[:gj]8 મે 2022, અમદાવાદ
(દિલીપ પટેલ) ગુજરાતમાં બટાટાના બીજ ઉત્પાદનની પ્રયોગશાળા નથી. બટાટાના પાકના પ્રમાણિત બિયારણો સમયસર આપવા જરૂરી છે. પણ તેમ થતું નથી. એરોપોનિક લેબ બનાવીને જમીનમાં વાવતાના બટાટાના બિયારણો જંતુ કે વાયરસ મુક્ત પેદા કરી શકાય તેમ છે. છતાં કેન્દ્રીય કૃષિ રાજ્ય પ્રધાન અને ગુજરાત ભાજપના નેતા પરસોત્તમ રૂપાલા, દેશના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ગુજરાતને ફાયદો કરાવે એવી લેબ ગુજરાતમાં લાવી નથી.
નવી ટેકનોલોજી
છોડને ઉગાડવા માટે જમીન અથવા તો માટીની જરુર પડે છે. માટી વગર હવામાં પણ બટાટા ઉગાડી શકાય છે. ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ એગ્રીકલ્ચરલ રિસર્ચ (ICAR) હેઠળની સેન્ટ્રલ પોટેટો રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, શિમલા એ એરિયલ બટાટા બીજ ઉત્પાદન માટે ટેકનોલોજી વિકસાવી છે. 2021-22માં કૃષિ વિભાગનો અંદાજ છે કે, 1.28 લાખ હેક્ટરમાં 38.71 લાખ ટન બટાટા ગુજરાતમાં પાકશે. ખરેખર વાવેતર 1.22 લાખ હેક્ટર થયું છે. હેક્ટરે 30293 કિલો પાકી શકે છે. જો નવી ટેકનોલોજીથી બિયાણો પેદા કરીને તેને વપરાય તો તેમાં બે ગણો મોટો વધારો ઉત્પાદનમાં થઈ શકે છે.
ફાયદા
એરોપોનિક સંવર્ધક પરંપરાગત પદ્ધતિની સરખામણીમાં બીજના વિકાસમાં બે વર્ષનો બચાવ કરે છે. વધારે જગ્યાની જરૂર નથી પડતી. ઓછી મજૂરી છે. શરૂઆતમાં વધુ ખર્ચાળ હોઈ શકે છે. જીવાતો અને રોગો પણ ખૂબ ઓછા છે. આ પદ્ધતિથી બટાટાનું 10 ગણું વધારે ઉત્પાદન લઇ શકાય છે. એરોપોનિકથી ઓછા ખર્ચે વધારે ઉત્પાદન મેળવી શકાય છે. ઓછા પાણીનો ઉપયોગ થાય છે. બટટાને પોષક તત્વો માટીની જગ્યાએ લટકતા મૂળ મારફતે પાણીથી આપવામાં આવે છે. જેમાં વાયરસથી રોગ થતો નથી. છોડ માટે પાણી સાથે મિશ્રિત પોષક તત્ત્વોના દ્રાવણને સમયાંતરે બોક્સમાં અપાય છે. 70-80 દિવસમાં બટાટા તૈયાર થઈ જાય છે.
એરોપોનિક્સ દ્વારા મિસ્ટિંગના સ્વરૂપમાં મૂળમાં પોષક તત્વો અપાય છે. છોડનો ઉપરનો ભાગ ખુલ્લી હવા અને પ્રકાશમાં રહે છે. એક છોડમાંથી સરેરાશ 35-60 મિનીકેન્ડ્સ (3-10 ગ્રામ) મળે છે. માટીનો ઉપયોગ ન કરવામાં આવે તો જમીનને લગતી કોઈ બીમારીઓ થતી નથી.
બિયારણ
વાયરસ મુક્ત બટાકાના બીજ ઉત્પાદન માટે એરોપોનિક પદ્ધતિ જરૂરી છે. ગુજરાતને લગભગ 4 લાખ ટન બટાટાના બીજની જરૂર હોય છે. જે નવી ટેક્નોલોજી વડે 10 લાખ મિની કંદ પેદા કરી શકાય છે. એક હેક્ટર માટે 2500થી 3000 કિલો બિયારણ રોપાય છે. ચાર હારમાં 3500થી 4000 કિલો વપરાય છે. 40થી 45 કરોડ કિલો બટાટા બિયારણ ગુજરાત બહારથી લાવવામાં આવે છે. ગુજરાતના ખેડૂતોના કરોડો રૂપિયા બચાવી શકાય તેમ છે. વાયરસ મુક્ત બિયારણથી કરોડો રૂપિયાના બટાટાના પાકમાં ફાયદો મેળવી શકાય તેમ છે. તેથી એરોપોનિક્સની લેબ ડીસામાં થવી જરૂરી છે. જે કામ પરસોત્તમ રૂપાલા કરી શકે તેમ છે.
બટાટાનું વાવેતર
ગુજરાત રાજ્યમાં 1.15 લાખ હેક્ટરમાં રૂ.2000 કરોડના 2.92 કરોડ ટન બટાટા પાકે છે. ડીસામાં 40-45 હજાર હેક્ટરમાં બટાટા પાકે છે. સમગ્ર દેશમાં જ્યાં સૌથી વધું બટાકા પાકે છે. અને ત્યાંજ સૌથી વધું નુકસાન થાય છે. 2019 – 20માં બટાટાનું ભારતમાં ઉત્પાદન 513 લાખ ટન, 2018-19માં 501.90 લાખ ટન હતું.
વૈજ્ઞાનિકો
સિમલામાં સેન્ટ્રલ પોટેટો રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ છે. જે ખરેખર સૌથી વધું બટાટા ડિસામાં પાકે છે ત્યાં લાવવાવી જોઈએ. પણ ગુજરાતના કૃષિ રાજ્ય કેન્દ્રિય પ્રધાન પરસોત્તમ રૂપાલા લાવી શક્યા નથી. જો લાવી શક્યા હોત તો બટાકાના ઉત્પાદનમાં વધારો કરી શકાય છે.
સિમલાના વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા વાયરસ રોગ વિના બીજ ઉત્પાદનની એરોપોનિક પદ્ધતિ શોધવામાં આવી છે જે, દેશના ઘણા ભાગોમાં ખેડૂતો માટે આપી છે. ગુજરાત સરકાર નિષ્ક્રિય છે. મધ્યપ્રદેશના બાગાયત વિભાગને આ ટેક્નોલોજીનું લાયસન્સ હમણાં જ આપવામાં આવ્યું છે. 30 ટકા ઉત્તર પ્રદેશમાં ઉત્પન્ન થાય છે. ભારત સરકારે એરોપોનિક પ્રોજેક્ટને મંજૂરી આપી છે.
બટાકા એ વિશ્વમાં ખાવામાં આવતો ત્રીજો સૌથી મોટો કૃષિ પાક છે. આવનારા સમયની માંગ માત્ર હાઈડ્રોપોનિક્સ અને એરોપોનિક ખેતીની જ છે.
ઈયળથી 100 કરોડનું નુકસાન
બટાટાના થડ કાપી કંદ ખાનારી ઈયળથી ગુજરાતમાં બટાટામાં 100 કરોડનું નુકસાન થાય છે. કુલ 16 ટકા બટાટા ખરાબ થઈ જાય છે. જેમાં થડકાપી નાંખતી કાળી ઈયળથી 3થી5 ટકા નુકસાનીનો સમાવેશ થાય છે.
બટાટા ખેતરમાં કાઢતાની સાથે રૂ.320 કરોડના ફેંકી દેવા પડે છે. જેમાં ઈયળે ખાધેલા બટાટા પણ હોય છે.
તમામ શાકભાજીમાં રોગથી ખેડૂતને બટાટામાં સૌથી વધું નુકસાન થાય છે. 110થી 120 દિવસોમાં 300થી 350 ક્વિન્ટલ એક હેક્ટર દીઠ ઉત્પાદન આપે જેમાં હેક્ટર દીઠ 48-50 ક્વિન્ટલ બટાટા ફેંકી દેવા પડે છે.
ઇયળ દિવસે જમીનની તિરાડોમાં રહે છે. રાત્રે થડને જમીન નજીકથી કાપી કુમળા પાન-કૂંપળો ખાય છે. પાકની પાછલી અવસ્થાએ ઇયળ જમીનમાં વિકાસ પામતા બટાટાના કંદને કોરી ખાય છે. તેથી ઉત્પાદન અને ગુણવતામાં ઘટાડો જોવા મળે છે.
ગુજરાતમાં લેબ કેમ નહીં
હેક્ટર દીઠ લગભગ 31 હજાર કિલો સરેરાશ ઉત્પાદન ગુજરાતના ખેડૂ મેળવે છે. છેલ્લા 11 વર્ષમાં ભારતમાં બટાટાનું ઉત્પાદન કરનારા વિસ્તારમાં 19 ટકાનો વધારો થયો છે. ત્યારે ગુજરાતમાં 170 ટકા વધારો જોવા મળ્યો છે. 40 લાખ પરિવારો આ ક્ષેત્રે જોડાયા છે અને રોજગારી મળી છે. તેમણે ઉમેર્યું કે, બટાટા ઉત્પાદનમાં દેશમાં છેલ્લા દાયકામાં ૫૩ટકા વૃદ્ધિ થઇ છે અને પ્રતિવર્ષ ૩ ટકાની વૃદ્ધિ થવાનું અનુમાન છે. એટલે 2050 સુધીમાં 150 ટકા વૃદ્ધિ થાય તેવું અનુમાન છે
ઉત્પાદકતા
2010-11માં 55 હજાર હેક્ટરમાં બટાટાનું વાવેતર થયુ હતું. 12.82 લાખ ટન ઉત્પાદન થયું હતું. હેક્ટરે સરેરાશ 23280 કિલો ઉત્પાદન થયું હતું. 2011-12માં 78 હજાર હેક્ટરમાં 18 લાખ ટન ઉત્પાદન અને 23 હજાર કિલોની હેક્ટરે ઉત્પાદકતા હતી. 2014-15માં ઉત્તર પ્રદેશની ઉત્પાદકતા 18900 કિલો, પશ્ચિમ બંગાળ 25921 કિલો હતી. 2019-20ની મોસમમાં ગુજરાતની ઉત્પાદકતા 31 હજાર કિલોની છે. જે સમગ્ર ભારતમાં સૌથી વધું છે.
ઉત્પાદકતા વધી
10 વર્ષમાં બે ગણું વાવેતર અને બે ગણું ઉત્પાદન વધ્યું છે. હેક્ટર દીઠ 8 હજાર કિલો વધારે બટાટા પાકવા લાગ્યા છે. એક કિલો બટાટા પેદા કરવાનું ખર્ચ રૂ.3.22થી 4.84નું ખર્ચ થાય છે. જે નવી ટેકનોલોજીથી 80 હજાર કિલો અને ખર્ચ 2 રૂપિયા એક કિલોએ કરી શકાય તેમ છે. આમ બટાટાની પડતર એક કિલોના 50 પૈસા સુધી આવી શકે છે. ગુજરાતનો હાલ બટાટામાં 4થો નંબર દેશમાં છે તે ઉત્પાદનમાં પહેલો નંબર લાવી શકાય તેમ છે.
બટાટાનું બીજા પાક ઘઉં કરતા 7 ગણું, ચોખા કરતા 9 ગણું અને મકાઈથી 11 ગણું ઉત્પાદન આપે છે. નવી ટેકનોલોજી વપરાય તો તેના બિયાણથી ઉત્પાદન બીજા પાક કરતાં 14-15 ગણું કરી શકાય તેમ છે.
ડીસીમાં 201 કોલ્ડ સ્ટોરેજ છે જે 2 હજાર સુધી ક્ષમતા વધારી શકાય છે.[:en]If air grown potatoes are made in the lab, then the production can be doubled and converted into silver.
(Dilip Patel) There is no potato seed production laboratory in Gujarat. It is necessary to give certified seeds of potato crop on time. But it doesn’t happen. Soil sown potato seeds can be made pest or virus free by setting up an aeroponic lab. However, Union Minister of State for Agriculture and Gujarat BJP leader Purushottam Rupala, Prime Minister Narendra Modi has not brought a laboratory to Gujarat which will benefit Gujarat.
new technology
Plants need soil or soil to grow. Potatoes can be grown in air even without soil. The Central Potato Research Institute, Shimla under the Indian Council of Agricultural Research (ICAR) has developed technology for aerial potato seed production. The Agriculture Department estimates that 38.71 lakh tonnes of potato will be grown in 1.28 lakh hectares in Gujarat in 2021-22. One hectare can yield 30293 kg yield. If new technology is used for seed production, it can double the production.
Benefit
Aeroponic breeders save up to two years in seed development compared to conventional methods. Doesn’t require much space. Wages are low. May be more expensive in the beginning. Pests and diseases are also very rare. This method can produce 10 times more potatoes. Aeroponics can produce more for less cost. Less water is used. Potatoes get their nutrients from hanging roots rather than soil. In which virus does not cause disease. From time to time, a nutrient solution mixed with water is added to the boxes for the plants. Potatoes are ready in 70-80 days.
Nutrients are provided in the form of mist to the roots by aeroponics. The upper part of the plant is exposed to open air and light. An average of 35-60 miniseconds (3-10 grams) is obtained from one plant. Soil borne diseases do not occur due to non-use of soil.
seed
Aeroponic method is essential for virus free potato seed production. Gujarat needs about 4 lakh tonnes of potato seeds. With the help of new technology, one million mini tubers can be produced. 2500 to 3000 kg of seed is sown in one hectare. 3500 to 4000 kg are used in four rows. 40 to 450 million kg of potato seeds are imported from outside Gujarat. Crores of rupees can be saved for the farmers of Gujarat. Virus-free seeds can benefit potato crop worth lakhs of rupees. Therefore, there is a need to set up aeroponics lab in December. The work that Rupala can do in the best possible way.
potato planting
The state of Gujarat grows 29.92 million tonnes of potatoes in 1.15 lakh hectares worth Rs 2000 crore. Potatoes are grown in December on 40-45 thousand hectares. Where most potatoes are grown in the whole country. And that’s where the most damage happens. Potato production in India in 2019-20 was 513 lakh tonnes, in 2018-19 it was 501.90 lakh tonnes.
scientist
There is a Central Potato Research Institute at Shimla. Those who actually ripen the most potatoes should be brought there. But Gujarat’s Union Minister of State for Agriculture Parshottam could not bring Rupala. If potatoes can be brought, production can be increased.
Scientists in Shimla have discovered an aeroponic method of seed production without viruses, which is available to farmers in many parts of the country. Gujarat government is inactive. The Horticulture Department of Madhya Pradesh has just been given license for this technology. Uttar Pradesh accounts for 30% of the production. The Government of India has approved the Aeroponic project.
Potato is the third largest agricultural crop in the world. The only demand of the future is hydroponics and aeroponic farming.
Rs 100 crore loss due to caterpillar
Caterpillars eating potato stems cause a loss of Rs 100 crore in Gujarat. A total of 16 percent of potatoes get spoiled. This includes 3 to 5 percent damage from tickly black caterpillars.
Rs 320 crore has to be spent on extracting potatoes from the field. There are also caterpillars eating potatoes.
Potato is most affected by this disease among all vegetables. Gives yield of 300 to 350 quintals per hectare in 110 to 120 days in which 48-50 quintals of potato has to be sown per hectare.
The caterpillars live in crevices in the ground during the day. At night, the trunk is cut near the ground and eaten with dry leaves. In the later stages of the harvest, the caterpillars feed on the potato tubers growing in the soil. Hence there is a decline in production and quality.
Why no lab in Gujarat?
On an average, the farmers of Gujarat get about 31 thousand kg per hectare of production. The area under potato production in India has increased by 19% in the last 11 years. Then Gujarat has seen an increase of 170%. 40 lakh families have joined this sector and got employment. He said that the production of potato in the country has increased by 3 per cent in the last one decade and it is expected to grow by 4 per cent annually. It is projected to grow 150% by 2050
productivity
In 2010-11, potato was planted in 55 thousand hectares. The production was 12.82 lakh tonnes. The average yield per hectare was 23280 kg. In 2011-12, the production in 78,000 hectares was 18 lakh tonnes and the productivity was 23,000 kg per hectare. The productivity of Uttar Pradesh was 18900 kg in 2014-15, while that of West Bengal was 25921 kg. The productivity of Gujarat in 2019-20 season is 31 thousand kg. Which is the highest in the whole of India.
increasing productivity
Plantation has doubled and production has doubled in 10 years. More than 8,000 kg of potato per hectare has started to ripen. The cost of production of one kg of potato ranges from Rs 3.22 to Rs 4.84. With the new technology, 80 thousand kg and the price can be done at Rs 2 per kg. In this way the price of potato can come up to 50 paise per kg. Gujarat is currently the fourth largest producer of potato in the country.
The second crop of potato is 7 times that of wheat, 9 times that of rice and It gives 11 times more yield than maize. If new technology is used, then the production from its seeds is 14-15 times more than other crops.[:hn]हवा में उगने वाले आलू बिज को लैब लैब बनाने से उत्पादन दोगुना
(दिलीप पटेल) गुजरात में कोई आलू बीज उत्पादन प्रयोगशाला नहीं है। आलू की फसल के प्रमाणित बीज समय पर देना आवश्यक है। लेकिन ऐसा नहीं होता है। मिट्टी में बोए गए आलू के बीजों को एरोपोनिक लैब स्थापित करके कीट या वायरस मुक्त बनाया जा सकता है। हालांकि, केंद्रीय कृषि राज्य मंत्री और गुजरात भाजपा नेता पुरुषोत्तम रूपाला, प्रधान मंत्री नरेंद्र मोदी गुजरात में एक प्रयोगशाला नहीं लाए हैं जिससे गुजरात को फायदा हो।
नई तकनीक
पौधों को बढ़ने के लिए मिट्टी या मिट्टी की आवश्यकता होती है। आलू को बिना मिट्टी के भी हवा में उगाया जा सकता है। भारतीय कृषि अनुसंधान परिषद (आईसीएआर) के तहत केंद्रीय आलू अनुसंधान संस्थान, शिमला ने हवाई आलू बीज उत्पादन के लिए प्रौद्योगिकी विकसित की है। कृषि विभाग का अनुमान है कि 2021-22 में गुजरात में 1.28 लाख हेक्टेयर में 38.71 लाख टन आलू उगाया जाएगा। एक हेक्टेयर से 30293 किग्रा उपज प्राप्त हो सकती है। यदि बीज उत्पादन के लिए नई तकनीक का उपयोग किया जाए तो यह उत्पादन को दोगुना कर सकता है।
लाभ
एरोपोनिक प्रजनक पारंपरिक तरीकों की तुलना में बीज विकास में दो साल तक की बचत करते हैं। अधिक स्थान की आवश्यकता नहीं है। कम मजदूरी है। शुरुआत में अधिक महंगा हो सकता है। कीट और रोग भी बहुत दुर्लभ हैं। इस विधि से 10 गुना अधिक आलू का उत्पादन हो सकता है। एरोपोनिक्स कम लागत में अधिक उत्पादन कर सकता है। पानी का कम प्रयोग होता है। आलू को मिट्टी के बजाय लटकी हुई जड़ों से पोषक तत्व मिलते हैं। जिसमें वायरस से बीमारी नहीं होती है। पौधों के लिए समय-समय पर बक्सों में पानी में मिश्रित पोषक तत्वों का घोल दिया जाता है। आलू 70-80 दिनों में तैयार हो जाते हैं।
एरोपोनिक्स द्वारा जड़ों को धुंध के रूप में पोषक तत्व दिए जाते हैं। पौधे का ऊपरी भाग खुली हवा और प्रकाश के संपर्क में रहता है। एक पौधे से औसतन 35-60 मिनिकंड (3-10 ग्राम) प्राप्त होते हैं। मिट्टी का उपयोग न करने से मिट्टी जनित रोग नहीं होते हैं।
बीज
वायरस मुक्त आलू बीज उत्पादन के लिए एरोपोनिक विधि आवश्यक है। गुजरात को करीब 4 लाख टन आलू के बीज की जरूरत है। नई तकनीक की मदद से 10 लाख मिनी कंद का उत्पादन किया जा सकता है। एक हेक्टेयर में 2500 से 3000 किलोग्राम बीज बोया जाता है। चार पंक्तियों में 3500 से 4000 किग्रा का प्रयोग किया जाता है। 40 से 45 करोड़ किलोग्राम आलू के बीज गुजरात के बाहर से आयात किए जाते हैं। गुजरात के किसानों के करोड़ों रुपये बचाए जा सकते हैं. वायरस मुक्त बीजों से आलू की लाखों रुपये की फसल को फायदा हो सकता है। इसलिए दिसंबर में एरोपोनिक्स की लैब बनाने की जरूरत है। जो काम रूपाला बेहतरीन तरीके से कर सकती है।
आलू रोपण
गुजरात राज्य 1.15 लाख हेक्टेयर में 2000 करोड़ रुपये मूल्य के 2.92 करोड़ टन आलू उगाता है। आलू दिसंबर में 40-45 हजार हेक्टेयर में उगाए जाते हैं। पूरे देश में जहां सबसे ज्यादा आलू उगाए जाते हैं। और वहीं सबसे ज्यादा नुकसान होता है। भारत में 2019-20 में आलू का उत्पादन 513 लाख टन था, 2018-19 में यह 501.90 लाख टन था।
वैज्ञानिक
शिमला में एक केंद्रीय आलू अनुसंधान संस्थान है। जो वास्तव में सबसे अधिक आलू पकते हैं उन्हें वहां लाया जाना चाहिए। लेकिन गुजरात के केंद्रीय कृषि राज्य मंत्री परसोत्तम रूपाला को नहीं ला सके. अगर आलू लाया जा सकता है तो उत्पादन बढ़ाया जा सकता है।
शिमला में वैज्ञानिकों ने बिना वायरस के बीज उत्पादन की एक एरोपोनिक विधि की खोज की है, जो देश के कई हिस्सों में किसानों के लिए उपलब्ध है। गुजरात सरकार निष्क्रिय है। मध्य प्रदेश के बागवानी विभाग को अभी इस तकनीक का लाइसेंस दिया गया है। उत्तर प्रदेश में 30% उत्पादन होता है। भारत सरकार ने एरोपोनिक परियोजना को मंजूरी दे दी है।
आलू दुनिया की तीसरी सबसे बड़ी कृषि फसल है। भविष्य की एकमात्र मांग हाइड्रोपोनिक्स और एरोपोनिक खेती है।
कैटरपिलर से 100 करोड़ रुपये का नुकसान
आलू के तने खाने वाले कैटरपिलर से गुजरात में 100 करोड़ रुपये का नुकसान होता है। कुल 16 फीसदी आलू खराब हो जाते हैं। इसमें गुदगुदी काले कैटरपिलर से 3 से 5 प्रतिशत नुकसान शामिल है।
खेत में से आलू निकालने पर 320 करोड़ रुपये खर्च करने पड़ रहे हैं. कैटरपिलर खाने वाले आलू भी हैं।
सभी सब्जियों में आलू इस बीमारी से सबसे ज्यादा प्रभावित है। 110 से 120 दिनों में प्रति हेक्टेयर 300 से 350 क्विंटल उपज देता है जिसमें 48-50 क्विंटल आलू प्रति हेक्टेयर फेंकना पड़ता है।
कैटरपिलर दिन में जमीन में दरारों में रहते हैं। रात के समय सूंड को जमीन के पास काटकर सूखी पत्तियों से खाया जाता है। फसल के बाद के चरणों में, कैटरपिलर मिट्टी में उगने वाले आलू के कंदों को खा जाते हैं। इसलिए उत्पादन और गुणवत्ता में गिरावट आई है।
गुजरात में लैब क्यों नहीं?
गुजरात के किसानों को औसतन लगभग 31 हजार किलो प्रति हेक्टेयर उत्पादन मिलता है। भारत में आलू उत्पादन के रकबे में पिछले 11 वर्षों में 19% की वृद्धि हुई है। तब गुजरात में 170% की वृद्धि देखी गई है। 40 लाख परिवार इस क्षेत्र में शामिल हुए हैं और उन्हें रोजगार मिला है। उन्होंने कहा कि पिछले एक दशक में देश में आलू का उत्पादन 3 फीसदी बढ़ा है और इसके सालाना 4 फीसदी बढ़ने का अनुमान है। इसके 2050 तक 150% बढ़ने का अनुमान है
उत्पादकता
2010-11 में 55 हजार हेक्टेयर में आलू लगाया गया था। उत्पादन 12.82 लाख टन था। प्रति हेक्टेयर औसत उपज 23280 किलोग्राम थी। 2011-12 में 78,000 हेक्टेयर में उत्पादन 18 लाख टन था और उत्पादकता 23,000 किलोग्राम प्रति हेक्टेयर थी। 2014-15 में उत्तर प्रदेश की उत्पादकता 18900 किलोग्राम थी, जबकि पश्चिम बंगाल की 25921 किलोग्राम थी। 2019-20 सीजन में गुजरात की उत्पादकता 31 हजार किलो है। जो पूरे भारत में सबसे ज्यादा है।
बढ़ती हुई उत्पादक्ता
10 साल में पौधारोपण दोगुना और उत्पादन दोगुना हो गया है। प्रति हेक्टेयर 8,000 किलो से अधिक आलू पकना शुरू हो गया है। एक किलो आलू के उत्पादन की लागत 3.22 रुपये से 4.84 रुपये है। नई तकनीक से 80 हजार किलो और कीमत 2 रुपये प्रति किलो की जा सकती है। इस तरह आलू की कीमत 50 पैसे प्रति किलो तक आ सकती है। गुजरात वर्तमान में देश में आलू का चौथा सबसे बड़ा उत्पादक है।
आलू की दूसरी फसल गेहूँ से 7 गुना, चावल से 9 गुना और मक्का से 11 गुना ज्यादा उपज देती है। अगर नई तकनीक का इस्तेमाल किया जाए तो इसके बीजों से उत्पादन अन्य फसलों की तुलना में 14-15 गुना ज्यादा होता है[:]
