवर्म ने गुजरात के अमरेली, भावनगर, जूनागढ़ और राजकोट जिलों में अपनी आनुवंशिक रूप से संशोधित (जीएम) कपास किस्म, बोलगार्ड I के प्रति प्रतिरोध विकसित कर लिया है।
2009 के कपास सीजन में फील्ड मॉनिटरिंग के दौरान कंपनी द्वारा इसकी खोज की गई थी।
किसानों को “शरण” के रूप में बीटी कपास के खेतों और अन्य खेतों के बीच दूरी बनाए रखनी चाहिए।
कंपनी ने कहा कि गुजरात सहित देश में कहीं भी इस किस्म में कोई प्रतिरोध नहीं पाया गया है।
मोनसेंटो हर जगह एक ही पैटर्न का पालन करता है। एक बार बोलगार्ड 1 विफल हो जाने पर, वे बोलगार्ड 2 को रोल आउट करना शुरू कर देते हैं और किसान अधिक कीटनाशकों का उपयोग करने के लिए मजबूर हो जाते हैं। यह एक दुष्चक्र है जिसमें किसान फंस गए हैं।
पर्यावरण मंत्री जयराम रमेश को सौंपी गई रिपोर्ट में के.आर. केंद्रीय कपास अनुसंधान संस्थान के क्रांति ने बीटी कपास की संभावित विफलता की चेतावनी दी।
बीटी कपास न केवल अप्रभावी हो गई है, बल्कि इसने भारत में कुछ नए कीट भी लाए हैं जो पहले कभी ज्ञात नहीं थे। यह केवल बॉलवर्म के लिए विषैला होता है और कपास के किसी अन्य कीट को नियंत्रित नहीं करता है। रिपोर्ट में कहा गया है कि नए चूसने वाले कीड़े बड़े आर्थिक नुकसान के कारण प्रमुख कीटों के रूप में उभरे हैं।
नवंबर 2015 के आखिरी सप्ताह में गुजरात के भावनगर जिले में तथ्य सामने आए।
टीम का नेतृत्व करने वाले मुख्य वैज्ञानिक डॉ. क्रांति तब देश के शीर्ष केंद्रीय कपास अनुसंधान संस्थान (CICR), नागपुर के निदेशक थे और बाद में वाशिंगटन स्थित अंतर्राष्ट्रीय कपास सलाहकार समिति के निदेशक (तकनीकी) बने।
पेक्टिनोफोरा गॉसीपिएला (सॉन्डर्स), जिसे लोकप्रिय रूप से गुलाबी कृमि के रूप में जाना जाता है। उन्होंने तीन दशकों के बाद वेरवाला में गुजरात और भारत में वापसी की।
पिंक बॉलवर्म को भारत-पाकिस्तानी मूल का माना जाता है और अमेरिकी बॉलवॉर्म 1970 और 1980 के दशक में भारत में कपास किसानों को मारने वाले सबसे घातक कीटों में से एक था। इसलिए संकर को नवसारी कृषि विश्वविद्यालय द्वारा विकसित किया गया था, जो गुजरात में दुनिया में पहला था, और कैटरपिलर के संक्रमण को कम किया। हाईब्रिड कपास की खेती दशकों से की जाती रही है। जब 2000 में बीटी कपास की शुरुआत हुई, तो गुजरात की इस संकर 6 किस्म में जीन जोड़ा गया।
कपास, भिंडी, शहतूत और जूट जैसी कुछ फसलों पर पिंक बॉलवर्म के लार्वा पाए जाते हैं। यह फूलों, नई कलियों, कक्षों, पर्णवृंतों और नई पत्तियों के अंदर अंडे देती है। युवा लार्वा अंडे देने के दो दिनों के भीतर फूल के अंडाशय या युवा गूलर में प्रवेश करते हैं। लार्वा 3-4 दिनों में गुलाबी हो जाते हैं और उनका रंग उनके द्वारा खाए जाने वाले भोजन पर निर्भर करता है – परिपक्व बीज खाने के बाद काला।
गुलाबी रंग। संक्रमित कलियाँ समय से पहले खुल जाती हैं या सड़ जाती हैं। फाइबर की गुणवत्ता, जैसे कि इसकी लंबाई और ताकत कम हो जाती है। एक संदूषक कवक कपास को संक्रमित करता है।
यह कीट कपास द्वारा बाजार यार्डों में ले जाए जाने वाले बीजों द्वारा फैलता है। गुलाबी गेंद आमतौर पर सर्दियों की शुरुआत के साथ आती है। फसलों की अनुपस्थिति में, यह कीट आनुवंशिक रूप से हाइबरनेट या डायपॉज के अनुकूल होता है; इससे यह अगले सीजन तक 6-8 महीने तक निष्क्रिय रहने की अनुमति देता है।
सीआईसीआर की रिपोर्ट के बाद कि गुलाबी बॉलवॉर्म वापस आ गया है, देश के दो प्रमुख कृषि और वैज्ञानिक अनुसंधान संगठनों – भारतीय कृषि अनुसंधान परिषद (आईसीएआर) और भारतीय वैज्ञानिक अनुसंधान परिषद (आईसीएसआर) की दो उच्च स्तरीय बैठकें आयोजित की जाएंगी। . मई 2016 में नई दिल्ली स्तर की बैठकों में यह चिंता स्पष्ट थी। अधिकारियों ने चर्चा की कि क्या जीएम फसलों पर सार्वजनिक क्षेत्र की कोई परियोजना जल्द ही विकल्प प्रदान कर सकती है।
गुलाबी कीड़ों की एक सेना ने कपास के खेतों को नष्ट कर दिया। ऐसी तबाही 35 साल में नहीं देखी गई। पिंक बॉलवर्म के हमले, ब्लैक बॉल वीविल्स, खराब गुणवत्ता वाली कपास होने लगी।
2014 से 2017 तक घातक कीटनाशकों के भारी छिड़काव से पिंक बॉलवर्म नहीं मरेगा। बीटी-कॉटन का अब क्या उपयोग है?
एक एकड़ कपास 15 से 25 क्विंटल होती थी। इसकी उपज पांच क्विंटल कम हो गई थी। प्रत्येक किसान को कथित तौर पर 33 से 50 प्रतिशत का नुकसान हुआ। गुजरात में किसानों ने खेती के नुकसान के कारण गैर-मान्यता प्राप्त बीटी कपास का सहारा लिया। जिसमें बीज माफिया का जन्म हुआ है।
गुजरात में किसानों ने मानसून की शुरुआत से पहले कपास की बुआई शुरू कर दी थी। ताकि बाद में आने वाली पिंक कैटरपिलर के नुकसान को कम किया जा सके। समस्या आंशिक रूप से हल हो गई थी। खतरे की घंटी पहली बार 2015 में गुलाबी कीड़े की वापसी के साथ बजाई गई थी। गुजरात और महाराष्ट्र सहित सभी प्रमुख कपास उत्पादक राज्यों से फसलों में पिंक बॉलवर्म के फिर से उभरने की खबरें हैं।
गुलाबी कीड़ा की वापसी
पिंक बॉलवर्म पहली बार 2007 से 10 के बीच बीटी-कॉटन पर छिटपुट रूप से दिखाई दिया। नवंबर 2015 में, गुजरात के किसानों ने अपनी कपास की फसलों पर व्यापक कीट संक्रमण की सूचना दी। अंदर से डोडे को खाने वाला एक इंच लंबा कीड़ा पूरी तरह से स्वस्थ लग रहा था, जो इस शक्तिशाली और महंगी जीएम कपास की विफलता का संकेत देता है – भले ही कंपनी या सरकार द्वारा कोई मुआवजा नहीं दिया गया हो।
दूसरी ओर, कपास की उत्पादकता 2007 में 560 किलोग्राम लिंट प्रति हेक्टेयर से घटकर 2009 में 512 किलोग्राम लिंट प्रति हेक्टेयर हो गई। 2002 में कीटनाशकों पर खर्च रुपये था। 2009 में 597 करोड़ रु. 791 करोड़ किया गया है।
पानी की कमी
2006 में क्राई 2 एबी में दो प्रोटीन मिलाकर बीटी कपास की एक और किस्म बोलगार्ड 2 को पेश किया गया।
कपास को लगातार पानी की जरूरत होती है। सूखा बिल्कुल बर्दाश्त नहीं कर सकता। गुजरात में पानी की बड़ी समस्या है। किसान मानसून पर निर्भर हैं। शुष्क क्षेत्र में जीएम तकनीक का गलत विकल्प। जहां बीटी कपास असफल होती है, पारंपरिक कपास श्रेष्ठ होती है।
इसे भी पढ़ें
बीटी कॉटन में लगे कीड़े बीटीप्रूफ हो गए
गुलाबी कीड़ा ने सौराष्ट्र में 6 लाख हेक्टेयर बीटी कपास पर किया हमला, किसानों को करोड़ों का नुकसान
देश में कपास
बीटी-कपास का वैश्विक व्यापार 226 लाख हेक्टेयर में फैला हुआ है। 2014-15 में, भारत में बीटी-कॉटन क्षेत्र 11.5 मिलियन हेक्टेयर था। 2006-07 में, मोनसेंटो ने BG-II हाइब्रिड जारी किया और कहा कि नई तकनीक अधिक शक्तिशाली, अधिक टिकाऊ थी। BG-II संकर देश के लगभग 13 मिलियन हेक्टेयर कपास के 90 प्रतिशत से अधिक पर कब्जा कर लेते हैं। भारत में बीटी प्रौद्योगिकी के सतत उपयोग के लिए कोई रोडमैप नहीं है। फिर भी सरकार इसकी इजाजत दे रही है।
कपास की खेती 1 करोड़ 20 लाख हेक्टेयर में होती है। 2-2.5 करोड़ किसान परिवार बीटी कपास की खेती पर निर्भर हैं। अधिकांश किसानों के पास दो हेक्टेयर से कम जमीन है। बीटी कॉटन के एक पैकेट का वजन करीब 450 ग्राम होता है। बीटी कॉटन की कीमत एक हजार रुपए है। एक एकड़ जमीन में कम से कम तीन पैकेट बीज की आवश्यकता होती है।
अधिक उत्पादक और कीट-प्रतिरोधी होने के कारण, वे झूठे साबित हुए हैं। कीट, कर्जदार किसान और बदहाली के प्रतीक बन गए हैं। मोनसेंटो जैसी बड़ी कंपनियां बीटी के नाम पर लूट कर रही हैं। समय आ गया है कि सरकार देश को लूट के इस दुष्चक्र से बचाए।
कृषि महत्वपूर्ण हो गई है क्योंकि देश की लगभग 64 प्रतिशत जनसंख्या कृषि में लगी हुई है और कुल राष्ट्रीय आय के लगभग 27.4 प्रतिशत के स्रोत के रूप में है। देश के कुल निर्यात में कृषि का योगदान 18 प्रतिशत है। देश के 5.5 लाख से अधिक गांवों में से 75 प्रतिशत के लिए कृषि प्रत्यक्ष या अप्रत्यक्ष आजीविका का एकमात्र स्रोत है।
पिछले 12 वर्षों में देश में कपास का उत्पादन
वर्ष, – क्षेत्रफल – मिलियन हेक्टेयर, उत्पादन – मिलियन गांठें)
2002-03 7.67 8.62
2003-04 7.60 13.73
2004-05 8.79 16.43
2005-06 8.68 18.50
2006-07 9.14 22.63
2007-08 9.41 25.88
2008-09 9.41 22.28
2009-10 10.13 24.02
2010-11 11.24 33.00
2011-12 12.18 35.20
2012-13 11.98 34.22
2013-14 11.69 36.59
2014-15 11.69 36.59
2015-16 11.91 33.80
2016-17 —- 32.12
(स्रोत- कृषि मंत्रालय, भारत सरकार)
विकास का कानून और माफिया
हाइब्रिड बीटी-कपास की एक हजार से अधिक किस्में- अपने स्वयं के बीजों के साथ बीटी घटनाओं को पार करना- केवल चार से पांच वर्षों में भारत में निजी कंपनियों द्वारा अनुमोदित की गईं। इससे कृषि और कीट प्रबंधन में अराजकता फैल गई। नतीजतन, भारतीय कपास किसानों की कीटों का प्रबंधन करने में अक्षमता बढ़ती रहेगी। जिसका फायदा गुजरात के बीज माफिया उठा रहे हैं।
शाकनाशी-सहिष्णु बीज
हर्बिसाइड-टॉलरेंट (एचटी) कपास के बीज भारत में 2017 में बड़े पैमाने पर लगाए गए थे। एचटी-कॉटन मोनसेंटो का नया कपास का बीज है। इसे अभी तक सरकार द्वारा व्यावसायिक बिक्री के लिए अनुमोदित नहीं किया गया है। लेकिन बीज कंपनियां और अपंजीकृत कंपनियां इन बीजों को किसानों को बेच रही हैं। एचटी-कॉटन सीड बॉलवर्म या अन
इन कीड़ों के लिए कोई मारक नहीं है। ऐसे बीजों से उगाए गए पौधे खरपतवारों और खरपतवारों को खत्म करने के लिए इस्तेमाल होने वाले रसायनों के प्रतिरोधी होते हैं, कपास के पौधों को प्रभावित किए बिना।
इसे भी पढ़ें
देसी वागड़ कपास की नई दो किस्में जीन्स के कपड़े और रेशमी कपड़े में क्रांतिकारी बदलाव लाएंगी
जिन को देशी कपास में डालें
भारत में, बीटी-कपास को खुली परागण वाली प्रजातियों या देशी कपास में छोड़ा जाना चाहिए, संकर नहीं। भारत एकमात्र ऐसा देश है जिसने बीटी जीन को सीधी रेखाओं के बजाय संकरों में रोपित करने की अनुमति दी है। अगर किसान देशी कपास बोते हैं तो उन्हें दोबारा बाजार से बीज खरीदने की जरूरत नहीं होती है, लेकिन हाइब्रिड के लिए उन्हें हर साल बीज लगाना पड़ता है। जिसका फायदा माफिया उठा रहे हैं।
50 कंपनियों ने किया विरोध
लगभग 50 भारतीय कपास बीज कंपनियों ने पिंक बॉलवर्म के कारण तीन वर्षों में किसानों को हुए नुकसान को लेकर मोनसेंटो के खिलाफ विरोध किया है। उन्होंने BG-I और BG-II कपास प्रौद्योगिकी को अपनाया। 2016-17 में कम से कम 46 कंपनियों ने मोनसेंटो को रॉयल्टी देने से इनकार कर दिया। ऐसी कोई नई जीएम तकनीक नहीं है जो अभी या निकट भविष्य में BG-II की जगह ले सके। इसलिए बीज माफिया द्वारा किसानों को ठगा जा रहा है। ऐसे में कपास के खेत गहरे संकट में हैं। डोले के अंदर जाने वाले गुलाबी कीड़ों से कपास पूरी तरह से बर्बाद हो जाती है।
बीटी कॉटन क्या है?
अमेरिकी कंपनी मोनसेंटो ने पौधों को कीटों से बचाने के लिए कपास के बीजों में बैसिलस थुरिंगिएन्सिस (बीटी) बैक्टीरिया के जीन को डाला। कपास का यह बीज महंगा है। मोनसेंटो के लिए भारत एक बड़ा बाजार है। बेलिस थुरिंजिएन्सिस नामक मिट्टी के जीवाणु से एक जीन को हटाकर उत्पादित किया जाता है। इस जीन का नाम क्राई है। 1एसी। दिया गया। ऐसा माना जाता है कि इन बीजों को कीड़ों द्वारा क्षतिग्रस्त नहीं किया जा सकता है। लेकिन कुछ ही सालों में कीड़े इस जीन से बनी फसलों को नुकसान पहुंचाने में कामयाब हो गए। भारत में पहले से मौजूद कई किस्मों के साथ संकरण करके यहां बीटी कपास के बीज का उत्पादन किया गया। कई अलग-अलग नाम। इस गेम में माहिको की कुल हिस्सेदारी सिर्फ 26% है। महिको ने 1999 में पहला फील्ड ट्रायल किया। अगले वर्ष यानी 2000 में बड़े पैमाने पर फील्ड परीक्षण किए गए।
जीवाणु बैसिलस थुरिंगिएन्सिस में, जीन एक प्रोटीन का उत्पादन करता है जो एक एंटी-बॉलवर्म विष के रूप में कार्य करता है। वैज्ञानिक जीन निर्माण विकसित करते हैं जिन्हें कपास के बीजों में स्थानांतरित किया जा सकता है ताकि पौधों को बॉलवर्म के लिए प्रतिरोधी बनाया जा सके। यह जीएम कपास है। जब ऐसी जीन संरचना पादप जीनोम के गुणसूत्र पर अपना स्थान ग्रहण कर लेती है तो इसे ‘घटना’ कहते हैं। गुजरात में कुछ बीज कंपनियां ऐसे जीनों को निजी तौर पर पेश करके और किसानों को ऊंचे दामों पर बीज देकर माफिया बन गई हैं।
कंपनी के खिलाफ केस
बीटी कपास बीज पर मोनसेंटो का पेटेंट
भारत में अनुवांशिक फसल के नाम पर केवल बीटी कपास की खेती की जाती है।
08 जनवरी 2019 को, सुप्रीम कोर्ट ने बीटी कपास के बीजों पर प्रौद्योगिकी दिग्गज मोनसेंटो की बोलगार्ड तकनीक के पेटेंट अधिकारों को अमान्य करने वाले दिल्ली उच्च न्यायालय के आदेश को रद्द कर दिया।
2018 में, दिल्ली उच्च न्यायालय ने बोलगार्ड प्रौद्योगिकी के लिए बीटी कपास के बीजों पर मोनसेंटो प्रौद्योगिकी के पेटेंट अधिकारों को अमान्य घोषित कर दिया। दिल्ली उच्च न्यायालय के अनुसार, बीटी विशेषता के लिए जिम्मेदार जीन अनुक्रम जो कपास के पौधों को प्रभावित करने वाले कीटों का उन्मूलन करता है, बीज का हिस्सा है और इसलिए भारतीय पेटेंट अधिनियम, 1970 की धारा 3 (जे) के तहत अवैध है। इसके तहत इसका पेटेंट नहीं कराया जा सकता है।
अमेरिकी कृषि दिग्गज मोनसेंटो टेक्नोलॉजी ने अपनी भारतीय सहायक कंपनी मोनसेंटो माहिको बायोटेक्नोलॉजी लिमिटेड का अधिग्रहण किया है। 2015 में नुजिवेदु सीड्स और उसकी सहायक कंपनियों के खिलाफ याचिका दायर की।
याचिका के अनुसार, बीटी कपास के बीजों के लिए लाइसेंस समझौता समाप्त होने के बावजूद नुजिवेदु सीड्स और उसकी सहायक कंपनियां मोनसेंटो टेक्नोलॉजीज की पेटेंट तकनीक का उपयोग कर बीज बेच रही थीं।
गुजरात में नकली बीज के मुद्दे पर विधानसभा कांग्रेस पार्टी के नेता अमित चावड़ा, किसान प्रकोष्ठ के अध्यक्ष पालभाई अंबालिया और गुजरात कांग्रेस प्रवक्ता मनहर पटेल ने जमकर आवाज उठाई. बीज तस्करों पर छापा मारकर नकली बीज के कारोबार को बंद करना और न केवल उन पर जुर्माना लगाना बल्कि उन तस्करों को सलाखों के पीछे पहुंचाना आवश्यक है। बीज तस्कर गुजरात में सरकार की निगरानी में कारोबार कर रहे हैं। पूरे प्रदेश में नकली बीज और खाद की धड़ल्ले से बिक्री हो रही है। सरकार किसानों के साथ अन्याय कर रही है।
खेतों में 10 हजार टन कीटनाशक और 4 लाख टन तंबाकू का उत्पादन गुजरात को कैंसर में नंबर 1 बनाता है. (translated by google from Gujarati)
https://allgujaratnews.in/gj/pesticide-gujarat-cancer/[:]
