દેશી વાગડ કપાસની નવી બે જાતો જીન્સ કાપડ અને સિલ્ક કાપડમાં ક્રાંતિ લાવી દેશે

ગાંધીનગર, 25 ઓક્ટોબર 2020

ગુજરાત આણંદ દેશી કપાસ -2 (જીએડીસી -2)ને રાષ્ટ્રીય સ્તરે 16 સપ્ટેમ્બર 2020ના રોજ માન્યતા આપવામાં આવી છે. જે 2019માં શોધવામાં આવી હતી. આ કપાસ એવો છે કે જેમાંથી ઉત્તમ પ્રકારના જીન્સ પેન્ટ બને છે. તેના તારની લંબાઈ કાપડ વણવામાં મદદ કરે છે.

વળી વાગડ પ્રદેશમાં કાલા કપાસ તરીકે આ જાત ચોમાસાના પાણીથી જ થાય છે અને તં સંપૂર્ણ ઓર્ગેનિક છે. હવે આ કપાસથી ગુજરાતમાં ઓર્ગેનિક જીન્સ અને કોટન વસ્રો બનાવીને તેનું સારું બજાર ગુજરાતની મિલો મેળવી શકે એવી તાકાત આ એક કપાસની નવી જાતથી મેળવી છે. કાલા કપાસ કરે છે જેના જીંડવા-કેરીને ફોલીને કપાસ કાઢવામાં આવે છે.

આણંદ કૃષિ વિશ્વ વિદ્યાલયની સિધ્ધી

વિરમગામમાં આણંદ કૃષિ યુનિવર્સિટીના પ્રાદેશિક કપાસ સંશોધન કેન્દ્ર દ્વારા વિકસિત ‘દેશી’ કપાસની વિવિધતા ભારત સરકારની પ્લાન્ટ જાતોની રજિસ્ટ્રી દ્વારા માન્યતા આપવામાં આવી છે. તેની સાથે આણંદ કૃષિ વિશ્વ વિદ્યાલયને 6 વર્ષ માટે આ કપાસનું ઉત્પાદન, વેચાણ, બજાર, વિતરણ અને નિકાસ કરવાનો ખાસ અધિકાર મળ્યો છે.

1640 કિલોનું ઉત્પાદન

જીએડીસી -2 એ સુધારેલી દેશી કપાસની નવી જાત છે. તેની હેક્ટર ઉપજ સંભાવના એક હેક્ટરે 1640 કિગ્રા છે. જે અગાઉની ‘દેશી’ જાતો કરતા 8-10% વધારે છે. પરંતુ તેની ઉપજ કરતાં તેની ગુણવત્તા વધું મહત્વની છે.

તારની લંબાઈ

તમામ ‘દેશી’ સુતરાઉ જાતોના તારની લંબાઈ 22 મીમી હતી. હવે તે નવી જાતમાં 24 મિમી છે. તેથી ડેનિમ કપડા બનાવવા માટે ઉપયોગમાં લઈ શકાશે. 4 એમવીથી 4.8 એમવીની રેન્જમાં છે. જે આ કપાસની ઉચ્ચ ગુણવત્તા કે કાપડ ઉત્પાદન મૂલ્ય બતાવે છે.

રોગપ્રતિકાર અને સિંચાઈ નહીં

વાગડ કપાસનું ઉત્પાદન વરસાદ આધારિત છે. જે જીવાતો સામે પ્રતિકાર કરે છે. ઓછા ખાતર વાપરવા પડે છે. બીટી કપાસની તુલનામાં સિંચાઈ ખર્ચ લગભગ શૂન્ય છે.

5 લાખ હેક્ટર સુધી વાવેતર

વાગડ વિસ્તાર માટે યોગ્ય જાત છે. ગુજરાતના કુલ કપાસના ઉત્પાદનમાં 20% એટલે કે 5 લાખ હેક્ટર વાગડ કપાસ થઈ શકે છે. વિરમગામની ઉત્તરે, કચ્છના નાના રણ નજીકના વિસ્તારો-સુરેન્દ્રનગર, મહેસાણા, પાટણ, બનાસકાંઠા, રાપર, ભચાઉ, ઘેડ, ભંભાળિયા, દ્વારકાભાવનગનો કેટલોક પ્રદેશનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રદેશોની જમીન અને હવા ખારા છે.

વાગડ પર વધું સંશોધન

બીટી કપાસ ખેડૂતો ઉગાડવા હવે રાજી નથી ત્યારે વાગડ કપાસ ફરી એક વખત બજાર મેળવશે. અહીં બીટી કપાસ થતો નથી. દેશી સુતરાઉ જાતિઓ રાપર અને ભચાઉ તાલુકાથી કચ્છના પૂર્વ ભાગમાં 50 કિલોમીટરમાં ઉગાડવામાં આવે છે. આરસીઆર, વિરમગામના સહયોગી સંશોધન વૈજ્ઞાનિક ટિકેન્દ્ર ટી. પટેલ તે અંગે વધું સંશોધન કરી રહ્યાં છે.

પહેલી નવી વાગડ જાત

વાગડ કપાસની જાત સુધારણા 20 મી સદીના બીજા દાયકામાં શરૂ થઈ હતી. વાગડ કપાસ ક્ષેત્રના ખેડુતો માટે છેલ્લા 90 વર્ષથી કૃષિ સંશોધનની ભલામણ કરવામાં આવી છે. વાગડ 8 જાત બહાર પાડવામાં આવેલી પ્રથમ વિવિધતા હતી. તેમાં 10 ટકા વધારે બિ ઉત્પાદન અને 3 થી 4 ટકા વધુ બારીક હતો. આ જાતોની રેસાની ગુણવત્તા 19 મીમી કરતા ઓછી અને 15 ડિગ્રીથી વધુની લંબાઈની સ્પિન ક્ષમતા સાથે નબળી હતી.

કલ્યાણ સફળ જાત

1947માં કલ્યાણ નવી જાતે ગુજરાતમાં વાગડ કપાસમાં ક્રાંતિ લાવી આપી હતી. મોટા પ્રમાણમાં તેની કેરી થતી હતી. પ્રતિકુળ વાતાવરણમાં તે જાત થતી હતી. આ જાત ખેડૂતોમાં એટલી લોકપ્રિય બની હતી કે, બહારના ખેડૂતો કલ્યાણ વિસ્તાર તરીકે ઓળખવા લાગ્યા હતા.

અર્ધખુલ્લા જીંડવાની નવી જાત

પછીથી 1966માં નવી જાત વી 797 બહારમાં આવી હતી. તેની સારી ગુણવતાતના કારણે વિરમગામ હજી પણ કાપડ ઉદ્યોગ માટે પ્રિય છે. આણંદ યુનિવર્સિટી અસ્તિત્વમાં આવ્યા પછી, અર્ધ-ખુલ્લા જીંડવાની નવી જાત 1981માં પ્રથમ વખત જી કોટ 13 કૃષિ વિજ્ઞાનીઓએ શોધી હતી. સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાના ખેડુતોમાં આ જાત હજું પણ ખૂબ જ પ્રખ્યાત છે. જી કોટ 21, (1998) એ ખેડૂતોએ આવકારી હતી. હાલ જી કોટ 21 કપાસનું સૌથી વધું વાવેતર થાય છે.

ગુજરાત આણંદ દેશી કપાસ

2010માં જાહેર કરેલી આણંદ દેશી કપાસ -1 (એડીસી 1), સરેરાશ હેક્ટરે 1306 કિલોગ્રામનું ઉત્પાદન આપે છે. ત્યારબાદ ગુજરાત આણંદ દેશી કપાસ -2 (જીએડીસી 2) જાત વર્ષ 2015માં બહાર પાડવામાં આવી હતી. જે હેક્ટરે 1640 કિગ્રા કપાસ આપે છે. તેમાં 45.4 ટકાનો ગેઇન આઉટ ટર્ન, 24.2 મીમી તારની લંબાઈ, 2.5% સ્પાન લંબાઈ, 4.88 માઇક્રોનિયર મૂલ્ય નોંધાયું છે.

ગુજરાત આણંદ દેશી કપાસ – 3

વધારે ઉત્પાદન આપતી જીએડીસી 3ને 2019માં કેન્દ્ર સરકારે મંજૂરી આપી હતી. જીએડીસી 3 એ 2150 કિગ્રા પ્રતિ હેક્ટર અને લીન્ટનું ઉત્પાદન 964 કિલો પ્રતિ હેક્ટર થાય છે. જે રાજ્યની ઉત્પાદકતા 577 કિલોગ્રામ અને રાષ્ટ્રીય સરેરાશ હેક્ટરે 501 કિલોથી વધું છે. છે. કાપડમાં કાચા માલ માટે તેની માંગ છે.

વાગડ રેશમ કપાસ નવી ક્રાંતિ લાવશે

કાપડ, વધું ઉત્પાદકતા અને ઓર્ગેનિક કપાસની માંગ પ્રમાણેના ત્રણેય પાસાઓ પૂરા કરતી હોય એવી જાતને 2020 માં પ્રથમ લાંબી મુખ્ય જી જી હર્બેસિયમ વિવિધતા ગુજરાત આનંદ દેશી કપાસ 4 (વાગડ રેશમ) જાત બહાર પાડી છે. જે 30.6 તપ સાથે 29.4 યુએચએમએલ ફાઇબરનું આપે છે. આ અનોખી જાત કાપડ ઉદ્યોગમાં ભારે માંદ ઉભી કરી શકે તેવી છે.